گروه اقتصاد کلان: تحریم‌های اقتصادی یکی از چالش‌های عمده‌ای است که اقتصاد ایران در دهه‌های اخیر با آن مواجه بوده است. این تحریم‌ها که عمدتاً توسط ایالات متحده آمریکا و برخی از متحدانش اعمال شده‌اند، تأثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد ایران داشته‌اند. از محدودیت‌های دسترسی به بازارهای مالی بین‌المللی گرفته تا ممنوعیت‌های تجاری و کاهش درآمدهای نفتی. به گزارش تجارت، تحریم‌ها فشارهای قابل توجهی بر بنگاه‌های اقتصادی ایران وارد کرده‌اند. در چنین شرایطی، تاب‌آوری اقتصادی به عنوان یکی از کلیدی‌ترین مفاهیم مطرح می‌شود. تاب‌آوری به معنای توانایی سیستم اقتصادی برای مقاومت در برابر شوک‌های خارجی و بازیابی سریع پس از وقوع این شوک‌ها است.

راهکار‌های افزایش تاب آوری بنگاه‌های اقتصادی کدام‌اند؟
 یکی از مهم‌ترین راهکار‌های تاب‌آوری بنگاه‌های اقتصادی ایران در برابر تحریم‌ها، تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی است. وابستگی بیش از حد به یک یا چند بازار خاص، بنگاه‌ها را در معرض خطرات ناشی از تحریم‌ها قرار می‌دهد. با گسترش بازارهای صادراتی به کشورهای مختلف، به ویژه کشورهای غیرغربی و در حال توسعه، بنگاه‌ها می‌توانند ریسک‌های ناشی از تحریم‌ها را کاهش دهند. ایران می‌توان با توسعه روابط تجاری خود با کشورهای همسایه بازار‌های صادراتی خود را گسترده و به دنبال آن تاب آوری واحد‌های تولیدی خود را افزایش دهد. به عبارتی دیگر، کشورهای همسایه ایران، از جمله کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان همکاری اسلامی، می‌توانند بازارهای مناسبی برای صادرات کالاها و خدمات ایرانی باشند. توسعه روابط تجاری با این کشورها نه تنها باعث کاهش وابستگی به بازارهای غربی می‌شود، بلکه امکان دسترسی به بازارهای جدید را نیز فراهم می‌کند. استفاده از پتانسیل‌های منطقه‌ای یکی دیگر از رویکرد‌های تنوع بخشی به بازار‌های صادراتی ایران محسوب می‌شود. ایران به عنوان یک کشور استراتژیک در منطقه خاورمیانه، از پتانسیل‌های بالایی برای توسعه روابط تجاری با کشورهای منطقه برخوردار است. استفاده از این پتانسیل‌ها می‌تواند به بنگاه‌های اقتصادی ایران کمک کند تا در شرایط تحریم، بازارهای جدیدی را برای محصولات خود پیدا کنند. افزایش خوداتکایی و کاهش وابستگی به واردات یکی دیگر راهکار‌های تاب آوری بنگاه‌های اقتصادی در دوران تشدید تحریم‌ها است. وابستگی زیاد به واردات کالاها و مواد اولیه، بنگاه‌های اقتصادی ایران را در معرض خطرات ناشی از تحریم‌ها قرار می‌دهد. افزایش خوداتکایی و کاهش وابستگی به واردات، یکی از راهکار‌های کلیدی برای افزایش تاب‌آوری اقتصادی است. توسعه تولید داخلی یکی از رویکرد‌ های این راهکار به حساب می‌آید. توسعه تولید داخلی و افزایش توانایی‌های فناورانه بنگاه‌ها می‌تواند به کاهش وابستگی به واردات کمک کند. سرمایه‌گذاری در بخش‌های کلیدی مانند صنایع پتروشیمی، فولاد، خودروسازی و الکترونیک، می‌تواند به بنگاه‌ها امکان دهد تا مواد اولیه و قطعات مورد نیاز خود را در داخل کشور تولید کنند مضاف بر توسعه تولید داخلی، حمایت از صنایع کوچک و متوسط یکی دیگر از رویکرد‌های افزایش خودکفایی است که می‌تواند نقش بسزایی در تاب آوی بنگاه‌های اقتصادی در دوران تحریم داشته باشد. در حال حاضر صنایع کوچک و متوسط  نقش مهمی در افزایش خوداتکایی اقتصادی ایفا می‌کنند. حمایت از این صنایع از طریق ارائه تسهیلات مالی، آموزش‌های فنی و ایجاد شبکه‌های توزیع می‌تواند به افزایش تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات کمک کند.