گروه سیاسی: با اعلام و تایید رسمی ایران و آمریکا مذاکرات غیرمستقیم دو طرف از روز شنبه (23 فروردین) در مسقط، پایتخت کشور عمان آغاز می‌شود. این رویداد در سطحی گسترده امیدها را برای امضای توافق هسته‌ای جدید میان ایران و آمریکا افزایش داده است.  نکته مثبت ماجرا این است که هر دو طرف ایران و آمریکا با اراده‌ای واقعی و شاید صداقت سیاسی پای میز گفت‌وگو خواهند رفت.  به گزارش «تجارت»، در موقعیت کنونی دولت ترامپ به دنبال امضای یک توافق سریع با تهران است؛ چرا که بر این باور است که برنامه هسته‌ای ایران هر روز در حال پیشرفت است. از سوی دیگر، تحریم‌های خودکار در چارچوب مکانیسم ماشه در برجام امکان اعمال مجدد سریع تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را فراهم می‌کند. آن‌ها قرار است در ۱۸ اکتبر (۲۶ مهرماه) منقضی شوند. اکنون فشار بر ترامپ قرار دارد تا به توافقی به مراتب سخت‌تر از آنچه در دولت اوباما بر سر آن مذاکره شده بود، دست یابد. دولت او برای اهرم فشار، تهدید به استفاده از گزینه نظامی در صورت عدم موفقیت مذاکرات می‌کند. هرچند که مشخص نیست آیا ایالات متحده، اسرائیل یا یک نیروی ترکیبی این حملات را انجام خواهند داد یا خیر. این روند نشان می‌دهد که دولت آمریکا در پی امضای یک توافق سریع و مطمئن با تهران است اما باید توجه داشت که تحقق چنین خواسته‌ای در عمل چالش‌های قابل توجهی را پیش‌روی خود دارد. 

چالش بر سر مستقیم یا غیرمستقیم بودن مذاکره 
با وجود این که بسیاری از ناظران سیاسی مستقیم یا غیرمستقیم بودن مذاکره را در اولویت ثانویه قرار می‌دهند و بر دستاوردای گفت‌وگو متمرکز هستند اما همین نکته در گام نخست آغاز مذاکرات می‌تواند یک مانع جدی باشد. به‌گونه‌ای که واشنگتن‌پست در یادداشتی به نقل از دو مقام دولت آمریکا نوشت تیم استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه، از طریق عمان پیام‌هایی با مضمون ترغیب تهران به گفت‌وگوی مستقیم با واشنگتن ارسال کرده است. این مقام‌های آمریکایی به واشنگتن‌پست گفتند که اگر گفت‌وگوهای دو کشور مستقیم نباشد، ویتکاف ممکن است به عمان نرود. البته شایان ذکر است دیوید ایگناتیوس در یادداشت خود در این روزنامه همچنین به نقل از این مقامات نوشت ویتکاف در صورت دریافت دعوت رسمی از سوی ایران، ممکن است به تهران هم سفر کند.

ماموریت دشوار احیای اعتماد برباد رفته
یکی از شروط اصلی هر گونه توافق وجود اعتماد متقابل میان طرفین مذاکره کننده است. در شرایط فعلی در هر دو طرف ماجرا، اعتماد چندانی به طرف مقابل وجود ندارد. به ویژه جمهوری اسلامی ایران، بعد از سال 2018 به وضوح شاهد بدعهدی آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها در عمل به تعهدات برجامی بوده است. ترامپ در 2018 از برجام خارج شد و اروپایی‌ها نیز حضور خود در برجام را تنها منوط با اظهارنظر کردند و در میدان هیچ‌گونه اقدامی برای پایبندی به توافق 2015 نشان ندادند. با چنین، پیشینه‌ای می‌توان احیای اعتماد میان طرفین را که شرط لازم توافق است، بسیار حیاتی دانست. در همین زمینه، گاردین در گزارشی با تیتر «ایران می‌گوید مذاکرات غیرمستقیم خواهد بود، برخلاف اظهارات ترامپ» بر تفاوت در ادبیات دو طرف تمرکز دارد، اما در ادامه به شکل هوشمندانه‌تری تأکید می‌کند که «ماهیت تماس، مهم‌تر از قالب آن است.» این روزنامه نوشته است: «بازیابی اعتماد میان دو کشور پس از سیاست فشار حداکثری ترامپ، نه‌تنها دشوار بلکه مستلزم همراهی عملی در کاهش تحریم‌ها و احترام به توافق‌های پیشین است. هرگونه بازگشت به توافقی جدید بدون رفع سوءتفاهم‌ها و رویکرد یک‌جانبه، محکوم به شکست خواهد بود.»

بی اطلاعی ویتکاف از ابعاد پیچیده برنامه و هسته‌ای ایران 
یکی از چالش‌های مهم در هر گونه مذاکره نقش افراد یا فرد مذاکره کننده است. ایرانی سید عباس عراقچی را به مسقط فرستاده که سابقه حضور در مذاکرات دو ساله منتهی به امضای برجام را در کارنامه دارد. بر خلاف ایران آمریکا، ویتکاف را به عنوان نماینده خود انتخاب کرده که عملا آشنایی چندانی با میز مذاکره و مساله هسته‌ای ایران دارد. در این زمینه، نیویورک‌تایمز با اشاره به آغاز مذاکرات در روز شنبه که احتمالا «استیو ویتکاف» دوست رئیس‌جمهور آمریکا و فرستاده ویژه او در امور غرب آسیا سرپرستی آن را بر عهده خواهد داشت، نوشت: ویتکاف که مذاکرات مربوط به غزه و اوکراین را نیز مدیریت می‌کند، هیچ پیشینه شناخته شده‌ای در زمینه فناوری پیچیده غنی‌سازی هسته‌ای یا مراحل متعدد ساخت بمب اتم ندارد. طبق این گزارش، اولین سوالی که او با آن مواجه خواهد شد، دامنه مذاکره است. 

اختلاف‌نظر بر سر کمیت و کیفیت مذاکره

احتمال سنگ‌اندازی اسرائیل
یکی دیگر از چالش‌های مذاکره و توافق احتمالی ایران را همانند دوران مذاکرات برجام می‌توان احتمال خرابکاری و سنگ‌اندازی اسرائیل به عنوان یک بازیگر نامرئی مورد ارزیابی قرار داد. در این ارتباط، روزنامه واشنگتن پست با اشاره به تاکید همیشگی ایران مبنی بر گفت‌وگوی غیر مستقیم با آمریکا نوشت: ترامپ آشکارا می‌داند که در هر مذاکره‌ای با ایران، اسرائیل یک طرف ثالث نامرئی خواهد بود. بنابراین، مهم بود که او تمایل خود را برای مذاکره مستقیم در شرایطی اعلام کند که نتانیاهو در کنارش قرار دارد. یکی از مقامات دولت این‌گونه استدلال کرد که صحنه دفتر بیضی راهی برای کنترل نتانیاهو و جلوگیری از انتقاد اسرائیل بوده است. که نمایش دفتر بیضی به ترامپ اجازه داد چیزی را به نمایش بگذارد که برای روسای جمهور دموکرات قبل از او، یعنی «جو بایدن» و «باراک اوباما» سخت بوده است، اینکه به نتانیاهو نشان دهد چه کسی در راس امور است. با وجود تلاش ترامپ برای آرام نگه داشتن نتانیاهو به هیچ عنوان نمی‌توان سایه و نقش نامرئی احتمالی اسرائیل در مذاکرات را نادیده گرفت.