سناریوی تکراری بحرانسازی چندگانه امنیتی برای مهار ایران
[ شهروند ] رویترز به تازگی در گزارشی مدعی شده است جمهوریاسلامی اقدام به ارسال موشکهای بالستیک به خاک روسیه کرده و به مداخله در جنگ اوکراین به سود روسیه پرداخته است. رویترز در حالی این ادعا را مطرح کرده که شواهدی برای آن ارائه نداده و صرفا به نقلقولهایی از منابع ناشناس در اینباره پرداخته است. پس از این ادعا در رسانههای داخلی و خارجی موج گستردهای از اخبار و واکنشها به راه افتاد. این نخستین بار نیست که رسانههای غربی در صدد سناریوسازی برای کشاندن ایران به جنگ اوکراین و متهم کردن جمهوریاسلامی به مداخله در این جنگ هستند. غربیها در دو سال اخیر در چند مقطع با ادعای کمک تسلیحاتی ایران به روسیه ازجمله فروش پهپادهای ایرانی شاهد و استفاده از آن در بمباران مناطقی از اوکراین در صدد پروندهسازی برای جمهوریاسلامی برآمدند. ادعایی که چندین بار از سوی مقامات کشورمان صراحتا رد شد. بهنظر میرسد ادعای اخیر رویترز نیز در چارچوب بحرانسازی برای مهار ایران، قابل ارزیابی باشد. به همین بهانه نگاهی به ادعای رویترز و بازتاب آن داشتهایم.
جزئیات ادعای رویترز علیه ایران
رویترز در گزارشی اختصاصی با عنوان: «ایران صدها موشک بالستیک برای روسیه فرستاده است» به قلم پریسا حافظی، جان آیریش، تام بالمفورث و جاناتان لاندی مدعی شد: «6 منبع به رویترز گفتند که ایران تعداد زیادی موشک بالستیک قوی زمینبهزمین را به روسیه ارائه کرده است که همکاری نظامی بین دو کشور تحت تحریم آمریکا را عمیقتر میکند.» سه منبع ایرانی گفتند، ارائه حدود 400موشک از سوی ایران شامل بسیاری از تسلیحات بالستیک کوتاهبرد فاتح-110مانند ذوالفقار است. کارشناسان میگویند این موشک متحرک جادهای قادر است اهدافی را در فاصله بین 300تا 700کیلومتر (186تا 435مایل) مورد اصابت قرار دهد. در ادامه مطلب رویترز با نقلقول از منابع ایران ادعایی آمده است: «یکی از منابع ایرانی گفت، این محمولهها در اوایل ژانویه و پس از نهایی شدن توافق در نشستهای اواخر سال گذشته بین مقامات نظامی و امنیتی ایران و روسیه که در تهران و مسکو برگزار، آغاز شد... مقام نظامی ایران - که مانند سایر منابع خواست نامش فاش نشود - گفت که حداقل چهار محموله موشک وجود داشته است و در هفتههای آینده تعداد بیشتری نیز ارسال خواهد شد. وی از ارائه جزئیات بیشتر خودداری کرد. یکی دیگر از مقامات ارشد ایرانی گفت که برخی از موشکها از طریق کشتی از طریق دریای خزر به روسیه و برخی دیگر با هواپیما منتقل شدهاند. سومین مقام ایرانی گفت: «محمولههای بیشتری وجود خواهد داشت. هیچ دلیلی برای پنهان کردن آن وجود ندارد. ما اجازه داریم به هر کشوری که بخواهیم سلاح صادر کنیم.»
واکنشها به ادعای رویترز
پس از طرح ادعای رویترز برخی رسانههای بینالمللی همچون: سیانبیسی، دیلیتلگراف، تایمز اسرائیل، هاآرتص، تایمز هند، آی24و رسانههای معاند فارسیزبان مانند: ایران اینترنشنال، ایران وایر، صدای آمریکا، رادیو زمانه، دویچه وله فارسی، یورونیوز فارسی، کیهان لندن و ایندیپندنت فارسی به برجستهسازی و دامنزدن به این ادعا پرداختند. سیانبیسی در مطلبی با تیتر: «ایران دارای بزرگترین زرادخانه موشکی خاورمیانه است، اکنون آنها را به روسیه ارسال میکند» به تکرار ادعای رویترز و هراسافکنی علیه برنامه موشکی ایران پرداخته و درصدد متهم کردن جمهوریاسلامی به مداخله در جنگ اوکراین برآمده است. جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخسفید، در واکنش به گزارش رویترز عنوان کرد: «واشنگتن هنوز شواهدی در این خصوص در دست ندارد. درصورت تأیید این گزارش، جامعه جهانی واکنشی «سریع و شدید» نشان خواهد داد. براساس این گزارش (رویترز)، ایرانیها به وضوح اعلام میکنند که موشکهای بالستیک را به روسیه ارسال خواهند کرد و ما هیچ دلیلی نداریم که باور کنیم آنها این کار را انجام نمیدهند. ما برای ایفای نقش خودمان، این مسئله را به شورای امنیت سازمان ملل میبریم. ما تحریمهای بیشتری را علیه ایران اعمال خواهیم کرد و در رابطه با پاسخهای بیشتر با متحدانمان در اروپا و سایر نقاط، هماهنگیهایی انجام خواهیم داد.»(1) سخنگوی نیروهای هوایی اوکراین نیز در اینباره گفته است: «هیچ اطلاعات رسمی مبنی بر اینکه ایران صدها موشک بالستیک به روسیه داده است، وجود ندارد. تاکنون منابع رسمی ما هیچ اطلاعی از دریافت این موشکها بهویژه این تعداد زیاد ندارند.»(2) دفتر نمایندگی جمهوریاسلامی در سازمان ملل نیز در واکنش به این خبرسازیها در بیانیهای عنوان کرد: «با وجود اینکه هیچ محدودیت قانونی برای فروش موشکهای بالستیک وجود ندارد، ایران از نظر اخلاقی موظف است از معاملات تسلیحاتی در طول درگیری روسیه و اوکراین برای جلوگیری از دامنزدن به جنگ خودداری کند. این ریشه در پایبندی ایران به قوانین بینالمللی و منشور سازمان ملل دارد.»(3)
