گروه اقتصادی/ از سال 98 و پس از خروج ترامپ از برجام و بروز نوسانات گسترده در بازارهای مختلف کشورمان، بازار مسکن هم با التهابات و نوسانات فراوان مواجه شد. بر اساس گزارشی که بانک مرکزی آنرا منتشر کرده، نرخ اجاره‌بها در تهران در سال ۱۴۰۰ حدود ۴۲ درصد افزایش داشت و در سال ۱۴۰۱ این روند افزایشی به حول و حوش 55درصد رسید. در سال 1402 روند افزایش نرخ اجاره بها ادامه یافت و به محدوده میانگین بالای 65 درصد رسید. این روند در سال 1403 نیز ادامه یافت به گونه ای که نرخ افزایش اجاره بهای مسکن در کلانشنرها به بالای 90 درصد رسیده است. 
در زمستان 1403 بازار خرید و فروش مسکن در وضعیت راکد قرار دارد و بر اساس اعلام مسئولان اتحادیه مشاوران املاک کمتر از 2درصد تقاضاهای فروش منتج به نتیجه می شود. اما این روند در خصوص بازار اجاره بها متفاوت است و در برخی موارد مستاجران حتی با افزایش 90 تا 100 درصدی اجاره بها نیز مواجه می شوند. وضعیت اجاره بها در خیابان های مختلف تهران حاکی از آن است که اغلب مناطق تهران با افزایش های چشمگیری در نرخ اجاره بها مواجه شده اند. این در حالی است که دولت طی بخشنامه ای نرخ افزایش اجاره بها را برای سال جاری 25درصد تعیین کرده بود. مطابق قانون افزایش اجاره بها، حداکثر میزان افزایش اجاره در تهران و کلان‌شهرها، ۲۵ درصد خواهد بود. یعنی مستأجری که در تهران خانه‌ای را اجاره کرده است و اکنون مطابق قانون تمدید اجاره نامه، باید آن را تمدید کند، موظف است حداکثر تا ۲۵ درصد بیشتر از نرخ اجاره قبلی را به موجر بپردازد. این موضوع اما فقط در  بخشنامه های دولتی قابل ردیابی است در عالم واقع، موجران فشار زایدالوصفی به مستاجران وادر می سازند.

دو راهی مهاجرت به مناطق حاشیه ای یا فقر بیشتر
بر این اساس بازار اجاره مسکن در کلانشهر تهران روزهای دشواری را تجربه می‌کند، به‌ویژه در فصل زمستان که نقل و انتقالات مستاجران به کمترین میزان خود می‌رسد. این دوران که معمولاً با کاهش تقاضا همراه است، اما همچنان با مشکلات اقتصادی و نوسانات قیمتی پیچیده‌ای در بازار مسکن روبه‌رو هستیم. افزایش نجومی اجاره‌بها در سال‌های اخیر، اجاره‌نشین‌ها را در وضعیتی قرار داده که گاهی نه‌تنها به دنبال خانه‌ای متناسب با بودجه خود، بلکه به دنبال بقای اقتصادی‌شان هستند. بسیاری از خانوارها، به‌ویژه اقشار متوسط و کم‌درآمد، با دوراهی مهاجرت به مناطق حاشیه‌ای و ارزان‌تر یا بقا و سازگاری با شرایط بسیار دشوار مواجه شده‌اند. این شرایط نشان‌دهنده فشار مضاعفی است که بر مستاجران وارد می‌شود، چراکه اجاره‌بها به سرعت در حال تبدیل شدن به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های معیشتی در تهران است. این گزارش نگاهی دارد به وضعیت فعلی بازار اجاره در تهران، از مناطق شمالی با قیمت‌های سرسام‌آور گرفته تا مناطق جنوبی که روز به روز به رقم‌هایی غیرقابل دسترس برای بسیاری تبدیل می‌شوند. مناطق شمالی تهران همچنان با قیمت‌های نجومی، اجاره‌بهای بالایی را به مستاجران تحمیل می‌کنند، در حالی که در مناطق جنوبی تهران، افزایش اجاره‌ها به سرعت روندی مشابه را پیش گرفته است و بسیاری از خانوارهای تهرانی در این مناطق نیز درگیر بحران قیمت‌ها هستند.
