رهیافت های جدید از مسیر کسب و کارهای اجتماعی


گروه صنعت و تجارت: امروزه شتاب‌دهنده‌‌‌ها نقش مهمی در فضای کارآفرینی بازی می‌کنند. از این رو در ایران نیز اهمیت کارآفرینی به شیوه مدرن افزایش یافته است. به گزارش «تجارت»، به اعتقاد کارشناسان، راز دستیابی پایدار و پویا به هدف‌های ناب ناشی از دغدغه‌های اجتماعی، به داشتن ویژگی‌های کارآفرینانه و خلاقانه، حتی در بنگاه‌های خیریه خودکفا متکی است.
کارآفرینان اجتماعی social Entrepreneurs) ) را به نوعی می‌توان اصلاحگران و انقلابیون در عرصه مدیریت نامید که هدف اصلی خود را در چارچوب دغدغه‌های اجتماعی تعریف می‌کند. آنها تغییرات اساسی و بنیادی در شیوه‌هایی ایجاد می‌کنند که براساس آن شیوه‌ها دگرگونی‌های عمیقی در نهاد جامعه به وجود می‌آیند. آنها به عوامل بنیادین مشکلات و مسائل اجتماعی حمله می‌کنند و تنها به درمان علائم بسنده نمی‌کنند، بلکه به عنوان عوامل تغییر همواره به دنبال موثرترین شیوه‌ها در خدمات‌رسانی به مردم و انجام ماموریت‌های اجتماعی هستند. از جمله نقش‌های مهمی که کارآفرینان اجتماعی در راستای اهداف عمدتا اجتماعی خود بر عهده دارند، پذیرش ماموریت برای ایجاد یک ارزش اجتماعی و حفظ آن، تشخیص فرصت‌های نو و دنبال نمودن آنها برای حفظ ماموریت، مشارکت در پروسه‌های نوآورانه، و سرانجام مشارکت فعال در استفاده از منابع و پتانسیل‌های موجود در جهت دستیابی به اهداف اجتماعی است.
به طور کلی در دنیای امروز کسب و کار، مفهوم جدیدی متولد شده است که کسب و کار اجتماعی نام دارد. کسب و کار اجتماعی، با مفاهیم دیگری مانند مسئولیت اجتماعی، کارآفرینی اجتماعی و یا موسسه اجتماعی تفاوت دارد. کسب و کار اجتماعی، کسب و کاری است که اصلی‌ترین هدف آن حل یکی از چالش‌های مهم جامعه است. یعنی نخست باید چالشی اجتماعی وجود داشته باشد تا حول محور حل این چالش یک کسب و کار اجتماعی شکل گیرد. در کسب و کار اجتماعی سود به دست آمده در چرخه پایداری همان هدف اجتماعی خواهد چرخید و فرد یا افراد خاصی بهره‌بردار آن نخواهند بود. کسب و کار اجتماعی ممکن است در هر زمینه‌ای انجام شود، اما بخش‌هایی مانند مراقبت‌های بهداشتی، مسکن، تغذیه، آموزش، خدمات مالی به فقرا، در اولویت باقی مانده‌اند. برخلاف سازمان‌های سودآور، موفقیت در زمینه کسب‌وکار اجتماعی به میزان تأثیری که ایجاد کرده یا تغییر مثبتی که توانسته است در طرح موجود بوجود آورد، سنجیده می‌شود. برخلاف دیگر انواع کسب و کار که هدف اصلی آن‌ رسیدن به حداکثر سود اقتصادی است، هسته اصلی تشکیل یک کسب و کار اجتماعی حل یک یا چند مشکل از معضلات اجتماعی است. به همین جهت حتی اگر بنگاه‌های اقتصادی فعالیت اجتماعی انجام دهند نمی‌توان این فعالیت آنان را کسب و کار اجتماعی نامید زیرا این کسب و کار‌ها در جهت حل چالش اجتماعی متولد نشده‌اند. هرچند که کسب و کار اجتماعی بر مبنای یک هدف اجتماعی شکل گرفته، اما این بدین معنا نیست که می‌توانند برای تامین هزینه‌های خود به منابع اهدایی مردم یا دولت‌ها تکیه کنند؛ کسب‌ و‌کارهای اجتماعی باید تمامی هزینه‌های خود را از یک مدل کسب و کار سود ده تامین کنند. بنابراین اگر یک کسب وکار بر حل چالش اجتماعی شکل گرفته باشد اما در تامین هزینه‌ها برخود متکی نباشد، دیگر ویژگی خودگردانی را از دست داده است و نمی‌توان نام کسب و کار اجتماعی را بر این نوع از فعالیت نهاد بلکه بیشتر این گونه سازمان‌ها در دایره تعریف خیریه‌ها قرار می‌گیرند. اگر در یک کسب و کار اجتماعی درآمد به دست آمده بیشتر از هزینه‌ها باشد و به عبارت دیگر کسب و کار اجتماعی سود ده باشد، این سود میان سهام‌داران کسب و کار اجتماعی تقسیم نخواهد شد، بلکه سود به دست آمده هزینه توسعه فعالیت‌های کسب و کار اجتماعی خواهد شد و مجدد وارد چرخه کسب و کار اجتماعی می‌شود.

برنامه های مشترک برای تقویت مسولیت اجتماعی شرکتی
در این راستا کمیسیون مسئولیت اجتماعی و حاکمیت شرکتی اتاق ایران با تشکیل کارگروه تدوین پیش‌نویس قانون کسب‌وکارهای اجتماعی، با مرکز پژوهش‌های مجلس برای تدوین این قانون، همکاری می‌کند. کمیسیون مسئولیت اجتماعی و حاکمیت شرکتی اتاق ایران در تدوین پیش‌نویس قانون کسب‌وکار اجتماعی با دفتر مطالعات اجتماعی مرکز پژوهش‌های مجلس، همکاری می‌کند. در همین راستا در گام اول، گروه‌های اصلی ذی‌نفعان کلیدی اکوسیستم کسب‌وکارهای اجتماعی در کشور شناسایی شدند. سپس، از هر یک از این دسته‌ها، یک نماینده با سطح خبرگی و سابقه کار معتبر در آن دسته برای حضور در کارگروه متناظر تدوین پیش‌نویس قانون کسب‌وکارهای اجتماعی در کمیسیون مسئولیت اجتماعی و حاکمیت شرکتی اتاق ایران دعوت به همکاری شدند.