[شهروند] دیروز مصادف بود با آغاز هفته صنایع‌دستی و این یعنی که حداقل تا یک هفته، یعنی درست تا 26خردادماه صنایع‌دستی از پستوهای تاریک فراموشی بیرون می‌آیند و تبدیل به تیتر اصلی اخبار و گزارش‌های فرهنگی خواهند شد. برای همین هم هست که در روزهای پیش‌رو شاهد برگزاری برنامه‌های متنوعی به بهانه هفته صنایع‌دستی در سراسر کشور خواهیم بود؛ از انتخاب و معرفی شهرهای مختلف به‌عنوان شهرهای جهانی در حوزه صنایع‌دستی تا تجلیل از شماری از استادان منتخب شورای جهانی صنایع‌دستی و البته افتتاح بی‌شمار پروژه‌های صنایع‌دستی در استان‌های مختلف کشور، چه در قالب اعطای تسهیلات و چه البته در قالب برگزاری بازارچه‌ها و نمایشگاه‌ها و کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی گوناگون...
اما نکته مهمی که می‌تواند مورد یادآوری قرار گیرد، نقش و جایگاه صنایع‌دستی در افزایش صادرات غیرنفتی است، به‌خصوص که صنایع‌دستی ایران‌زمین پیشینه و معروفیتی کم‌نظیر در جهان دارد و به‌عبارتی، به‌دلیل ظرافت هنر دست ایرانیان و منحصربه‌فرد بودن آن، خریداران بسیاری از سراسر دنیا برای صنایع‌دستی کشورمان وجود دارد و  ایران به‌عنوان سرزمین صنایع‌دستی ارزشمند شناخته می‌شود و همین هم می‌تواند یک زمین بازی مناسب برای صادرات انواع صنایع‌دستی به کشورهای مختلف دنیا در اختیار تجار و بازرگانان کشور قرار دهد. اما چه اتفاقی روی داده و چه موانعی در این مسیر وجود دارد که بخش قابل توجهی از این برنامه‌ریزی‌هایی که برای افزایش صادرات صنایع‌دستی انجام می‌گیرد، به نتیجه نمی‌رسند؟
این مطلب می‌کوشد پاسخی پیدا کند برای این پرسش حیاتی و دیریاب...

 صحبت‌های مریم جلالی، معاون صنایع‌دستی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، که همین چند روز پیش در موزه فرش ایران با اشاره به اینکه «ارتباط بسیار تنگاتنگی بین فرش و صنایع‌دستی وجود دارد و در واقع فرش یکی از زیباترین جلوه‌های هنر و صنایع‌دستی است»؛ مرحوم آیت‌الله رئیسی رئیس‌جمهور شهید را «یکی از اصلی‌ترین حامیان صنایع‌دستی» نامید و گفت که «صادرات نقش لوکوموتیو و پیشران حمایت از صنایع‌دستی را دارد و این حمایت‌ها باید همواره تداوم داشته باشد»؛ بهترین مدخل برای ورود به بحث صادرات صنایع‌دستی می‌تواند باشد.

ظرفیت‌های صنایع‌دستی ما
صادرات صنایع‌دستی- که می‌توان آن را صادرات فرهنگ نیز نامید- نه‌تنها می‌تواند موجب اشتغال‌زایی و رونق اقتصادی مناطق مختلف کشور شود، بلکه این صنایع سرشار از خلاقیت و ذوق و زیبایی را هم تبدیل به موتور محرک اقتصاد خواهد کرد. به‌خصوص که ایران با نقش‌آفرینی در تولید ۲۹۹ رشته صنایع‌دستی، از نظر تنوع جایگاه اول را بین کشورهای تولیدکننده صنایع‌دستی دارد و همین هم نشان می‌دهد که چه ظرفیت بالایی در زمینه صادرات صنایع‌دستی وجود دارد. به‌عبارت بهتر، به‌گفته مریم جلالی، معاون صنایع‌دستی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، از مجموع ۴۰۰ رشته صنایع‌دستی ثبت‌شده، ۲۹۹ مورد متعلق به ایران است و البته در این میان ۱۸ رشته بزرگ از قبیل نگارگری، سفالگری، میناکاری، خاتم‌کاری، مرصع‌کاری و قلمکاری منحصرا در این آب‌وخاک تولید می‌شوند. رشته‌هایی که طبق آخرین آمارهای ادارات کل میراث‌فرهنگی استان‌های کشور محل فعالیت ۵۳۱ هزار و ۵۵۶ هنرمند و تولیدکننده صنایع‌دستی در رشته‌های مختلف بوده‌اند که خود بهترین شاهد بر این مدعاست که دردهای بی‌درمان بسیاری ازجمله بیکاری را می‌توان با استمداد از صنایع‌دستی درمان کرد!

