[ راضیه زرگری]   به نوشته پایگاه خبری فورب ادوایزر بررسی کلی روند سینوسی نرخ طلاق در نمودار جهانی نشان می‌دهد جوامع غربی (ایالات متحده و اروپا) به‌طور سنتی نرخ طلاق بالاتری نسبت به آسیا و آمریکای لاتین دارند. به‌عنوان مثال، نرخ طلاق خام (به معنای نرخ محاسبه شده از تقسیم تعداد کل موارد در یک دوره معین بر تعداد کل افراد در جمعیت) در ایالات متحده برای سال‌های 2020و 2021به‌ترتیب 2.3و 2.5درصد بوده است. همین بررسی در دوره مشابه در مالزی، ژاپن و کره‌جنوبی 1.6درصد بود. درحالی‌که برخی از تحلیلگران غربی مدعی‌اند که نرخ بالای طلاق در کشورهای غربی نتیجه کاهش انگ اجتماعی مرتبط با طلاق و افزایش استقلال مالی در میان زنان است، اما یونایتدنیشن معتقد است این دیدگاه دقیق نیست؛ بررسی پژوهش‌ها پیرامون علل وقوع طلاق در جوامع غربی به‌ویژه آمریکا، به وضوح نشان می‌دهد که ناهنجاری‌های اخلاقی و اجتماعی مثل خیانت و عدم‌مسئولیت‌پذیری در کنار خشونت خانگی از اصلی‌ترین دلایلی است که زوج‌ها را به نقطه پایان می‌رساند. در همین رابطه در مقاله «جایگاه خانواده در غرب» نوشته استیون مینتز و سوزان کلوگ، روند سست شدن ارکان خانواده در غرب بازکاوی شده و عوامل منجر به تغییر در این نهاد اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته است. مینتز و کلوگ در این مقاله، افول الگوهای سنّتی خانواده، کنار رفتن ارزش‌های خانوادگی، تغییر در وظایف اعضا به‌واسطه شاغل شدن مادران، آزادی در روابط جنسی و معمول شدن طلاق را ناشی از تغییر در ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی دانسته‌اند.

میانگین نرخ طلاق در سراسر جهان
در سال 2021با استفاده از داده‌های موجود ازدواج و طلاق، این میزان 1.8درصد بوده است. داده‌های بسیاری از کشورها در مورد تعداد طلاق در سال 2022در حال بررسی است، اما براساس داده‌های جمع‌آوری شده برای 56کشور، میانگین نرخ طلاق خام در جهان در سال 2022با کمی کاهش به حدود 1.6درصد رسیده است.

کشورهایی که کمترین میزان طلاق را دارند؛ از تأثیر مذهب تا حفظ ارزش‌های خانواده
به گزارش World Population Review عوامل متعددی بر میزان پایین طلاق یک کشور تأثیر می‌گذارد. مواردی مانند مذهب، استحکام ارزش‌های بنیان خانواده، قوانین سختگیرانه طلاق و عدم‌حمایت اجتماعی و فرصت‌های شغلی برای جمعیت مطلقه می‌تواند احتمال طلاق زوج‌ها را کاهش دهد. علاوه بر این، ویژگی‌های منطقه‌ای مؤثر بر طلاق در هر کشور منحصربه‌فرد است. به‌عنوان مثال، زنان متاهل در کشورهای جنوب صحرای آفریقا طلاق نمی‌گیرند، زیرا خانواده‌های آنها باید «بهای عروس» (جهیزیه) را که خانواده شوهر قبل از عروسی پرداخت کرده‌اند، پس دهند. طبق گزارش‌های آماری سال 2022و بررسی‌های متعدد، کشورهای زیر کمترین میزان طلاق را دارند:
هند - 0.1درصد در هر هزار نفر؛ ویتنام - 0.2؛ سریلانکا - 0.2؛ پرو – 0.2؛ سنت وینسنت و گرنادین - 0.4؛ مالت - 0.5؛ آفریقای جنوبی - 0.6؛ ایرلند - 0.6؛ گواتمالا - 0.6؛ ونزوئلا - 0.7 و اروگوئه - 0.7. هند در سال 2022دارای کمترین میزان طلاق در سراسر جهان بوده است که تخمین زده می‌شود 0.01(حدود 1٪) در میان یکهزار نفر باشد. علاوه بر این، این کشور در سال‌های 2020(0.022) و 2021(0.077) کمترین میزان طلاق جهانی را داشته است. به جز سنت وینسنت و گرنادین که جزیره‌ای بسیار کوچک در دریای کارائیب است و ایرلند که جزیره‌ای نسبتا بزرگ در بریتانیاست، مابقی کشورهایی که کمترین نرخ طلاق را داشته‌اند، به‌ترتیب در آفریقا، آسیا و آمریکای جنوبی واقع شده‌اند که به‌واسطه ساختار اجتماعی، سنتی، مذهبی و دیگر فاکتورهای اقتصادی و فرهنگی، آمار پایینی در طلاق دارند.

