گروه اقتصاد کلان: سرمایه‌گذاری خارجی یکی از عوامل مهم در رشد اقتصادی کشورها محسوب می‌شود. این نوع سرمایه‌گذاری می‌تواند در قالب خرید سهام شرکت‌ها، ایجاد کسب‌وکارهای جدید یا توسعه کسب‌وکارهای موجود انجام شود. به گزارش تجارت: کارشناسان اقتصادی معتقدند با افزایش سرمایه‌گذاری می‌تواند رشد تولید نیز رقم بخورد به‌طوری‌که با تزریق سرمایه جدید شاهد افزایش ظرفیت تولید و ایجاد فرصت‌های جدید شغلی خواهیم بود و در نهایت منجر به افزایش تولید ناخالص داخلی خواهد شد. در طول سال‌های اخیر، بسیاری از برندها و شرکت‌های خارجی که به دنبال ورود به بازار ایران بودند، اما به دلیل مشکلات اقتصادی و سیاسی نتوانستند حضور خود را ادامه دهند، یا اینکه فعالیت‌های خود را به شدت محدود کردند. این موضوع دلایل مختلفی دارد که هر یک قابل بررسی و در عین حال  تأمل برانگیز است یکی از اصلی‌ترین دلایلی که باعث شده برندها و شرکت‌های خارجی از بازار ایران خارج شوند، تحریم‌های اقتصادی و مالی هستند که توسط ایالات متحده آمریکا و کشورهای غربی اعمال شده است. این تحریم‌ها محدودیت‌هایی برای فعالیت‌های تجاری و مالی در ایران ایجاد کرده‌اند، به‌طوری‌که بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی از ترس نقض تحریم‌ها از انجام معاملات با ایران خودداری کرده‌اند. به ویژه پس از خروج آمریکا از برجام در سال 2018، تحریم‌ها شدت بیشتری پیدا کرد. عدم ثبات اقتصادی و سیاسی دومین علت فرار شرکت‌های خارجی از اقتصاد ایران است. اقتصاد ایران در طول سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی مواجه بوده است که از جمله آن‌ها می‌توان به تورم بالا، نوسانات نرخ ارز، بحران‌های مالی، و مشکلات ساختاری در نظام اقتصادی اشاره کرد. این نوسانات و عدم ثبات موجب شده تا شرکت‌ها و برندهای خارجی به دلیل عدم اطمینان به آینده اقتصادی کشور، از سرمایه‌گذاری و ادامه فعالیت در ایران خودداری کنند. پیچیدگی‌های قانونی و اداری ایران سومین علتی است که باعث خروج شرکت‌های خارجی از اقتصاد ایران می‌شود. در حال حاضر ساختار قوانین و مقررات اقتصادی ایران به شدت پیچیده است. فرایندهای اداری طولانی و پیچیده، فساد گسترده، و نبود شفافیت در سیستم مالی، می‌تواند برای سرمایه‌گذاران خارجی به عنوان یک مانع بزرگ در نظر گرفته شود. این مسائل باعث می‌شود که شرکت‌های خارجی تمایل کمتری به ورود به بازار ایران نشان دهند. مضاف بر موارد مذکور، بازار ایران به دلیل محدودیت‌های تجاری، بازار نسبتاً پیچیده‌ای برای برندها و شرکت‌های خارجی محسوب می‌شود. علاوه بر تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی، رقابت شدید در بازار داخلی از سوی تولیدکنندگان و برندهای داخلی که به تولید محصولات مشابه پرداخته‌اند، می‌تواند یک عامل بازدارنده برای شرکت‌های خارجی باشد. در نهایت کاهش دسترسی به فناوری و منابع مالی از دیگر عواملی است که باعث فرار شرکت‌های خارجی از اقتصاد ایران می‌شود. شرکت‌های خارجی معمولاً برای تولید و توسعه محصولات خود به فناوری‌های پیشرفته و منابع مالی خارجی نیاز دارند. تحریم‌ها و محدودیت‌ها در این زمینه دسترسی به منابع مالی و تکنولوژیکی را برای شرکت‌های خارجی در ایران محدود کرده است و این موضوع می‌تواند عامل دیگری باشد که شرکت‌ها را از ادامه فعالیت در ایران منصرف کند.