تقویت زیرساخت‌های مالی و بانکی یکی دیگر از راهکار‌های افزایش تاب آوری بنگاه‌های اقتصادی در دوران تحریم است. تحریم‌های مالی یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که بنگاه‌های اقتصادی ایران با آن مواجه هستند. محدودیت‌های دسترسی به سیستم‌های مالی بین‌المللی و ممنوعیت‌های نقل و انتقالات ارزی، باعث ایجاد مشکلات جدی برای بنگاه‌ها شده‌است. تقویت زیرساخت‌های مالی و بانکی داخلی می‌تواند به کاهش این مشکلات کمک کند. دولت می‌تواند  توسعه سیستم‌های پرداخت داخلی بخش از اقدامات لازم برای تقویت زیرساخت‌های مالی را محقق سازد؛ به عبارتی دیگر استفاده از سیستم‌های پرداخت داخلی و ایجاد شبکه‌های مالی مستقل از سیستم‌های بین‌المللی، می‌تواند به بنگاه‌ها امکان دهد تا در شرایط تحریم، نقل و انتقالات مالی خود را به صورت ایمن و کارآمد انجام دهند. توسعه سیستم‌هایی مانند شبکه پرداخت شتاب و ایجاد پلتفرم‌های پرداخت الکترونیکی، می‌تواند به افزایش تاب‌آوری مالی بنگاه‌ها کمک کند. استفاده از فناوری‌های نوین یکی دیگر از راهکار‌های افزایش تاب آوری بنگاه‌های اقتصادی در دوران تشدید تحریم‌های اقتصادی است.  در این راستا فناوری‌های نوین می‌توانند به بنگاه‌های اقتصادی ایران کمک کنند تا در شرایط تحریم، کارایی و بهره‌وری خود را افزایش دهند. استفاده از فناوری‌هایی مانند اینترنت اشیا، هوش مصنوعی و بلاک چین می‌توانند به بنگاه‌ها امکان دهد تا فرآیندهای خود را بهینه‌سازی کرده و هزینه‌ها را کاهش دهند. استفاده از فناوری‌های نوین در فرآیندهای تولید می‌تواند به بنگاه‌ها کمک کند تا کارایی خود را افزایش داده و هزینه‌های تولید را کاهش دهند. به عنوان مثال، استفاده از سیستم‌های اتوماسیون صنعتی و رباتیک می‌تواند به افزایش سرعت تولید و کاهش خطاهای انسانی کمک کند. فناوری‌هایی مانند بلاک چین می‌توانند به بهبود مدیریت زنجیره تأمین کمک کنند. با استفاده از این فناوری، بنگاه‌ها می‌توانند شفافیت و امنیت زنجیره تأمین خود را افزایش داده و از وقوع اختلالات ناشی از تحریم‌ها جلوگیری کنند. توسعه صادرات غیرنفتی یکی دیگر از راهکار‌های افزایش تاب آوری بنگاه‌های اقتصادی در دوران تشدید تحریم‌های است. وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی، یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که در شرایط تحریم تشدید می‌شود. توسعه صادرات غیرنفتی می‌تواند به کاهش این وابستگی و افزایش تاب‌آوری اقتصادی کمک کند. گردشگری یکی از بخش‌هایی است که می‌تواند به افزایش درآمدهای غیرنفتی کمک کند. ایران از جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی بسیاری برخوردار است که می‌تواند گردشگران داخلی و خارجی را جذب کند. توسعه زیرساخت‌های گردشگری و بهبود خدمات مرتبط با این بخش، می‌تواند به افزایش درآمدهای ارزی کمک کند.

