عاقبت تلخ توسعه ناپاید ار د ر فلات مرکزی
گروه اقتصاد ی-سال نوی خورشید د ر شرایطی برای ایرانیان تحویل شد که سایه کمبود آب همچنان بر سر مرد م استان های مختلف کشور سنگینی می کند . اوج این بحران د ر فلات مرکزی ایران و ماجرای د رگیری آبی میان کشاورزان اصفهانی و یزد ی مشاهد ه شد ؛ رخد اد ی که تحلیلگران آنرا به معنای باز شد ن زخمی کهنه د ر استان های کم آب ارزیابی کرد ه و نسبت به عواقب بعد ی هشد ار د اد ند . ماجرا اما از شنبه هفته جاری آغاز شد ، زمانی که کشاورزان مناطق شرقی اصفهان که حد ود ا یک ماه را به نشانه اعتراض به جاری نشد ن آب زایند ه رود تجمع کرد ه بود ند ، به خطوط لوله و ایستگاه های پمپاژ شماره 3و 4 آب یورش برد ه و خسارتهای قابل توجهی به خطوط لوله آب یزد وارد ساختند . رخد اد ی که باعث وارد آمد ن زیان های اقتصاد ی قابل توجهی به مرد م زد و سایر استان های مرکزی ایران شد به گونه ای که مسئولان نیز ناچار شد ند یکشنبه و د وشنبه هفته جاری را د ر یزد تعطیل اعلام کنند . د ر واکنش به این رخد اد ها رئیس د اد گستری یزد اعلام کرد : «شناسایی و برخورد قاطع قانونی با همه عوامل د خیل، محرک و همه کسانی که با ترک فعل زمینه اقد ام به تعرض به خط لوله آب انتقالی به استان را فراهم کرد ند با جد یت د نبال می شود .» اما د ر نقطه مقابل کشاورزان اصفهانی اعلام کرد ند حقابه آنها ناد ید ه گرفته شد ه و انتقال آب اصفهان به یزد بحران آب د ر اصفهان را تشد ید کرد ه است! د ر نقطه مقابل مقامات مسئول استان یزد با اشاره به کاشت برنج و هند وانه د ر اصفهان و وجود کارخانه هایی چون فولاد و ذوب آهن و سیمان و... که به آب زیاد ی نیاز د ارند را ریشه اصلی کمبود آب این استان ارزیابی کرد ه و خواستار انتقال این صنایع به استان های ساحلی جنوب کشور شد ند . این بحران د ر اد امه تا حد ی جد ی شد که مسعود پزشکیان رئیس جمهوری وارد عمل شد و طی تماسهای جد اگانه با وزرای جهاد کشاورزی، کشور و نیرو د ر جریان آخرین اقد امات صورت گرفته د ر حوزه آبی اصفهان قرار گرفت. پزشکیان با تاکید بر ضرورت توجه به مد یریت مصرف آب و ضرورت همراهی مرد م و مسئولان محلی د ر مد یریت حوزه آبی خواستار جد یت د ر انجام امور شد . به د نبال واکنش رئیس جمهور برخی از مقامهای مسئول استانهای یزد هم به این مساله واکنش نشان د اد ند و سخنگوی صنعت آب د هم فرورد ین اعلام کرد مشکل پیش آمد ه تا یکشنبه هفد هم فرورد ین ماه حل میشود . اما د ر زیر پوست این تحولات، موضوع کمبود آب د ر استان های مختلف کشورمان، معاد له ای است که هنوز برای آن پاسخی پید ا نشد ه است . ایران برای پنجمین سال پی د ر پی خشکسالی از نوع حاد را تجربه می کند . د ر کنار کمبود بارش ها، نظام سیاست گذاری های کشورمان طی سالها و د هه های مستمر به گونه ای تصمیم سازی کرد ه که نه تنها از حجم مشکلات کم نشود بلکه بر انبوه مشکلات افزود ه شود . د ر استان های کم آبی چون اصفهان ، یزد ، مرکزی، قم و... احد اث کارخانه ها و صنایعی که به آب فراوان نیاز د ارند بخشی از مشکلاتی است که بحران کمبود آب د ر ایران را عمیق تر کرد ه است. احد اث کارخانه های فولاد ، پتروشیمی، مس، ذوب آهن، تولید سیمان و... د ر مناطق مرکزی کشور باعث شد ه اغلب این استان ها با معضل جد ی کمبود آب مواجه شوند . د ر کنار این مشکل د ر حوزه کشاورزی نیز د ر استانی مانند اصفهان هند وانه، برنج، محصولات جالیزی و...کشت می شود . اما سالهاست که کارشناسان و تحلیلگران نسبت به وقوع یک چنین بحرانی هشد ار د اد ه و از مسئولان می خواهند هرچه سریعتر به این عد م تعاد ل ها پایان د هند . ناهنجاری هایی که ایران را با خطر کمبود جد ی آب و جیره بند ی د ر فصل تابستان مواجه ساخته است.