کشورهای دارنده بالاترین نرخ طلاق؛ از مالدیو و قزاقستان تا کانادا و آمریکا
 دوازده کشور با بالاترین نرخ طلاق در سراسر جهان تا سال 2021به‌ترتیب مالدیو – 5.52درصد در هر هزار نفر؛ قزاقستان – 4.6درصد؛ روسیه - 4.4؛ بلاروس – 3.7؛ چین – 3.2؛ کوبا - 2.9؛ دانمارک - 2.7؛ اوکراین - 3.1؛ کانادا - 2.8؛ آمریکا – 2.5؛ سوئد - 2.5و فنلاند - 2.4هستند. مصر، بلژیک و استرالیا به‌ترتیب با 1.8و 1.6درصد در هر هزار نفر در سطوح بعدی قرار می‌گیرند.

چرا مالدیو پرچمدار نرخ طلاق است؟ هم ازدواج آسان است و هم طلاق
رتبه اول در میان کشورهایی که بالاترین میزان طلاق را دارند متعلق به مالدیو است که براساس بررسی جمعیت جهانی در سال 2021، 5.5درصد در هزار نفر بوده است. این جهش پرشتاب برای این کشور آسیای شرقی عجیب است که پایگاه اطلاع‌رسانی جهانی دیوورس آن را توضیح داده است. عوامل متعددی می‌تواند چنین افزایش نرخ طلاقی را توضیح دهد. اولاً، روند طلاق در مالدیو نسبتا ساده و ارزان است. دوم، زنان از نظر مالی مستقل‌تر شده‌اند و می‌توانند خود را بدون شوهر حفظ کنند. همچنین، در مالدیو مدرن با وجود اغلب کشورهای آسیایی، انگ اجتماعی طلاق گرفتن، وجود ندارد.
مالدیو، مجمع‌الجزایری متشکل از یک‌هزار و 200جزیره در اقیانوس هند، دارای 540هزار جمعیت و یک مقصد توریستی جهانی است که بین مسافران ماه‌ عسل بسیار محبوب است، اما آمار نگران‌کننده‌ای زیر سواحل ماسه سفید و تالاب‌های آبی مالدیو نهفته و این کشور بالاترین میزان طلاق را در جهان دارد. این کشور 11طلاق به ازای هر یک‌هزار نفر در سال دارد. به‌عبارت ساده‌تر، براساس داده‌های جمع‌آوری‌شده، مالدیو با ثبت 3هزار طلاق در برابر جمعیت ۵۴۰ هزار و ۵۴۴ نفری خود دارای بالاترین نرخ طلاق در دنیاست؛ علت این نرخ بالا، ناشایست بودن تجرد، اما آسان بودن ازدواج و طلاق است، بنابراین، جوانان خیلی زود ازدواج می‌کنند و درصورت شکست رابطه، با کمترین دردسر طلاق می‌گیرند.

نرخ طلاق در اروپا؛ جوامع دیندارتر نرخ طلاق پایین‌تری دارند
نرخ طلاق در سراسر جهان به‌طور قابل توجهی متفاوت است. سهم کشورهای صنعتی غربی نسبت به کشورهای بسیار مذهبی آسیایی،  آفریقایی و آنهایی که به ادعای غربی‌ها، دارای نابرابری جنسیتی و انگ اجتماعی در مورد طلاق هستند، در پدیده طلاق به‌مراتب بیشتر است. به‌طور کلی نرخ طلاق در کشورهای اروپایی به‌طور سنتی در مقایسه با سایر نقاط جهان بالاتر بوده است. براساس گزارش‌های Gov.uk و World Population Review، نرخ طلاق خام در اروپا به شرح زیر است:
انگلستان – 1.7؛ آلمان – 1.7؛ ایتالیا – 1.1؛ فرانسه – 1.9؛ اسپانیا - 1.8؛ فنلاند - 2.4؛ سوئد - 2.5؛ پرتغال – 1.7؛ دانمارک - 2.7؛ ایسلند - 1.9؛ نروژ – 1.8؛ مجارستان - 1.5؛ اوکراین – 3.1؛ اتریش – 1.6؛ بلژیک – 1.8؛ یونان - 1.8؛ ایرلند - 0.7؛ روسیه - 4.4؛ بلاروس – 3.7؛ لوکزامبورگ - 2.3؛ هلند – 1.7 و سوئیس- 1.9. داده‌ها نشان می‌دهد که نرخ طلاق در شمال اروپا و فدراسیون روسیه بالاتر و در سایر بخش‌ها کمتر است. کشورهای اتحادیه اروپا با بالاترین میزان طلاق عبارتند از؛ دانمارک، سوئد، فنلاند و لوکزامبورگ. برخی از پژوهشگران معتقدند که هرچه جامعه دیندارتر باشد، واحدهای خانواده از ثبات بیشتری برخوردارند. به‌عنوان مثال، ایرلند و ایتالیا با داشتن اعتقادات کاتولیک، کمترین طلاق را در اروپا دارند. یکی دیگر از عوامل مهم، هزینه پایین طلاق در کشورهایی مانند دانمارک و سوئد است، جایی که همسران می‌توانند با حدود 100دلار، طلاق بگیرند. در مقایسه، هزینه ثبت دادخواست طلاق در انگلستان حدود 600دلار است.
در این میان نباید از عوامل دیگر نیز غافل شد؛ همسران در کشورهای شمال اروپا از نظر مالی کمتر به یکدیگر وابسته هستند. به‌عنوان مثال، براساس داده‌های OECD، بیش از 58درصد از زنان دانمارکی 15تا 64ساله در مقایسه با 40درصد در ایتالیا و 43درصد در یونان شاغل هستند. در نتیجه، فرصت‌های شغلی و درآمد بیشتر باعث می‌شود زنان کمتر در یک زندگی مشترک نامطلوب برای ملاحظات مالی باقی بمانند. نرخ طلاق در اروپای شرقی (روسیه، بلاروس و اوکراین) به دلایل مشابه بیشتر از سایر نقاط است. این موارد شامل هزینه کم فرآیند طلاق، بی‌ثباتی مالی و فقر و در برخی موارد اعتیاد به الکل یکی از همسران می‌شود.

