امیر مهدی نعمتی: بررسی آمار تجارت بین ایران و پاکستان نشان می‌دهد، همواره طی 10 سال گذشته سنگینی کفه تراز تجاری ایران با پاکستان به لحاظ ارزشی به سمت ایران بوده است، اما در دو سال اخیر واردات ایران از پاکستان سرعت گرفته است. به تازگی خبرگزاری دولت به نقل از یک روزنامه پاکستانی نوشته است که دولت این کشور با تشکیل یک کمیته بلندپایه در تکاپوی نحوه قانونمندسازی تجارت سوخت با جمهوری اسلامی ایران و همچنین اجرای سازوکار تهاتر میان دو کشور است. در گزارش روزنامه پاکستانی‌نیوز آمده است، دولت شهباز شریف نخست وزیر پاکستان کمیته بلندپایه‌ای به ریاست وزیر بازرگانی و با حضور سایر وزاری مربوطه تشکیل داده که درصدد چگونگی پیشبرد تجارت قانونی سوخت با ایران همزمان با مراقبت نسبت به جلوگیری از نقض تحریم‌های ضدایرانی آمریکا است. این موضوع در حالی توسط یک رسانه پاکستانی مطرح می‌شود که مدیرکل آسیای جنوبی سازمان توسعه تجارت در گفت‌وگویی که با ایلنا داشت، عنوان کرد: به زودی شرایط تهاتر با پاکستان نهایی می‌شود. طالبیان مقدم در این خصوص توضیح داده که «به زودی از طرف پاکستانی دعوت خواهیم کرد که در میز مذاکره درباره چگونگی روند تهاتر بایکدیگر به توافق برسیم. فرآیند تهاتر کار سنگین و انرژِی‌بری است و امیدواریم که بتوانیم کار خود را شروع و در ادامه به سمت تجارت آزاد پیش برویم.

بررسی آمار صادرات و واردات ایران و پاکستان
پیش از اینکه نحوی تهاتر سوخت با پاکستان را بررسی کنیم، بهتر است نگاهی به حجم تجاری میان دو کشور بیندازیم. آمار منتشر شده از حجم تجاری ایران و پاکستان نشان می‌دهد که تجارت این دو کشور در سال ۱۴۰۲ رشد به بیش از ۲ میلیارد دلار رسیده است. بر اساس آمارهای موجود، تجارت ایران و پاکستان از یک‌ونیم میلیارد دلار در ۱۴۰۱ به بیش از ۲ میلیارد دلار افزایش داشت که نشان از رشد ۳۸ درصدی از نظر ارزش و ۲۳ درصدی از نظر حجم تجارت دو کشور در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ دارد. بر اساس این گزارش ایران طی سال ۱۴۰۱ ارزش صادرات بدون نفت خام ایران به پاکستان نسبت به سال ۱۴۰۰ با رشد ۱۸.۱ درصدی همراه بوده و ارزش واردات ایران از پاکستان نسبت به سال ۱۴۰۰، حدود ۲.۷ برابر شده است. ایران همواره در 10 سال گذشته تراز تجاری بالاتری (نسبت صادرات به واردات) نسبت به پاکستان داشته است اما در دو سال اخیر روند واردات از این کشور سرعت بیشتری به خود گرفته است. متوسط رشد سالانه ارزش صادرات ایران به پاکستان و واردات ایران از این کشور نیز طی سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۴۰۱ به ترتیب برابر با ۹.۶ درصد و ۱۱.۱ درصد بوده است. آمارها نشان می‌دهد برنج یکی از مهم‌ترین کالاهای وارداتی ایران از پاکستان بوده است به‌‎طوری که در سال گذشته بیش از 60 درصد سهم واردات از پاکستان را به خود اختصاص داد. از سوی دیگر در سال گذشته صادرات گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی شکل مایع شده با 15 درصد، بیشترین حجم صادرات ایران به پاکستان را به خود اختصاص داد. پس از این محصول، قیر نفت سهم حدود ۱۰ درصد از ارزش کل صادرات و شیر خشک صنعتی از گاو که میزان مواد چرب آن بیشتر از ۱.۵ درصد وزنی نباشد سهم حدود ۹ درصد از ارزش کل صادرات عمده کالاهای صادراتی به پاکستان بوده است.
تهاتر نفت با غذا
در حالی پاکستان در تکاپو برای قانونمندسازی تجارت سوخت به صورت تهاتر با ایران است که سال 1400، موضوع «تهاتر نفت با غذا» بر سرزبان‌ها افتاد و انتقادهای بسیاری را در پی داشت. در سال مذکور، علیرضا پیمان‌پاک، معاون وقت وزیر صمت اعلام کرده بود که هیئت پاکستانی با وزیر جهاد کشاورزی ایران نیز توافقاتی داشت که از جمله آن تهاتر محصولات سوختی و ال‌پی‌جی در برابر برنج از پاکستان است. همچنین محمد نیازی معاون وقت طرح و برنامه وزیر صمت در جمع روسای اتاق بازرگانی عنوان کرده بود که در بسته تسهیل صادرات و واردات که امروز از سوی دولت ابلاغ شد به گسترش رویه های تجاری به ویژه تهاتر نفت و کالای غیرنفتی پرداخته شده است.

تسویه حساب بدهی نفتی با چای

تهاتر نفتی ایران با چین برای ساخت پروژه‌های عمرانی
موضوع تهاتر نفتی با کشورها تنها به غذا منتهی نمی‌شود؛ چند سالی است که موضوع تهاتر نفتی ایران با چین برای سخت مسکن، پروژه‌های عمرانی و ساخت و توسعه فرودگاه امام خمینی مطرح است که یکی از مهم‌ترین آن موضوع تهاتر نفتی برای ساخت مسکن نهضت ملی مسکن
بود. این اقدام دولت‌ها در حالی صورت گرفت که به دلیل تحریم‌ها ایران امکان مبادله مالی و بانکی برای تجارت با کشورها را ندارد و ناچار است برای تامین غذا و تسویه بدهی دست به تهاتر نفتی بزند، موضوعی که می‌تواند توازن تولید در کشور را برهم بزند که البته در بسیاری از مواقع به نتیجه نرسیده است.