بهبود محیط کسب و کار، کلید تاب آوری بنگاه‌های اقتصادی در دوران تحریم
شاید بتوان بهبود محیط کسب و کار را به عنوان اصلی ترین و در عین حال مهمترین عامل افزایش تاب آوری بنگاه‌های اقتصادی در دوران تحریم برشمرد، زیرا محیط کسب و کار نامناسب، می‌تواند به کاهش سرمایه‌گذاری و کاهش توانایی بنگاه‌ها برای مقابله با تحریم‌ها منجر شود. دولت می‌تواند با کاهش بوروکراسی اداری و تسهیل فرآیندهای ثبت شرکت، اخذ مجوزها و انجام امور تجاری، به بهبود محیط کسب و کار کمک کند. ایجاد پنجره واحد خدمات الکترونیکی و کاهش زمان انجام امور اداری، می‌تواند به افزایش کارایی بنگاه‌ها کمک کند. اصلاح قوانین و مقررات مرتبط با کسب و کار نیز می‌تواند به بهبود محیط کسب و کار کمک کند. ایجاد قوانین شفاف و قابل پیش‌بینی، می‌تواند به افزایش اطمینان سرمایه‌گذاران و بهبود فضای کسب و کار کمک کند. تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی یکی دیگر از راهکار‌های افزایش تاب آوری بنگاه‌های اقتصادی در دوران تحریم است. تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی می‌تواند به بنگاه‌های اقتصادی ایران کمک کند تا در شرایط تحریم، از فرصت‌های جدید استفاده کنند. علاوه بر این عضویت در سازمان‌های منطقه‌ای مانند سازمان همکاری شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، می‌تواند به ایران امکان دهد تا از مزایای تجاری و اقتصادی این سازمان‌ها استفاده کند. این سازمان‌ها می‌توانند به ایران کمک کنند تا بازارهای جدیدی را برای صادرات خود پیدا کند و از حمایت‌های مالی و فنی برخوردار شود. توسعه روابط دیپلماتیک با کشورهای مختلف نیز می‌تواند به ایران کمک کند تا در شرایط تحریم، از حمایت‌های بین‌المللی برخوردار شود. ایجاد روابط قوی با کشورهای غیرغربی و در حال توسعه، می‌تواند به ایران امکان دهد تا از فرصت‌های تجاری و اقتصادی جدید استفاده کند. در نهایت آن چه که می‌توان به عنوان جمع بندی گفت آن است که تاب‌آوری بنگاه‌های اقتصادی ایران در دوران تشدید تحریم‌های اقتصادی، نیازمند اتخاذ راهکار‌های متنوع و جامع است. تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی، افزایش خوداتکایی، تقویت زیرساخت‌های مالی و بانکی، استفاده از فناوری‌های نوین، توسعه صادرات غیرنفتی، بهبود محیط کسب و کار، تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، و آموزش و توانمندسازی نیروی انسانی، از جمله مهم‌ترین راهکار‌هایی هستند که می‌توانند به بنگاه‌های اقتصادی ایران کمک کنند تا در شرایط تحریم، مقاومت بیشتری از خود نشان دهند و به رشد و توسعه خود ادامه دهند. با اتخاذ این راهکار‌ها، بنگاه‌های اقتصادی ایران می‌توانند نه تنها در برابر تحریم‌ها مقاومت کنند، بلکه از فرصت‌های جدید نیز استفاده کرده و به رشد و توسعه پایدار دست یابند.