قاسم محبعلی
مدیرکل پیشین خاورمیانه وزارت امور خارجه

 حکومت بشار اسد و جمهوری عربی سوریه در ۸ دسامبر ۲۰۲۴ (۱۸ آذرماه) و در نتیجه پیشروی پرسرعت نیروهای معارض به سرکردگی تحریرالشام سقوط کرد. جمهوری اسلامی ایران در نخستین واکنش به این تحولات که در بیانیه دستگاه دیپلماسی انعکاس یافت بر احترام به وحدت حاکمیت ملی و تمامیت سرزمینی سوریه تاکید و بیان کرد که «تعیین سرنوشت و تصمیم‌گیری در مورد آینده سوریه تنها بر عهده مردم این کشور است.
آنچه از زبان وزارت امور خارجه و سخنگوی دستگاه دیپلماسی به عنوان سیاست ایران اعلام شد، تامین کننده منافع و امنیت ملی ایران است به این معنا که حفظ تمامیت ارضی سوریه و تشکیل حکومتی شامل همه طرف‌ها و طوایف در این کشور تنها از طریق قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت ممکن است. راه حل های دیگر ممکن است سوریه را به حالت گذشته برگرداند که بصورت غیررسمی یک کشور تجزیه شده تلقی میشد، به این معنا که بخشی در شرق در اختیار نیروهای آمریکایی و شمال نیز در اختیار نیروهای ترک بود و حالا نیز در مرکز دولت سوریه مثل دولت بشار اسد یک دولت مرکزی شکل بدهد. بنابراین برای رفع این مشکل به یک توافق بین‌المللی و منطقه‌ای نیاز است که برمبنای آن همه گروه‌ها و طوایف سوری در حکومت حاضر باشند و نیروهای خارجی از طریق این توافق از سوریه خارج شوند. در این شرایط است که سوریه متحد و به اصطلاح دارای حاکمیت ملی و تمامیت ارضی مجدداً احیا خواهد شد. اکنون باید کمی حوصله کنیم و همزمان اظهاراتی نیز نداشته باشیم که برای طرف مقابل تحریک آمیز باشد و طرف های دیگری از آن سوءاستفاده و بهره برداری کنند. حاکمان جدید سوریه در نهایت باید حکومتی را که مورد اراده همه مردم یا اکثریت آن‌ها باشد تشکیل بدهند و ایران نیز باید اراده مردم این کشور را بپذیرد و با خواست مردم سوریه هماهنگ باشد، در غیر اینصورت شرایط به همین نحو پیش خواهد رفت. نکته قابل توجه نیز این است که ما همسایه سوریه نیستیم لذا در این شرایط باید صبر و حوصله بیشتری داشته باشیم تا شرایط روشن‌تر شود و ببینیم وضعیت به چه سمتی پیش خواهد رفت و سیاست‌ها به چه سمتی میل می‌کند. حال باید توجه داشت فعلا زمینه برای یک ابتکار جدید وجود داشته باشد. البته پیش‌تر عرض کردم که ایران همسایه سوریه نیست و در این نشست‌ها بخشی از همسایگان این کشور حضور دارند و بخشی هم از کشورهای عربی و غربی که در منطقه ما نفوذ دارند.