ناترازی انرژی؛ شرکتها را به خروج سرمایه سوق داد
گروه صنعت و تجارت: مرکز پژوهشهای اتاق ایران، شصتمین دوره از گزارش شاخص مدیران خرید کل اقتصاد را در حالی منتشر کرد که این شاخص برای پنجمین ماه متوالی کاهشی بوده و زیر عدد 50 قرار گرفته و پس از تعدیل فصلی به 47.1 رسیده است. فعالان اقتصادی استمرار قطعی برق در تابستان و کمبود گاز در زمستان را مخل مزمن فعالیت صنعتی عنوان کردهاند. بر اساس رفتار گذشته شاخص، انتظار میرفت که در شهریور سال جاری همانند سالهای قبل، شاخص مدیران خرید بخش صنعت بالاتر از 50 باشد، اما به دلیل تداوم قطعیهای برق طی تابستان امسال که در شهریورماه نیز همچنان ادامه داشته و منجر به تعطیلی بسیاری از خطوط تولید کارخانهها شدهاند، پس از حذف اثر فصلی شامخ صنعت با افت بیشتری همراه بوده است. به عقیده فعالان اقتصادی، تداوم مشکل قطعی برق در تابستان و قطعی گاز در زمستان، به عامل دائمی برای رشد بخش صنعت تبدیل شده که در کنار سایر بیثباتیها در فضای اقتصادی، محدودیتهای زیادی برای بخش تولید ایجاد کرده که بسیاری از شرکتها را به سمت خروج سرمایه از کشور سوق خواهد داد.
طبق آمارها، زیان هر روز تعطیلی برای صنایع بالغبر 5.7 هزار میلیارد تومان است و قطعی برق صنایع در تابستان سال جاری حتی به سه روز در هفته رسید و ادامه روند سریالی قطعی گاز در زمستان نیز به دلیل عدم سرمایهگذاری در این حوزه و از سوی دیگر توسعهنیافتگی میادین گازی حتمی است. بر اساس برآوردها، در صورت عدم تغییر وضعیت تولید و مصرف گازی کشور، در سال ۱۴۲۰ با افت فشار مخازن پارس جنوبی و افزایش مصرف، ناترازی حدود ۱۰۰۰ میلیون متر مکعبی در روز ایجاد خواهد شد. شصتمین دوره از گزارش شاخص مدیران خرید کل اقتصاد در بخش صنعت نشان میدهد، با توجه به تداوم قطعی برق در کارخانهها برای سومین ماه متوالی، با شدت کاهش بیشتری همراه بوده و منجر به تولید در ظرفیتهای پایینتر از توان تولیدی کارخانهها شده است.
همچنین باقی ماندن مشکل عدم تخصیص ارز به واردات مواد اولیه و نوسانات قیمتی نهادهها، تقاضای ضعیف مشتریان، کمبود نقدینگی، عدم تسویه بدهی در سمت تقاضا و تعطیلات شهریورماه باعث شده تا شرکتها در تأمین مالی نهادههای خود با مشکل روبرو باشند. شاخص شامخ در شهریورماه نشان میدهد که سطح فعالیتهای اقتصادی در این ماه همچنان کاهشی است، البته با شدت کمتری نسبت به ماه قبل (مردادماه) و همچنین پس از تعدیل فصلی، این شاخص برای شهریور معادل 47.1 برآورد شده است که حاکی از رکود برای پنجمین ماه متوالی است. در تابستان برای سومین ماه پیاپی، تداوم قطعی برق در کسبوکارها باعث شده تا روند کاهشی فعالیتها در شهریورماه ادامه داشته باشد. از سوی دیگر مشکل عدم تخصیص ارز و کمبود منابع مالی در بسیاری از شرکتها بهخصوص در بخش صنعت همچنان پابرجاست و تأمین مواد اولیه را با مشکل روبرو کرده است.