توان و ظرفیت سوخته

جلوه‌های فرهنگی صنایع‌دستی
فارغ از مسائلی که گفته آمد، باید به این نکته نیز توجه داشت که ظرفیت‌های صنایع‌دستی تنها در زمینه رفع مشکل بی‌کاری و درآمدزایی به‌کار نمی‌آیند، بلکه تقویت جنبه‌های غنی فرهنگی و هنری کشور یکی دیگر از مهم‌ترین ظرفیت‌های صنایع‌دستی است. خوشبختانه از این نظر، صنایع‌دستی ایرانی به بسیاری از کشورها ازجمله عراق، قطر، چین، کویت، عمان، امارات، آلمان و کانادا صادر شده و در این کشورها طرفداران خاص خود را دارد. این در حالی است که این میزان صادرات تنها با کمک کیفیت و تنوع محصولات ایرانی و بدون پیگیری برنامه‌های حمایتی خاصی به‌دست آمده و طبیعی است انتخاب یک سیاست درست، صادرات محصولات صنایع‌دستی ایرانی را با رونق به‌مراتب بیشتری روبه‌رو کند. به‌خصوص که ایران در زمینه صنایع‌دستی از نظر تنوع رتبه سوم و از نظر ظرفیتی رتبه اول جهان را دارد و این باعث می‌شود حصول به اهداف بلندپروازانه‌تر در این حوزه قابل تحقق به‌نظر برسد!

از نگاه قانونگذار
رکود بازار صنایع‌دستی؛ چرا؟!

[زهره الهیان، نماینده مردم تهران در مجلس در گفت‌وگو با خبرگزاری میراث آریا] تولیدات صنایع‌دستی ایران بیشتر براساس سلایق و نیازهای داخل کشور است، غافل از اینکه بازار مصرف خارجی سلیقه‌ای متفاوت دارند و تولید بر مبنای نیاز جهانی در صنایع‌دستی می‌تواند کمک بزرگی به رونق این صنعت و افزایش صادرات باشد که هم ارزآوری بسیاری به همراه دارد و هم اشتغال پایدار ایجاد می‌کند.
کارشناسی‌هایی که در زمینه صنایع‌دستی صورت گرفته حکایت از این می‌کنند که اگر تولیدات صنایع‌دستی صادرات‌محور باشد، می‌توان فروش این صنایع به سایر کشورها را افزایش داد. در بحث تولید بر مبنای صادرات باید براساس اعلام نیاز و با توجه به سلایق و خواسته بازار هدف طراحی و در نتیجه تولید صورت گیرد که متأسفانه ما در این زمینه به درستی عمل نکرده‌ایم، در نتیجه نمی‌توانیم با توجه به پتانسیل داخلی صادرات صنایع‌دستی را رونق دهیم. آن هم درحالی‌که صنایع‌دستی ایران از نظر کیفیت و زیبایی در دنیا در بهترین رتبه قرار دارند، ولی چون توجهی به بسته‌بندی این صنایع صورت نمی‌گیرد، فروش قابل توجهی ندارند.

از نگاه وزیر
حل مشکلات و موانع صادرات صنایع‌دستی

[سیدعزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی] سیاست‌ اصلی دولت مردمی، حل مشکلات و موانع صادرات تولیدکنندگان صنایع‌دستی بوده است. در واقع دولت تاکنون چندین مصوبه درخصوص رفع موانع صادراتی صنایع‌دستی داشته که حذف پیمان‌سپاری ارزی در حوزه صنایع‌دستی، استفاده از تولیدات هنرمندان صنایع‌دستی به‌عنوان هدایا برای مهمانان خارجی دولت و همچنین حمایت از حضور هنرمندان در نمایشگاه‌های بین‌المللی ازجمله این مصوبات است. با تصویب حذف پیمان‌سپاری ارزی در حوزه صنایع‌دستی و هنرهای سنتی کشور، از این‌ پس هر صادرکننده محصولات و تولیدات هنرمندان و صنعتگران صنایع‌دستی کشور می‌تواند بدون پیمان‌سپاری ارزی برای صادرات محصولات صنایع‌دستی اقدام کند. در حقیقت امروز دیگر هر کسی که دنبال صادرات صنایع‌دستی است هیچ مشکلی ندارد، چون آقای رئیس‌جمهور این مشکلات را حل کرد. باید در حوزه صنایع‌دستی تنوع ایجاد کرد. مردم امروز مشکل معیشت دارند، بخشی از مردم صنایع‌دستی را از سبد خرید حذف کرده‌اند، چون نمی‌توانند خریداری کنند. پس باید آن را کاربردی کنیم تا احساس نکنند که این کالا فقط تزیینی است، بلکه کاربرد هم دارد.