گروه اقتصاد  کلان: د ر طول د هه‌های اخیر، اقتصاد  ایران همواره با چالش‌های مختلفی مواجه بود ه است. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، تاثیر نوسانات نرخ ارز، به ویژه د لار، بر بازارهای مختلف کالا و خد مات است. د ر این میان، پد ید ه‌ای به نام "چسبند گی قیمت‌ها" وجود  د ارد  که به عد م کاهش قیمت‌ها پس از کاهش نرخ ارز اشاره د ارد . به گزارش تجارت، این مسئله یکی از مشکلات عمد ه اقتصاد ی است که بر زند گی مرد م و ثبات اقتصاد ی کشور تاثیرگذار است. هد ف این گزارش تحلیل و بررسی د لایل چسبند گی قیمت‌ها د ر بازار ایران و عد م کاهش قیمت‌ها پس از کاهش نرخ د لار است. همچنین، د ر این گزارش تلاش می‌شود  تا عواملی که موجب می‌شوند  که کاهش نرخ ارز نتواند  به کاهش قیمت کالاها و خد مات منجر شود ، مورد  بررسی قرار گیرد . چسبند گی قیمت‌ها به وضعیتی اطلاق می‌شود  که د ر آن قیمت کالاها و خد مات، به رغم تغییرات قابل توجه د ر عوامل اقتصاد ی مانند  نرخ ارز، تغییر نمی‌کند  یا کاهش نمی‌یابد . د ر واقع، چسبند گی قیمت‌ها باعث می‌شود  که قیمت‌ها به طور آهسته یا غیرمنتظره‌ای نسبت به تغییرات بازار واکنش نشان د هند . این پد ید ه به ویژه د ر بازارهایی که کنترل‌کنند گان یا واسطه‌ها نقشی کلید ی د ارند ، بیشتر مشاهد ه می‌شود . چسبند گی قیمت‌ها می‌تواند  به صورت کوتاه‌مد ت یا بلند مد ت د ر بازارهای مختلف مشاهد ه شود . د ر کوتاه‌مد ت، قیمت‌ها ممکن است به د لیل هزینه‌های ثابت تولید ، نوسانات انتظاری تورم یا سیاست‌های د ولتی کاهش نیابند . د ر بلند مد ت، ساختار اقتصاد ی و اجتماعی می‌تواند  بر چسبند گی قیمت‌ها تاثیر بگذارد .  نرخ ارز، به طور خاص د لار، تاثیر زیاد ی بر قیمت کالاهای وارد اتی و حتی کالاهای تولید  د اخل د ارد . د ر کشورهای وابسته به وارد ات مانند  ایران، تغییرات د ر نرخ ارز می‌تواند  باعث تغییرات قابل توجهی د ر قیمت کالاهای مصرفی، ماشین‌آلات، مواد  اولیه و سایر کالاهای اقتصاد ی شود . هنگامی که نرخ ارز کاهش می‌یابد ، به طور طبیعی انتظار می‌رود  که قیمت کالاهای وارد اتی و حتی برخی کالاهای تولید  د اخل که به مواد  اولیه وارد اتی وابسته هستند ، کاهش یابد . اما د ر بسیاری از موارد ، قیمت‌ها پس از کاهش ارز کاهش پید ا نمی‌کنند . این پد ید ه به چسبند گی قیمت‌ها نسبت د اد ه می‌شود  که عامل اصلی آن ممکن است به شرایط اقتصاد ی خاص کشور یا رفتار غیرمنطقی فعالان بازار مربوط باشد .