د و خط موازی میان مسئولان و کارشناسان
حسین آخانی تحلیلگر برجسته حوزه محیط زیست و آب د رگفتگو با تجارت با اشاره به مشکلاتی که به د لیل سوءمد یریت ها د ر ذخایر آبی کشور ایجاد شد ه می گوید :« سالهاست که ما هشد ار می د هیم و مسئولان توجهی به آن نمی کنند . د ر این کشور کارشناسان و استاد ان د انگشاهی راه خود را می روند و مسئولان هم مسیر خود را طی می کنند . د و خط موازی که انگار به هم نخواهند رسید .د ر یاد د اشتی د ر یکی از خبرگزاری ها نوشتم آنکه باد بکارد ، طوفان د رو می کند . این د قیقا ریشه مشکلات کشورمان د ر بحث کم آبی است. این روزها بسیاری از ایرانیان نگران مشکلات مختلف از جمله خطراتی که تنش های بیرونی و ترامپ ایجاد کرد ه اند ، هستند . اما شخصا بحران آب و خطرات مرتبط با توسعه ناپاید ار و اقتصاد آب محور را د ر حد و اند ازه خطراتی که از ناحیه د شمن بیرونی متوجه کشور است، مهم می د انم.» آخانی د ر اد امه افزوئد :« بحران آب و معضلات مرتبط با اقتصاد اب یک ساله و یک د هه ای ایجاد نشد ه و سالها و د هه های مستمر است که سوءمد یریت ها د ر این بخش به کشور آسیب می رساند . بیش از 3د هه است که استان و تحلیلگران د لسوز محیط زیست د رباره خطراتی که د ر اثر خشکی د ریاچه ارومیه، د ریاچه هامون، د ریاچه بختگان، زایند ه رود ، تالاب شاد گان و..وجود د ارد ، هد شار د اد ند اما توجهی به آن نشد . نه تنها اقد اماتی برای احیای این ذخایر آبی صورت نگرفت، بلکه با احد اث صنایع و کارخانجاتی که نیاز به آب بسار د ارند د ر شهرهای کم آب به تسریه روند خشکسالی این شهرها و فرونشست زمین کمک کرد ند . امروز بحران اب به اند ازه ای جد ی شد ه که مسئولان رسمی کشور از احتمال جیره بنمد ی آب پایتخت و سایر شهرها د ر تابستان خبر می د هند .» این کارشناس محیط زیست و آب یاد آور می شود :« نه تنها د ر حوزه صنایع و کشاورزی بلکه د ر حوزه ساخت و ساز هم هیچ نسبتی میان نیازهای کشور و کمبود آب وجود ند ارد . مرد می که د ر گذشته برای تفریح راهی شمال می شد ند پس از مد تی شمال را به نزد کی خود آورد ه و روند احد اث ویلاهای بزرگ و مجلل د ر استان هخی مختلف آغاز شد . هر کد ام از این ویلاها به انشعاب آب و چاه های اختصاصی نیاز د اشتند . این روند باعث شد تا حجم انبوهی از ذخایر آب کشئور به د لایل بیهود ه مصرف و هد ر بروند .» او اد امه می د هد :« فشار اقتصاد ایران به منابع آبی افزایش یافته است. این د ر حالی است که ایران می توانست با توسعه مناسبات ارتباطی با جهان از سایر ظرفیت های اقتصاد ی و د رآمد ی استفاد ه کند . اما به این ضرورت ها د ر ایران توجه نشد ه است. وقتی زیرساختهای لازم فراهم نشد ه باشد ، کشورهای د یگر محصولات کشاورزی مورد نیاز خود را که آب زیاد ی می خواهد را از ایران وارد می کنند . نتیجه این روند کمنبود آب د ر اکثر شهرها و استان های کشور و خطر جیره بنمد ی آب می شود .»
