احد وظیفه رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی

از مدت‌ها پیش یک عکس در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌چرخید و سبب‌ساز ایده یک شایعه درست و حسابی شد. عکس نشان می‌داد که برف‌ها تصمیم دارند در آن سوی مرزها و در ترکیه ببارند و تحت هیچ شرایطی پایشان را به مرزهای ما باز نکنند. همین موضوع دهان‌به‌دهان چرخید و شد یک ماجرای پرطمطراق برای فضای مجازی.
اما باید گفت که این شایعه‌ها اصلا مبنای علمی ندارد و قطعا کسانی این برداشت‌ها را داشته‌اند که هیچ تخصصی در حوزه هواشناسی ندارند.
باید به این نکته اشاره کرد که کم‌بارشی و پربارشی در دو نقطه مجاور هم به عوامل مختلفی مانند ارتفاع، جریان‌های باد و اقلیم منطقه بستگی دارد. شما در خود اطراف ارومیه، اگر به میزان بارش‌ها در منطقه نگاه کنید، به راحتی می‌توانید آمار را با هم مقایسه کنید؛ در پیرانشهر که فاصله 130کیلومتری با ارومیه دارد، میزان بارش‌ها 228میلی‌متر بوده، اما میزان بارش در ارومیه 78میلی‌متر اندازه‌گیری شده است. در شمال کشور نیز این ماجرا به خوبی قابل بررسی است؛ بارش باران در گیلان هزار میلی‌متر است. این در حالی است که در زنجان که فاصله زیادی با این استان ندارد، بارش‌ها به 200میلی‌متر هم نمی‌رسد. نوع و حرکت جریانات شمالی و جنوبی در شکل‌گیری باران‌ها بسیار اهمیت دارد.
نکته دیگری که در این میان اهمیت دارد این است که جریانات بارشی که از ترکیه وارد ایران می‌شود بسیار کم است و بیشتر بارش‌هایی که در شمال غربی کشور ما رخ می‌دهد متاثر از دریای سرخ و دریای عرب است. و از آنجا که دمای بیش از حدی در این منطقه حاکم است، شاهد بارش‌های کمرنگ‌تری نسبت به سال‌های قبل هستیم.
این را هم باید درنظر گرفت که ترکیه بین دو جریان شمالی-جنوبی قرار دارد که در واقع متاثر از دریای سیاه و دریای مدیترانه است و این سبب می‌شود که ترکیه کشور مرطوب‌تری نسبت به ما باشد. میزان بارش‌ها نیز در کشور ما متفاوت است؛ ترکیه به‌طور متوسط 540میلی‌متر بارش دارد و این در حالی است که ایران 230میلی‌متر باران دارد و این آمار‌ها نشان‌دهنده این است که ترکیه 2.5برابر ایران بارش دارد. وضعیت رودخانه‌های این منطقه نیز از ما بهتر است و همین پرآبی رودخانه‌ها شرایط را نسبت به ایران برای افزایش باران بهتر می‌کند. نباید از این موضوع غافل شد که کم‌بارشی هم‌اکنون منحصر به اقلیم ماست و ممکن است تغییرپذیر باشد. در واقع، برخی سال‌های پربارش و برخی سال‌ها کم‌بارشی داشته‌ایم، اما آنچه مشخص است فراوانی این سال‌ها در دهه‌های گذشته بوده که آن را به تغییر اقلیم ربط می‌دهند. اقلیم کشور ما گرم و خشک است و متوسط بارش‌ها در کشور ما ممکن است در یک سال 300میلی‌متر و در سالی دیگر 150میلی‌متر باشد. اما در سال‌های اخیر برداشت این است که خشکسالی‌ها به‌دلیل تغییر اقلیم رخ می‌دهد، این را هم بگوییم که ابردزدی کلا داستانی خیالی بیش نیست؛ یک شایعه است که بیشتر دنبال تشویش اذهان عمومی است. باید این را بپذیریم که ترکیه منشا رودخانه‌های بزرگ است و بارش‌های بلندمدتی دارد و این ویژگی می‌تواند در تغییر شرایط منطقه تأثیر‌گذار باشد. این نکته را هم از یاد نبریم که در نوامبر بارش‌ها در ترکیه بیشتر از نرمال بود در حالی که بارش‌ها در کشور ما زیر نرمال بوده است و همه‌‌چیز به همین موضوع برمی‌گردد.