حذف رانت و وجود فشار سیاسی، دو علت خروج خارجی‌ها از ایران
عطا بهرامی کارشناس اقتصادی در گفتگویی پیرامون علت یا علل خروج بازیگران خارجی از اقتصاد ایران اظهار کرد: این موضوع می‌تواند متأثر از عوامل مختلفی باشد. به عنوان مثال، در صنایع بهشهر ممکن است به خاطر حذف ارز‌های رانتی باشد. چون برای آنان حاشیه سود بالا و بی‌جهت می‌ساخت و اکنون که این حاشیه سود دیگر نیست ممکن است این شرکت‌ها تمایل داشته باشند که بروند. این ممکن است در مورد صافولا صدق کند، اما در مورد بعضی دیگر شرکت‌ها مثل هایپر استار و سرمایه‌گذار دیجی کالا و... فعلاً تحلیل دقیقی نمی‌توان ارائه داد. یا مشکل از خود کسب و کار است و سرمایه‌گذار به دلایل مختلف ترجیح داده است که نباشد و چیز عادی در دنیا است یا امکان دارد جنبه اقتصاد سیاسی داشته باشد. این کارشناس اقتصادی افزود: به نظرم این احتمال کم‌رنگ نیست، زیرا در موقع مذاکرات غربی‌ها معمولاً شروع می‌کنند به فشار‌های مختلف و برعکس ما که با اعتمادسازی شروع می‌کنیم آن‌ها با فشار‌های مختلف شروع می‌کنند تا در مذاکره بتوانند وضعیت بهتری داشته باشند. چون مثلاً دیجی کالا در ایران نسبتاً سودش خوب بوده و کسب و کار موفقی داشته و شاید خروجش خیلی منطقی نباشد. چون ما هنوز از بازار خرید‌های اینترنتی هنوز سیگنال منفی ندیدیم و صنایع این بخش در حال رشد هستند. چه بسا ایرانی‌ها برعکس خیلی از اروپایی‌ها حضور چشمگیری در بازار خرید اینترنتی دارند. به نظرم در مورد خروج این سرمایه‌گذار بخش اقتصاد سیاسی پررنگ‌تر باشد. وی تصریح کرد: به طور کلی خروج سرمایه‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی از ایران خبر خوبی نیست و تأثیر منفی بر بازار و کسب و کار می‌گذارد. البته ما می‌توانیم از فرصت‌های دنیای جدید استفاده کنیم. الان در دنیا وضعیت به گونه‌ای است که دیگر نمی‌شود وسط بازی کرد و باید آدم تکلیف خود را روشن کند. الان سعودی‌ها با اینکه در حال مذاکره یا کار با روسیه و چین بودند ولی در نهایت با آمریکا کار می‌کنند. کشور عربی که چند هزار میلیارد دلار دارایی‌اش در غرب است نمی‌تواند ریسک کند و اگر بخواهد از این بلوک (اروپا) خارج شود باید از سرمایه قبلی خود صرف نظر کند. چون غربی‌ها به کسی پول پس نمی‌دهند.  بهرامی گفت: ایران می‌تواند با چین گفت‌وگوی راهبردی کلان انجام دهد. سرمایه چینی را وارد کند چراکه این کشور تنها در سال گذشته ۱۰۰۰ میلیارد دلار مازاد سرمایه داشته است که رکوردی تاریخی برای آن‌ها بود. البته هزار میلیارد دلار به شکل دلار به کارشان نمی‌آید و لذا باید آن را به دسترسی‌پذیری واقعی تبدیل کنند. یعنی با این سرمایه، نفوذ ژئوپلیتیک بخرند و دارایی واقعی تملک کنند. از این جهت چینی‌ها هم سرمایه آن را دارند و هم انگیزه دارند که کار کنند؛ بنابراین به نظر من باید با بلوک‌های راهبردی مثل چین کار کنیم. حتی اگر ایران بخواهد با غرب هم کار کند باید از جهت کلان مسائل خود را حل کند. چون سرمایه‌گذاران هم حق انتخاب دارند و قطعاً مناطق و کشور‌های ممنوعه یا مورد تحریم را انتخاب نمی‌کنند. این کارشناس اقتصادی ادامه داد: در ایران هم تا ما بعد کلان و ژئوپلیتیک خود را ارتقا ندهیم، نمی‌توانیم سرمایه‌های کلان را جذب کنیم. مگر سرمایه‌های پراکنده و خرد مثل سرمایه افغانستان در ایران که بیشترین سرمایه‌گذار بودند، اما اینها پراکنده است و جنبه کامل سرمایه‌گذاری خارجی را ندارد. در سرمایه‌گذار خارجی باید هم پول باشد، هم فناوری و هم مدیریت؛ این سه عنصر پایه‌اش است. از این نظر وقتی ما در بعد کلان دچار بی‌عملی هستیم و تصمیم نمی‌گیریم در پایین دست هم طبیعتاً نباید انتظاری داشته باشیم. باید مشخص کنیم با بریکس و قدرت چین چه نسبتی داریم؟ با آمریکا در نظام چند قطبی نسبت ‌ما چیست؟ وقتی تعیین تکلیف نمی‌کنیم و منتظریم ببینیم حالا چه پیش می‌آید، خب ازآنجاکه جذب سرمایه‌گذاری یک گزینش و دید کلان می‌خواهد؛ بنابراین همین‌طور بدون برنامه‌ریزی کسی سرمایه‌اش را خرج نمی‌کند. این اتفاقات خیلی غافلگیر کننده نیست. به نظر من وجه ژئوپلیتیک خروج سرمایه خیلی پررنگ‌تر از وجه احتمالی جابه‌جایی سرمایه‌گذار و... باشد. وی خاطرنشان کرد: ما اگر پایه‌های اقتصادی را درست پیش ببریم بهتر نتیجه می‌گیریم. البته در دولت جدید تصمیمات اقتصادی خوبی گرفته شد، اما با این حال ما همچنان شاهد خروج سرمایه از ایران خواهیم بود. دست کم سرمایه‌گذارانی که در ائتلاف غربی و عربی تعریف می‌شوند خروج سرمایه خواهند داشت. به نظرم اگر دولت از سیاست‌های درست اقتصادی عقب نشینی نکند و جلو برود، خروج سرمایه‌ها در بازار چندان تأثیرگذار نیست، چون بازار ما آن‌قدر به سرمایه خارجی متکی نبوده است. به نظرم دولت همین روندی را که در پیش گرفته تداوم دهد و ارز را تک نرخی کند و جلوی خیلی از رانت‌ها را بگیرد وضعیت ثبات بهتری خواهیم داشت و نتایج خوبی از آن می‌گیریم.