نرخ طلاق در آسیا ؛ از رسوخ فرهنگ غرب در جوامع سنتی آسیا تا گرایش به فردگرایی
میزان طلاق در کشورهای آسیایی در دهه‌های اخیر در حال تغییر بوده است. چند تغییر اجتماعی-اقتصادی در اینجا وجود دارد، مانند افزایش تمایل زنان به ادامه تحصیل و مشارکت در مشاغل خارج از خانه. با توجه به تحقیقاتی که در زمینه روند طلاق در آسیا انجام شده، از دیگر عوامل مؤثر بر میزان طلاق در این منطقه می‌توان به سن بالاتر در نخستین ازدواج، تغییر در قوانین مدنی تنظیم‌کننده طلاق و میزان حمایت از جمعیت مطلقه، اشاره کرد.
نرخ طلاق منتشرشده در گزارش پایگاه جمعیت جهان به شرح زیر است: کره‌جنوبی- 2.1؛ چین - 3.2؛ ژاپن – 1.7؛ اندونزی – 1.6؛ ویتنام - 0.2؛ هند – 0.01؛ تایوان - 2.3؛ قزاقستان – 4.6؛ مالزی – 1.8 و سنگاپور - 1.7. همانطور که اختلاف آمار کشورهای آسیایی نشان می‌دهد نرخ طلاق در کشورهای این قاره بسته به موقعیت آنها بسیار متفاوت است. به‌عنوان مثال، کشورهای آسیای‌شرقی (کره، چین و ژاپن) طلاق بیشتری نسبت به مناطق جنوبی و شرقی دارند. علاوه بر این، نرخ طلاق در آسیای‌شرقی از سال 1980در حال رشد بوده و نسبتا بالا باقی مانده است. افزایش قابل توجه طلاق می‌تواند به تغییرات فرهنگی جوامع آسیای‌شرقی و رسوخ فرهنگ غربی که باعث کاهش فشار اجتماعی برای ماندن در زندگی مشترک در شرایط بد و کاهش انگ طلاق شده است، مرتبط باشد.

آسیب‌های تغییرات فرهنگی شرق به سبک زندگی غرب
علاوه بر این، برخی از جوامع آسیای‌شرقی تغییر جزئی به سمت فردگرایی را به‌عنوان بخشی از روندهای‌ گذار جمعیتی تجربه می‌کنند. در این میان، ویتنام یک استثنای قابل توجه است؛ جایی که طلاق به‌شدت از نظر فرهنگی، به‌ویژه در مناطق شمالی و روستایی، ممنوع است. در نتیجه، نرخ طلاق خام این کشور از 0.4در سال 2017به 0.23در سال 2021کاهش یافت. داده‌های موجود همچنین نشان می‌دهد که نرخ طلاق در جنوب آسیا (هند و سریلانکا) کمترین میزان در این منطقه است. محققان، آن را با نابرابری جنسیتی در این کشورها توضیح می‌دهند، به این معنی که بیشتر زنان به همسر خود وابسته هستند و نمی‌توانند پس از طلاق نزد والدین خود بازگردند.