تمام شهرها بحران آب خواهند د اشت
د ر همین خصوص محمد د رویش، کارشناس محیط زیست، د رباره بحران کمبود آب د ر مناطقه مختلف کشور می گوید :« متاسفانه همه استان های کشور به نوعی با خطر کمبود آب مواجه شد ه اند . نه فقط استان های مرکزی بلکه حتی استان های حاصلخیز کشور مانند تهران هم با این خط روبه رو هستند . به طور طبیعی تهران می بایست آخرین شهری باشد که با کمبود آب شرب برای مرد م رو به رو خواهد شد . تهران د ر جنوب البرز مرکزی و د ر یک محد ود هی بسیار حاصلخیز واقع شد ه است. ۷ رود د ره وارد این د شت میشود و این ۷ رود د ره، رود خانهی د ائمی د اشتهاند . اما به د لیل سوءمد یریت ها حتی تهران هم با خطر جیره بند ی آب روبه روست.»
د رویش د ر اد امه یاد آور می شود :« بحران آب د ر تابستان خیلی جد ی است. وقتی پنجرههای خانه را باز میگذارید و هوای سرد جریان د ارد ، حتی اگر مبلمان خانه را بسوزانید ، همچنان سرد تان خواهد بود . وقتی از فاضلاب استفاد ه نمیکنید ، مسلماً د رگیر چند قطره باران کم و زیاد خواهید بود . اگر با خرد مند ی برخورد میکرد یم، هرگز نباید نگران آب د ر تابستان ۱۴۰۴ میشد یم. ما با بد ترین خشکسالی تاریخ ایران مواجه هستیم و حد ود ۳۹ د رصد خشکسالی د اریم، اما یاد مان باشد که ۹ د رصد منابع آبی کشور، آب شرب را تأمین میکند ، ۴۰ د رصد هم برای فضای سبز بگذاریم، باز هم برای صنعت و کشاورزی آب د اریم.»
د رویش د ربارهی تنش آبی د ر تمامی مناطق کشور گفت:« با این فرمان که میروند تمام شهرها بحران آب خواهند د اشت. د ر رشت که ۲ هزار میلیمتر بارش د ارد با جیرهبند ی آب مواجه هستیم. با این مد یریت آب بیشتر و کمتر مشکلی را حل نمیکند . وقتی د ر گیلان با بحران آب کشاورزی مواجه هستیم، معلوم است که د ر یزد و اصفهان و تهران و کرمان هم با کمبود آب رو به رو باشیم. وقتی شما د ر یک منطقهی بیابانی مد یریت را به یک سیستم ناکارآمد بسپارید ، مسلم است که با کمبود شن وخاک مواجه میشوید . به جای اینکه انگشت اتهام را به سمت آسمان و کمبود بارش د راز کنیم، باید به مد یران ناکارآمد اشاره کنیم..»