شاخص مدیران خرید بخش صنعت
بر اساس دادههای بهدستآمده از بنگاههای بخش صنعت، شاخص مدیران خرید بخش صنعت در شهریور 1403، معادل 49.2 محاسبه شده که همچنان برای چهارمین ماه متوالی کاهشی است و کمتر از محدوده مرزی 50 قرار دارد؛ البته شدت کاهش اندکی ملایمتر از ماه قبل است. پس از تعدیل فصلی، این شاخص برای ماه شهریور معادل 47.8 برآورد شده است و برای چهارمین ماه متوالی در شرایط رکود است. شاخص «میزان سفارشات جدید مشتریان» در شهریورماه پس از تعدیل فصلی، معادل 47.1، برآورد شده است که نشاندهنده تداوم رکود در تقاضای مشتریان ناشی از کمبود نقدینگی طرف تقاضا است. این در حالی است که برخی از شرکتها به دلیل کمبود نقدینگی طرف تقاضا در وصول مطالبات از مشتریان با مشکل روبرو هستند. شاخص «موجودی مواد اولیه» در شهریورماه، پس از تعدیل فصلی، معادل 48.2 برآورد شده است و برای هفتمین ماه پیاپی کاهشی بوده است. همچنان تداوم عدم تخصیص ارز به بخش تولید و کمبود منابع مالی برای تأمین مواد اولیه، کارخانهها را در زنجیره تأمین نهاده با مشکل روبرو کرده است. شاخص «موجودی محصول نهایی در انبار» در شهریورماه، پس از تعدیل فصلی، معادل 45.6 برآورد شده است، شاخص مذکور برای چهارمین ماه متوالی کاهش داشته و کاهش آن با شدت بیشتری نسبت به ماه قبل همراه بوده، بهطوریکه طی 47 دوره از آبان 99 تاکنون، کمترین مقدار را در سری تعدیل شده به ثبت رسانده است. به نظر میرسد، با توجه به تداوم قطعی برق، مشکلات تأمین مواد اولیه و به طبع آن کاهش تولید، شرکتها برای تأمین تقاضای محدود مشتریان از موجودی انبار به میزان بیشتری استفاده کردهاند. شاخص «میزان فروش محصولات» در شهریور، پس از حذف اثر فصلی معادل، 42.9 برآورد شده است و نشاندهنده این موضوع است که برای هفتمین ماه پیاپی، فروش کارخانهها در وضعیت رکودی قرار دارد و فروش با شدت بیشتری نسبت به ماه قبل کاهش داشته است بهطوریکه طی 20 ماه گذشته از بهمن 1401 تاکنون، دومین کمترین مقدار خود را به ثبت رسانده است. از یکسو تقاضای ضعیف مشتریان و از سوی دیگر اختلال در زنجیره تأمین مواد اولیه و خطوط تولید کاهش فروش را در اکثر رشته فعالیتها به دنبال داشته است.
مشکل صنایع از دیدگاه فعالان اقتصادی
این گزارش نشان میدهد که فرآیند تخصیص ارز طولانیتر شده و از سوی دیگر تخصیص ارز موردنیاز برای واردات مواد اولیه صورت نمیگیرد که همین مسئله منجر به افزایش انگیزه تولید شده است. همچنین به دلیل کمبود نقدینگی، تقاضای مشتریان کاهش داشته و در بسیاری از موارد، تسویه نشدن بدهیها سفارشات و وصول مطالبات و چکهای مشتریان برای شرکتها امکانپذیر نیست که این موضوع افزایش رکود در سمت تقاضا را به دنبال داشته است. آنطور که فعالان اقتصادی عنوان کردهاند، برخی از شرکتهای حملونقلی که بار صادراتی دارند در گمرک به دلیل پروسههای اداری با معطلی چند روزه روبرو هستند که این امر باعث زیان آنها شده است. موضوع مهم دیگری که فعالان بخش خصوصی به عنوان موانع تولید از آن یاد کردهاند، قطعیهای گسترده برق و تعطیلات شهریورماه باعث کاهش فعالیت و تولید بنگاههای اقتصادی شده است و به دلیل قطعیهای پیشبینی نشده در بسیاری از فعالیتها، به دستگاهها و همچنین مواد اولیه آسیب وارد شده و شرکتهای تولیدی را متضرر کرده است.