اوضاع به هم ریخته مستاجران

سال های سخت مستاجران ادامه دارد 
دبیر اتحادیه مشاوران املاک تهران می گوید که افزایش نرخ دلار، قطعا اثر زیادی روی بازار اجاره می گذارد. البته در این میان، وضعیت اقتصاد کلان نیز بی تاثیر نیست. موجران ناچارند که برای جلوگیری از کاهش قدرت خرید خود، اجاره بهای ملک خود را بالا ببرند. سعید لطفی، خاطرنشان ساخت که مستاجران ناچارند که نزول منطقه سکونت داشته باشند و برخی دیگر نیز، عطای زندگی در تهران را به لقایش می بخشند و به شهرهای اقماری کوچ می کنند. تعیین سقف افزایش اجاره بها نیز توسط هیچ یک از موجران رعایت نمی شود و دست مستاجر نیز برای پیگیری قضایی این موضوع باز نیست. البته در طی سال های گذشته، شورای حل اختلاف اقدامات خوبی برای حمایت از مستاجران انجام داده اما به هیچ وجه کافی نبوده اند.
خرابکاری به جای تدبیر
مجید گودرزی، کارشناس اقتصاد مسکن در خصوص افزایش بهای اجاره در بازار مسکن زمستانی می گوید:« وضعیت بازار مسکن اجاره ای به هیچ وجه روشن نیست و هر کس هر اندازه که می تواند به مستاجران اجحاف می کند. در شرایطی که ودیعه پرداختی مستاجران به صورت قرض الحسنه محاسبه می شود، اجاره بهای پرداختی آنها مدام با نرخ تورم بالا می رود و یوم الادا پرداخت می شود. متاسفانه با یک مجموعه از بی‌نظمی و بی‌قانونی در حوزه مسکن مواجه هستیم. این وضعیت از گذشته شکل گرفته و تبدیل به یک عرف غلط شده است که تقریبا تمام بخش‌های آن از هیچ اسلوب و روش خاصی پیروی نمی‌کند. 
او ادامه می دهد:« علی رغم تلاش های دولت ها هیچ بهبودی در بازار مسکن اجاره ای مشاهده نمی شود. مردم در این بخش به حال خود رها شده اند و دولت و ساختار کمکی به خانواده ها نمی کنند. در حوزه اجاره مشکلات همچنان پابرجاست و مافیای مسکن تقریباً هر کاری که دلشان خواست انجام دادند. اجاره چیزی نیست که مردم بتوانند به تعویق بیندازند و متاسفانه هیچ مانعی هم سر راه مالکان قرار ندارد. معیشت مردم در بازار مسکن آسیب دیده است و مردم به شدت تحت فشار هستند. در دنیا معمولاً اجاره مسکن کمک هزینه است، اما در ایران مالکان می‌خواهند با اجاره دادن یک واحد مسکونی معیشت خود را تأمین کنند که این ممکن نیست مگر اینکه معیشت مستاجران را ویران کنند. »
گودرزی با اشاره به افزایش قیمت مسکن در زمستان 1403 می گوید: «چنین تجربه ما چنین تجربه‌ای در سال‌های قبل نداشتیم که زمستان بیاید و افزایش قیمت رخ دهد. متاسفانه بازار رها شده است و نگرانی از دولت‌های اصلاح‌طلب این است که در حوزه مسکن نه تنها اقدام موثری انجام نمی‌دهند، بلکه اقداماتی که باعث تشدید بحران می‌شود را نیز انجام می‌دهند. اقدامات دولت در حوزه مسکن نه تنها کمکی نکرده بلکه بر مشکلات این بازار افزوده است. حدود یک میلیون و هشتصد هزار زمین در حریم شهرها وجود دارد که سازمان ملی زمین و مسکن آن را به بازار عرضه نمی‌کند. حتی برای طرح‌های ملی مثل طرح نهضت ملی مسکن نیز این زمین‌ها عرضه نشده است. »
گودرزی در پایان گفت:« اینکه برخی صاحبان ملک و خانه تصور کنند همه نیازهای معیشتی خود را باید از طریق دریافت اجاره از یک خانواده مستاجر تامین کنند، اشتباه محض است.  اما این روند متاسفانه در کشور وجود دارد که دلیل آن گسترش رویکردهای سوداگرانه در کشور است. افراد احساس می کنند اگر رویکرد سوداگرانه به موضوعات نداشته باشند از قافله معیشت عقب می افتند.»