طلاق در آفریقا ؛ تغییرات آماری در شمال و جنوب صحرای آفریقا
به نوشته World Population Review، آفریقا دارای 57کشور است که از نظر جغرافیایی به شمال آفریقا و جنوب صحرای آفریقا تقسیم می‌شود. این دو منطقه در میزان طلاق متفاوت هستند. داده‌های حاصل از نظرسنجی‌ها میزان طلاق زیر را در کشورهای آفریقایی نشان می‌دهد: مصر – 2.3؛ الجزایر - 1.6؛ تونس – 1.2؛ لیبی - 2.5؛ آفریقای جنوبی - 0.6؛ اتیوپی – 2.6؛ کنیا - 0.06؛ زیمبابوه – 0.07 و موزامبیک – 0.04. همانطور که مشخص است تغییرات آماری در کشورهای شمال و جنوب صحرای آفریقا قابل توجه است؛ عوامل اصلی مؤثر بر نرخ طلاق در آفریقا از سن نخستین ازدواج، استقلال مالی، چندهمسری و خطرات HIV/AIDS متفاوت است. طبق تحقیقات انجام شده در مورد طلاق در جنوب صحرای آفریقا، این امر به‌ویژه در مورد زنان صادق است که بیشتر از مردان، خواستار طلاق هستند.

رابطه مذهب و استحکام پیوندهای خانوادگی با کاهش طلاق
آمار زیر درصد زنان مطلقه را براساس عوامل مختلف نشان می‌دهد: زنان با تحصیلات متوسطه: 34.6درصد؛ زنان ساکن در مناطق شهری: 38.6درصد و زنان شاغل در خارج از خانه: 57.6درصد. با این حال آمار ثبت شده در سایت‌های مرجع نشان می‌دهد نرخ طلاق در چندین کشور آفریقایی به آرامی در حال کاهش است. به‌عنوان مثال، در سال 2019در آفریقای جنوبی به ازای هر یک‌هزار نفر 0.3درصد طلاق وجود داشت و اکنون 0.27طلاق وجود دارد. این تغییر را البته می‌توان تا حدی به کاهش ازدواج در کشور نسبت داد. در این بین کشورهای آفریقایی با کمترین میزان طلاق عبارتند از: زیمبابوه، موزامبیک، کنیا، آفریقای جنوبی و لیبی. با این حال، آخرین روندها در این کشورها افزایش موارد طلاق را نشان می‌دهد. به‌عنوان مثال، زیمبابوه در سال 2021شاهد افزایش 234مورد طلاق نسبت به سال 2020بوده است. ثبات ازدواج در کشورهای جنوب صحرای آفریقا تا حد زیادی به مذهب و پیوندهای خانوادگی گسترده بستگی دارد. به‌ویژه، مسیحیان که در گذشته طلاق را یک تابو می‌دانستند، اکنون به‌طور فزاینده‌ای بر این باورند که در مواقعی که زندگی مشترک به خشونت خانگی و خیانت آلوده می‌شود، طلاق می‌تواند گزینه بهتری باشد. علاوه بر این، اگر ازدواج مستلزم پرداخت مبلغ قابل توجهی پول به خانواده عروس باشد، بستگان زن سعی می‌کنند از فروپاشی این پیوند جلوگیری کنند. در غیراین‌صورت، آنها باید قسمتی یا تمام «قیمت عروس» را پس دهند.

تزلزل خانواده در هر جامعه‌ای افول سرمایه اجتماعی است
«صرف‌نظر از فاکتورهای متفاوت که علت بروز پدیده طلاق در جوامع مختلف هستند، بالا رفتن نرخ طلاق در یک جامعه، هشداری مهم برای مهم‌ترین نهاد اجتماعی‌ یعنی خانواده محسوب می‌شود.» کورش محمدی، رئیس انجمن آسیب‌شناسی اجتماعی ایران، معتقد است طلاق در حد معمول برای هر جامعه می‌تواند قابل‌قبول باشد، اما با گذشتن آمارها از یک حد مشخص، متوجه نبود ثبات، انسجام و استحکام نهاد خانواده در آن جامعه خواهیم شد و خطرات آن به‌مراتب بیش از انواع آسیب‌های اجتماعی خواهد بود. رئیس انجمن آسیب‌شناسی اجتماعی ایران می‌گوید: «بازگشت دو نفر از یک مسیر مشترک» موضوعی است که تمام افراد در ظاهر کلمه طلاق آن را می‌بینند، اما طلاق هنگامی که در سطح قابل توجهی از یک جامعه اتفاق می‌افتد، نخستین آسیب آن به نهاد خانواده خواهد رسید و دومین تأثیر آن کاهش امید به زندگی و میزان رضایت از زندگی در سایر افراد جامعه خواهد بود. این آسیب‌شناس، تزلزل نهاد خانواده را افول سرمایه اجتماعی اولیه هر جامعه‌ای توصیف می‌کند که خود منجر به تولید آسیب می‌شود.