ابعاد خبرسازی علیه برنامه موشکی ایران
پس از فرا رسیدن بند غروب هشت ساله برجام در اکتبر 2023(مهرماه 1402) و پایان محدودیتهای اعمال شده علیه برنامه موشکی ایران مطابق مفاد قطعنامه 2231آمریکا و اتحادیه اروپا صراحتا اعلام کردند به حفظ محدودیتها و تحریمهای یکطرفه خود علیه برنامه موشکی ایران و اعمال تحریمهای جدید آن ادامه میدهند. در همین رابطه کارشناسان، عمدتا بر فضاسازی آمریکا و اروپا علیه ایران با دستاویز قراردادن ادعای رویترز اتفاقنظر دارند، اما درباره ابعاد آن نظرات مختلفی دارند. حسین صانعی، کارشناس مسائل بینالملل، در این رابطه معتقد است: «بهدلیل مرگ ناوالنی، اکنون غرب سعی دارد برای موازنه با مسکو یک موجسواری سیاسی و دیپلماتیک را با تمرکز بر جنگ اوکراین بهعنوان پاشنهآشیل پوتین راه بیندازد و در این بین موضوعاتی مانند ادعاها بر سر ارسال موشک یا پهپاد از سوی ایران به روسیه میتواند از نتایج و تبعات این موجسواری باشد.»(4) سعید صفاری، کارشناس حوزه بینالملل، نیز در اینباره عنوان کرده است: «همزمانی طرح این ادعاها علیه تهران با فرسایشیشدن جنگ حماس و اسرائیل و بغرنجتر شدن وضعیت غزه، تأثیر این جنگ بر روند تجهیز و تسلیح اوکراین از جانب غرب، شرایطی را بهوجود آورده که واشنگتن برای توجیه کمرنگشدن حمایتها از کییف سعی دارد با طرح اتهامات بیاساس درباره ارسال تسلیحاتی مانند موشکهای بالستیک یا پهپاد از سوی ایران و موجسواری علیه تهران دست به یک موازنه قوا بزند.»(5)
جمعبندی و تحلیل
با بررسی واکنشهای رسانهای به ادعای رویترز و نظرات کارشناسان و نیمنگاهی به فضاسازیهای مشابه آمریکا و اروپا علیه ایران خاصه در دو سال اخیر میتوان گفت فضاسازی علیه برنامه موشکی احتمالا بیارتباط با فرارسیدن موعد بند غروب 8.5ساله برجام نیست. در زمان فرارسیدن بند غروب محدودیتهای تسلیحاتی 5ساله ایران در سال 99و فرارسیدن بند غروب 8ساله و پایان محدودیتهای موشکی ایران در مهرماه 1402نیز به فضاسازیهای مشابه با تلاش برای فعال کردن مکانیسم ماشه، متهم کردن ایران به تهدید صلح و امنیت منطقه و نظایر آن دست زدند تا در اجرای این بندهای قطعنامه 2231اختلال ایجاد کنند. اکنون که پایان محدودیت تحقیق و توسعه سانتریفیوژهای پیشرفته ایران نزدیک است رویترز دست به چنین خبرسازیای زده است. افزون بر آن راهبرد مهار جمهوری اسلامی در سالهای اخیر با تعدد بحرانها و پروندهسازیها در دستور کار غرب قرار داشته است و بر این مبنا موضوع فروش پهپاد یا موشک به روسیه در دو سال اخیر، اتهام مداخله در جنگ اوکراین و تشدید تنش در خاورمیانه، متهم کردن ایران به فعالیتهای غیرقانونی هستهای و طرح ادعاهای متعدد درباره مکانهای آلوده همگی در این چارچوب قابل ارزیابی است. غرب از این فضاسازیهای مرتبط با برنامه موشکی ایران نیمنگاهی نیز به ارتباط دادن آن به پرونده هستهای دارد تا بهانهای برای ممانعت از عادی شدن پرونده هستهای ایران از بستر پیوندزدن برنامه موشکی و هستهای جمهوری اسلامی و تهدیدنمایی از آن در عرصه بینالمللی داشته باشد. چراکه در قطعنامه 2231اشاراتی به محدودیت تحقیق و توسعه موشکهایی با قابلیت حمل کلاهک هستهای نیز شده بود و بنا به ادعای منابع غربی اغلب موشکهای بالستیک ایران چنین قابلیتی دارند. ادعای فروش موشکهای اینچنینی به روسیه علاوه بر اتهام دخالت در جنگ اوکراین میتواند بستری برای متهم کردن جمهوری اسلامی به فعالیتهای نظامی و غیرصلحآمیز در زمینه هستهای و فعالیتهای موشکی تهدیدکننده صلح جهانی و منطقهای در زمینه موشکی باشد. بر این اساس واکنش دفتر نمایندگی جمهوریاسلامی با تأکید بر عدمتمایل به تشدید بحران جنگ اوکراین با وجود فقدان محدودیت قانونی برای معاملات تسلیحاتی خود اقدامی هوشمندانه بود.
پینوشتها:
1-صدای آمریکا
2- hammihanonline.ir/fa/tiny/news-13069
3- mehrnews.com/x34jNq
4و 5- www.sharghdaily.com/fa/tiny/news-920247