بازارساز باید به سمت مدیریت انتظارات تورمی برود
کارشناسان اقتصادی معتقدند انتظارات تورمی برای سال 1403در شرایط فعلی مهمترین دلیل ورود افراد به بازار ارز و افزایش قیمت دلار است.
دلار طی هفتههای گذشته روندی صعودی داشته و تا ۶۱ هزار تومان نیز پیشروی کرده است، البته قیمت دلار در روزهای قبل با نوسان مواجه شد و تا ۶۰ هزار تومان نیز کاهش یافت. بسیاری از کارشناسان معتقدند افزایش قابل توجه قیمت دلار در بازار آزاد طی روزهای اخیر، آشفتگی قابل توجهی در سایر بازارها ایجاد کرده است.
انتظارات تورمی عامل اصلی افزایش قیمتها در بازار ارز
قیمت هر دلار آمریکا طی روزهای اخیر تا مرز کمسابقه ۶۱ هزار تومان نیز رسیده است و موجب اوجگیری انتظارات تورمی در بازارهای مختلف بهویژه بازار سکه و طلا شده است. در این رابطه بازارساز با اقداماتی که معمولا در شرایط مشابه انجام میشود، افزایش عرضه در بازار و همچنین اجرای برنامه حراج سکه در مرکز مبادله طلا و ارز را در دستور کار خود قرار داده، اما این اقدامات تاکنون تأثیر قابل ملاحظهای بر روند نابسامان بازار ارز نداشته است.
ساختارهایی که مانع از سیاستگذاری درست در بازار ارز میشوند
اما بسیاری از کارشناسان معتقدند افزایش نرخ ارز دلیل اقتصادی نداشته و دلایل دیگری برای این موضوع میتوان بیان داشت. اول اینکه بخش قابل ملاحظهای از چالشهای ساختاری و نهادینه در اقتصاد ایران که در نوع خود در فضای کلی اقتصاد، ایجاد آشفتگی و نوسان میکنند، هنوز پابرجا هستند. در عینحال، اقتصاد ایران سالهاست که با چالش کسری بودجه نیز دست و پنجه نرم میکند که این مسئله نیز در افزایش قیمت ارز نقشی محوری بازی کرده و میکند. این در حالی است که این چالشها سالهاست که در فضای کلی اقتصاد ایران حاکم هستند و دولتهای مختلف نیز راهکار جامع و پایداری را جهت مهار آنها ارائه نکردهاند.
تحریمهایی که هنوز ادامه دارند
تداوم تحریم و فشارهای گسترده سیاسی و اقتصادی خارجی نیز بهعنوان عاملی محدودکننده، همچنان سایه سنگین خود را بر اقتصاد ایران تحمیل کرده است. این مهم بهعنوان مولفهای تأثیرگذار، برنامههای داخلی بهمنظور بهبود شاخصها و همچنین تعاملات اقتصادی ایران در محیط بینالمللی را که در بهبود شرایط اقتصادی بسیار تعیینکننده است، با چالشهای جدی روبهرو ساخته است. بسیاری از تحلیلگران اقتصادی تأکید دارند که تداوم ابهام در سیاستهای کلان اقتصادی و وجود نوعی بلاتکلیفی در این حوزه که حاصل سوءمدیریتهای داخلی است، قدرت تأثیرگذاری بسیار بالاتری بر ایجاد آشفتگی در وضعیت اقتصادی کشور داشته است. از این رو، مولفه تحریم و فشارهای خارجی همواره نه بهعنوان عامل اصلی، بلکه نقشی مکمل در مهمترین دلیل وضعیت غیرقابلقبول اقتصادی کشور یعنی سوءمدیریتهای داخلی داشته است.
رشد تقاضای ارز بهدلیل پایان سال
بررسیها نشان میدهد که طی هفتههای اخیر میزان تقاضا در بازار ارز رشد قابل توجهی داشته و موجب شده که برخلاف روند نسبتا باثبات بازار ارز در ماههای پیشین، از نیمههای بهمن ماه بازار ارز دچار نوسانات قابل توجهی شود. افزایش ارز مسافرتی از ۵۰۰ به یکهزار یورو در راستای مدیریت تقاضای ارز سفر بوده است.
