[شهروند] با اتمام سال ٢٠٢٣ میلادی و آغاز سال ٢٠٢۴، بررسی و مرور مهم‌ترین تحولات جهانی و وقایع بین‌المللی ازجمله مطالبی است که در رسانه‌ها، پژوهشکده‌ها و اندیشکده‌های کشورهای مختلف به چشم می‌خورد. تحولات سالانه عرصه بین‌المللی در تحولات سال بعد و همچنین روند و برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت سیاست خارجی کشورها و تنظیم روابط جهانی تأثیر بالایی دارد. جنگ اوکراین و غزه و اثرات ناشی از آن و همچنین مسائل ایران، چین و آمریکا و برخی مسائل آفریقا و آمریکای جنوبی؛ مهم‌ترین چالش‌های سال ٢٠٢٣ را تشکیل دادند. با توجه به مواردی که ذکر شد نیم نگاهی به تحولات جهان در سال ٢٠٢٣ انداخته‌ایم.

 جنگ غزه، تشدیدکننده پیچیدگی معادلات بین‌المللی
حمله هفتم اکتبر گروه‌های مقاومت فلسطینی تحت عنوان: «عملیات طوفان‌الاقصی» یکی از بزرگ‌ترین و کم‌نظیرترین ضربات به رژیم صهیونیستی از ابتدای تاسیس این رژیم جعلی بود. نفوذ به عمق سرزمین‌های اشغالی، به هلاکت رساندن و اسارت ده‌ها صهیونیست، ضربه اطلاعاتی به سرویس جاسوسی و ارتش اسرائیل و به‌کار بردن ترکیبی از حملات ازجمله حملات راکتی، موشکی، پیاده، هوابرد و... سبب شکست هیمنه رژیم صهیونیستی و قدرت‌نمایی نیروهای مقاومت شد. پس از آن با ائتلاف طیف نتانیاهو و مخالفانش برای تشکیل دولت و حمله تلافی‌جویانه به غزه و با وجود جنایات متعدد و شهادت بیش از ٢١ هزار نفر در غزه و تخریب ٧٠درصدی این منطقه، رژیم صهیونیستی در تحقق هدف نابودی کامل حماس و تسلط بر غزه ناکام ماند. حملات حزب‌الله از شمال، گسترش حوزه درگیری میان حامیان مقاومت و حامیان رژیم اشغالگر به دیگر نقاط منطقه ازجمله باب‌المندب و عراق و نقش‌آفرینی محور مقاومت در افزایش هزینه حمایت از اسرائیل بر پیچیدگی معادلات جنگ افزود. تلاش‌های ناکام آمریکا برای مقابله با حامیان فلسطین، افزایش شدید فشارهای جهانی و انزجار افکار عمومی جهانیان از رژیم صهیونیستی و حامیان آن، بالاگرفتن اختلافات و درگیری داخلی در سطح کابینه و متن جامعه اسرائیل و تأثیر حملات یمن در باب‌المندب و دریای سرخ بر اقتصاد جهانی، همگی بر پیچیدگی معادلات بین‌المللی ناشی از این جنگ افزوده است. فرسایشی شدن جنگ برای رژیم صهیونیستی و هزینه‌های بسیار آن و افزایش احتمالات از پایان آینده سیاسی نتانیاهو از دیگر ابعاد جنگ غزه بوده‌اند. با توجه به موارد فوق و تلاش اسرائیل برای بازیابی وجهه، هیمنه و اعتبار خود و نیز رویکرد سازش‌ناپذیری مقاومت، پایان جنگ غزه و برقراری صلح، تأثیرات گسترده‌ای بر تحولات منطقه‌ای، تحولات داخلی فلسطین و اسرائیل و حتی  جهانی خواهد داشت.

جنگ اوکراین و ابعاد مختلف آن
ادامه جنگ اوکراین در سال ٢٠٢٣ و تغییرات مداوم صحنه نبرد میان روس‌ها و اوکراینی‌ها و تلاش حامیان غربی زلنسکی برای غلبه بر روسیه و نجات اوکراین از باتلاقی که با دخالت ناتو و خشم پوتین در آن گرفتار شد، وضعیت فعلی جنگ را پیچیده‌تر و چشم‌انداز آینده این جنگ را مبهم‌تر کرده است. اوکراین در سال ٢٠٢٣، 42.5میلیارد دلار از حامیان غربی خود کمک دریافت کرد.(1) از سوی دیگر بر سر حمایت از اوکراین، اختلافاتی به‌وجود آمده است که نشان می‌دهد این کشورها لزوما با فرسایشی شدن جنگ دست برتری ندارند و امیدها برای کی‌یف به نسبت سال ٢٠٢٢ رو به کاهش است. افزایش مخالفت‌ها در کنگره آمریکا با کمک‌های مالی بیشتر به اوکراین، بدبینی مجارستانی‌ها به زلنسکی و تغییر موضع اسلواکی درباره اوکراین با روی کارآمدن جریان سوسیال-دموکرات را می‌توان ازجمله نشانه‌های اختلاف در آمریکا و اروپا بر سر حمایت بیشتر از اوکراین برشمرد(2) از سوی دیگر در مقاطعی از سال گذشته، اوکراینی‌ها از کاهش حمایت تسلیحاتی و کمبود برخی اقلام نظامی در میدان نبرد خبر دادند. این مسئله مکفی نبودن حمایت‌ها از کی‌یف با وجود ارقام سنگین چند 10 میلیارد دلاری، و ایضا توان تسلیحاتی بالای روس‌ها برای جنگ طولانی را که منجر به خالی شدن انبارهای تسلیحاتی اوکراین شده نشان می‌داد. هرچند در ماه‌های اخیر برخی کشورها همچون آمریکا و هلند از تحویل جنگنده‌های اف-١۶ به اوکراین سخن گفته‌اند اما اخیرا کی‌یف عنوان کرده هنوز جنگنده‌ای تحویل نگرفته ‌است. دیگر مسئله قابل اشاره درباره جنگ اوکراین، تقلای برخی کشورهای اروپایی کوچک اما مهم همچون فنلاند و سوئد برای پیوستن به ناتو به جهت احساس خطر از تهدیدشدن در آینده از سوی مسکو بود. تقاضای فنلاند برای پیوستن به ناتو که از سال ٢٠٢٢ ارائه شده بود، در سال ٢٠٢٣ مورد موافقت قرار گرفت و در نتیجه آن مرزهای روس‌ها با ناتو، دو برابر شد که این مسئله خشم و هشدار روسیه را سبب شد. اخیرا بررسی درخواست سوئد برای پیوستن به ناتو نیز از سوی آنکارا مجددا در دستور کار قرار گرفت. این مسائل در حالی است که در طرف روسی، تاب‌آوری در برابر تحریم‌های غرب، ازسرگیری رشد اقتصادی و حفظ موقعیت و دست برتر همچنان ادامه دارد و با اعلام نامزدی مجدد پوتین برای انتخابات ٢٠٢۴، به‌نظر می‌رسد تغییری در سیاست روس‌ها در مورد اوکراین حاصل نمی‌شود. با توجه به در پیش بودن انتخابات آمریکا و تلاش وی برای متهم نشدن به جنگ‌طلبی، افزایش اختلافات بر سر حمایت از اوکراین و افزایش زمزمه‌های استقلال دفاعی و نظامی اروپا از ناتو، احتمال تضعیف موقعیت اوکراین در سال پیش رو با کاهش حمایت متحدان غربی، محتمل به‌نظر می‌رسد.
پی‌نوشت‌ها:
  (1 )و (2)   https://tn.ai/3015384