گروه صنعت و تجارت: با آغاز سال جدید، صنعت کشور بار دیگر با پدیده‌ای تکراری اما پرهزینه مواجه شده است؛ قطعی و محدودیت‌های گسترده برق در بخش تولید. در حالی که هنوز وارد روزهای اوج مصرف تابستانی نشده‌ایم، گزارش‌ها از آغاز خاموشی در صنایع سیمان و هشدار درباره پیامدهای آن حکایت دارد؛ موضوعی که می‌تواند زنجیره تأمین مصالح ساختمانی را در ماه‌های آینده با چالش جدی مواجه کند.
به گزارش تجارت، فعالان صنفی صنعت سیمان اعلام کرده‌اند که از ۱۶ فروردین ماه سال جاری، برق کارخانجات سیمان با محدودیت مواجه شده است. این در حالی است که فروردین و اردیبهشت، به‌طور سنتی، فصل طلایی تولید و ذخیره‌سازی کلینکر – ماده اولیه تولید سیمان – محسوب می‌شود.
یکی از فعالان این صنعت در گفتگو با رسانه‌ها گفته است: ما در این دو ماه عقب‌ماندگی ذخایر کلینکر در فصل زمستان را جبران می‌کردیم. اما امسال در حالی با محدودیت برق مواجه شدیم که تازه از ۲۵ اسفندماه گاز صنایع وصل شده بود؛ این تصمیم غیرمنتظره است و به‌شدت روند تولید را مختل کرده است. به گفته تولیدکنندگان، ادامه این وضعیت می‌تواند تأمین سیمان در فصل پرمصرف تابستان را با بحران مواجه کند؛ هم از منظر قیمتی و هم در تأمین به‌موقع نیاز پروژه‌های عمرانی و ساختمانی.

خسارت بیش از ۴۴ هزار میلیارد تومانی از قطعی برق
مطابق گزارش رسمی سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران، قطعی برق در سال گذشته حدود ۴۴.۷ هزار میلیارد تومان به صنایع کشور خسارت وارد کرده است. این رقم نسبت به سال ۱۳۹۲، رشدی بیش از ۴۰۰ درصدی را نشان می‌دهد؛ سالی که مجموع خسارات برق به صنایع، ۸.۴ هزار میلیارد تومان برآورد شده بود. در این میان، زیان روزانه صنایع به دلیل قطعی‌های مکرر برق بیش از ۹ میلیارد تومان اعلام شده است. تحلیل این داده‌ها نشان می‌دهد که بیشترین آسیب‌ها مربوط به صنایع مادر و انرژی‌بر نظیر تولیدات فلزی، صنایع شیمیایی و فرآورده‌های معدنی بوده است؛ صنایعی که نقشی اساسی در زنجیره تأمین سایر بخش‌ها دارند و اختلال در آن‌ها می‌تواند اثر دومینویی بر اقتصاد کشور داشته باشد.

برنامه‌ریزی و راهکارهای پیشنهادی
کارشناسان و فعالان صنعتی بر لزوم برنامه‌ریزی دقیق و شفاف از سوی دولت پیش از آغاز فصل گرما تأکید داشتند. تولیدکنندگان خواستار ارائه جدول خاموشی از پیش تعیین‌شده، اطلاع‌رسانی دقیق و تدوین سیاست‌هایی برای تفکیک مصرف خانگی از صنعتی در ساعات بحرانی هستند. همچنین، پیشنهاد شده است که دولت با سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های اختصاصی صنایع یا خرید تضمینی برق از تولیدکنندگان بخش خصوصی، بخشی از بار را از دوش شبکه سراسری بردارد.

هشدار پیش از بحران
تجربه سال‌های گذشته نشان داده که بحران برق در صنایع، آثار خود را ماه‌ها بعد در سایر بخش‌های اقتصاد نشان می‌دهد. از افزایش قیمت سیمان و فولاد گرفته تا توقف پروژه‌های عمرانی، کاهش صادرات غیرنفتی و حتی رشد نرخ بیکاری. با توجه به شروع زودهنگام محدودیت‌ها در سال جاری، این احتمال وجود دارد که در صورت عدم اصلاح سیاست‌ها، تابستان ۱۴۰۳ با یکی از سخت‌ترین دوره‌های صنعتی در سال‌های اخیر مواجه شویم.

پیشنهادهایی برای عبور از بحران انرژی در صنایع
صنعتگران، کارشناسان و حتی برخی نمایندگان مجلس، راهکارهایی برای مدیریت بحران انرژی در صنایع ارائه داده‌اند که اگرچه ساده به‌نظر می‌رسند، اما اجرای دقیق و سریع آن‌ها می‌تواند از بروز بحران گسترده در تابستان جلوگیری کند.

۱. مدیریت پیک مصرف به‌جای قطع کامل برق صنایع
یکی از مهم‌ترین راهکارها، اصلاح نگاه از «قطع برق» به سمت «مدیریت بار» است. در بسیاری از کشورها، در ساعات پیک مصرف، برق صنایع به‌طور کامل قطع نمی‌شود بلکه با استفاده از سیستم‌های هوشمند و تعرفه‌های تشویقی، میزان مصرف کنترل و تنظیم می‌شود. به‌جای خاموش کردن کامل یک کارخانه، می‌توان بخشی از مصرف را کاهش داد یا ساعات کاری را به شب منتقل کرد.

۲. سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های اختصاصی صنعتی
در کشورهای صنعتی، بسیاری از واحدهای تولیدی بزرگ دارای نیروگاه‌های اختصاصی (Distributed Generation)  هستند. در ایران نیز طی سال‌های اخیر چند واحد مانند فولاد مبارکه و پتروشیمی‌ها در این مسیر گام برداشته‌اند. اما برای توسعه این مدل، نیاز به تسهیلات ارزان، مجوزهای سریع و قراردادهای تضمینی خرید برق وجود دارد. براساس آمار وزارت نیرو، بیش از ۸۰ هزار مگاوات ظرفیت منصوبه برق در کشور وجود دارد، اما با ورود سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در نیروگاه‌های کوچک مقیاس و CHP (تولید همزمان برق و حرارت)، این عدد می‌تواند بدون فشار به شبکه سراسری افزایش یابد.

۳. بازنگری در نظام تعرفه‌گذاری و یارانه انرژی
یکی از دلایل اصلی اتلاف انرژی و عدم مدیریت بهینه، قیمت غیرواقعی برق و گاز است. وقتی هزینه انرژی برای صنایع یا خانوارها تفاوت چندانی ندارد، انگیزه‌ای برای صرفه‌جویی ایجاد نمی‌شود. لازم است دولت با واقعی‌سازی تدریجی قیمت حامل‌های انرژی، هم به افزایش بهره‌وری کمک کند و هم منابع لازم برای توسعه زیرساخت‌های انرژی را تأمین کند.

۴. توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر برای صنایع
با وجود پتانسیل بالا در زمینه انرژی خورشیدی و بادی، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد برق ایران هنوز کمتر از یک درصد است. در حالی که کشورهای مشابه، این عدد را به بیش از ۱۵ درصد رسانده‌اند. برای مثال، ترکیه با اجرای طرح‌های تشویقی به صنایع اجازه داده است بخشی از برق مصرفی خود را از طریق پنل‌های خورشیدی تأمین کنند و مازاد آن را به شبکه بفروشند. در ایران نیز صنایع می‌توانند با دریافت زمین در مناطق کم‌برخوردار و اخذ تسهیلات سبز، نقش فعالی در تولید انرژی پاک ایفا کنند.