تداوم دشمنی آمریکا عاملی برای افزایش نوسان در بازار ارز
اخبار تشدید تنشهای نظامی در منطقه نیز ریسکهای سیاسی بازار را افزایش داده و انتظارات تورمی معاملهگران را تحتتأثیر خود قرار داده است. اگرچه برخی تحلیلگران چشماندازهای مختلف در مورد احتمال قدرتگیری مجدد ترامپ و اوجگیری سیاستهای ضدایرانی وی بهعنوان رئیسجمهوری آتی آمریکا را نیز به دلایل ایجاد آشفتگی در بازار ارز اضافه کردهاند، لیکن این موضوع را بهدلایل مختلف نمیتوان در افزایش قیمت دلار در بازار داخلی مؤثر دانست؛ چراکه دولت فعلی آمریکا نیز از نقطه نظر تداوم دشمنی و تلاش برای استفاده از ابزار تحریمهای اقتصادی بهمنظور فلجسازی اقتصاد ایران دستکمی از دولت ترامپ نداشته است.
رفتار هیجانی دلیل دیگر رشد نرخ ارز
معمولا در چنین شرایطی رفتارهای احساسی و هیجانی افکار عمومی و هجوم بیدلیل آنها به بازارهای ارز و طلا با نیت حفظ ارزش داراییهایشان موجب تشدید آشفتگی در بازار و سوءاستفاده سوداگران و سفتهبازان میشود که در شرایط فعلی نیز متأسفانه این عامل نقش مهمی در شکلگیری فضای روانی هیجانی و تمایل به خرید بیمنطق ارزهای خارجی که فشار را به بازار افزایش میدهد، داشته است، البته برخی نیز با انگیزههای مرتبط با دلالی در این فضا مشغول به فعالیت میشوند. مسائلی از این دست، در قالب تعطیل شدن رفتارهای منطقی در حوزه کنشهای اقتصادی افراد نیز در تشدید چالش افزایش قیمت ارز در کشورمان نقشی محوری بازی میکنند.
بازارساز به سمت مدیریت انتظارات تورمی برود
کامران رحیمی، کارشناس اقتصاد ایران، درباره دلایل افزایش نرخ دلار و ادامه این روند صعودی قیمت ارز گفت: «قطعا افزایش نرخ دلار تکوجهی نبوده و باید موارد زیادی را برای کنترل قیمتها مدنظر قرار داد. این کارشناس اقتصادی ادامه داد: «مهمترین دلیلی که این روزها موجب افزایش نرخ ارز شده است، به انتظارات تورمی بازمیگردد. چند ماه است که عدهای در حال بیان این موضوع هستند که فنر دلار در میرود که در نهایت منجر به افزایش انتظارات تورمی شده است. بازارساز باید به سمت مدیریت انتظارات تورمی حرکت کند تا بتواند مدیریت بازار ارز را در دست بگیرد.» وی افزود: «عوامل غیراقتصادی مؤثر بر نرخ ارز در نهایت متغیرهای اقتصادی را مورد تأثیر قرار میدهد. بهعبارت دیگر این عوامل موجب شکلگیری انتظارات اقتصادی میشود و انتظارات اقتصادی در پیشبینی آینده دخالت دارد و پیشبینی آینده هم نرخ ارز را بالاتر اعلام میکند. براساس این پیشبینیها فعالان اقتصادی حاضر میشوند قیمت بالاتری برای ارز بپردازند.» این کارشناس اقتصادی تأکید کرد: «در این شرایط عرضهکنندگان ارز هم با توجه به اینکه پیشبینی میکنند در آینده، نرخ ارز افزایش پیدا میکند، نرخ فروش ارز را بالاتر اعلام میکنند.» رحیمی با بیان اینکه در شرایطی که عرضه ارز کاهش پیدا کرده و تقاضا شدت گرفته، قیمت ارز افزایش پیدا میکند، تصریح کرد: «فعالان اقتصادی چنین پیشبینی دارند و به همین دلیل این محاسبه را دارند که اگر در آینده نزدیک، نرخ ارز افزایش پیدا میکند، منطقی نیست که الان نرخ ارز را با قیمت کمتری به فروش برسانند و این منطق پیشبینیهای اقتصادی است.»