شرایط اقتصاد ی ایران و تاثیر نرخ ارز بر بازار
اقتصاد  ایران به طور قابل توجهی به وارد ات کالاها و خد مات وابسته است. بسیاری از کالاهای مصرفی و مواد  اولیه برای تولید  د اخلی از خارج وارد  می‌شوند . این وابستگی به وارد ات باعث می‌شود  که هرگونه تغییر د ر نرخ ارز، به ویژه د لار، تاثیرات مستقیم و غیرمستقیمی بر قیمت کالاها د ر د اخل کشور د اشته باشد . بیشتر کالاهای اساسی مانند  غذا، د ارو، قطعات ید کی خود رو، ماشین‌آلات صنعتی و د یگر اقلام ضروری از خارج وارد  می‌شوند . تغییر د ر نرخ ارز، به ویژه کاهش نرخ د لار، می‌تواند  باعث کاهش هزینه‌های وارد ات شود  و به نظر می‌رسد  که قیمت کالاها باید  کاهش یابد . اما د ر واقع، این کاهش معمولاً به طور کامل د ر قیمت‌ها بازتاب نمی‌یابد . د ر سال‌های اخیر، نرخ ارز د ر ایران تحت تاثیر تحریم‌ها، نوسانات سیاسی و اقتصاد ی قرار گرفته است. از سوی د یگر، کاهش یا افزایش نرخ د لار د ر بازار آزاد  معمولاً تاثیر زیاد ی بر قیمت‌ها د ر بازار د ارد . به عنوان مثال، زمانی که د لار کاهش می‌یابد ، انتظار می‌رود  که قیمت کالاهای وارد اتی کاهش یابد . اما د ر واقع، تغییرات نرخ ارز معمولاً منجر به تغییرات آنی د ر قیمت‌ها نمی‌شود . پد ید ه‌ای که د ر این شرایط مشاهد ه می‌شود ، عد م انعطاف‌پذیری قیمت‌ها د ر برابر کاهش نرخ ارز است. این پد ید ه به د لایل مختلفی از جمله چسبند گی قیمت‌ها، رفتار غیرمنطقی تولید کنند گان و فروشند گان، و شرایط اقتصاد ی پیچید ه کشور ناشی می‌شود .

 عوامل تاثیرگذار بر چسبند گی قیمت‌ها د ر ایران
یکی از د لایل اصلی چسبند گی قیمت‌ها، محد ود یت‌های ساختاری بازار است. د ر ایران، بسیاری از کالاها و خد مات تحت کنترل یا نظارت نهاد های خاص قرار د ارند  که ممکن است د ر تنظیم قیمت‌ها د ست د اشته باشند . علاوه بر این، برخی از کالاها د ر بازارهای انحصاری عرضه می‌شوند  که کاهش یا افزایش قیمت‌ها د ر آن‌ها به سختی امکان‌پذیر است.مشکل د یگر، مشکلات موجود  د ر زنجیره تأمین است. گاهی اوقات، افزایش یا کاهش قیمت ارز به کند ی د ر زنجیره تأمین محصولات تاثیر می‌گذارد  و این موضوع باعث می‌شود  که قیمت‌ها بلافاصله کاهش نیابد . علاوه بر این انتظارات تورمی نقش مهمی د ر چسبند گی قیمت‌ها د ارند . مصرف‌کنند گان و تولید کنند گان بر اساس انتظارات خود  از تورم د ر آیند ه قیمت‌ها را تنظیم می‌کنند . به عبارت د یگر، اگر مرد م و تولید کنند گان انتظار د اشته باشند  که قیمت‌ها د ر آیند ه افزایش یابد ، این نگرش می‌تواند  مانع از کاهش قیمت‌ها د ر شرایطی که نرخ ارز کاهش می‌یابد ، شود .  سیاست‌های ارزی و اقتصاد ی د ولت هم می‌تواند  بر چسبند گی قیمت‌ها تاثیرگذار باشد . اگر د ولت د ر تلاش باشد  که نرخ ارز را تثبیت کند ، این سیاست می‌تواند  باعث کاهش نوسانات د ر قیمت‌ها شود . اما د ر صورتی که سیاست‌های اقتصاد ی به د رستی اجرا نشوند ، چسبند گی قیمت‌ها می‌تواند  اد امه یابد . به عنوان مثال د ر بازار خود رو، کاهش نرخ د لار نباید  به کاهش قیمت خود رو منجر شود . اما د ر عمل، قیمت خود روها د ر ایران پس از کاهش نرخ د لار کاهش نیافت.

نگاهی بر علل چسبند گی قیمت‌ها د ر اقتصاد  ایران
مهد ی طغیانی نایب رئیس کمیسیون اقتصاد ی مجلس د ر گفتگویی پیرامون این موضوع اظهار کرد : تا زمانی که کاهش قیمت ارز تثبیت نشود  و نوسان د ر این بازار اد امه د اشته باشد ، نمی توان انتظار د اشت که با کاهش نرخ‌ها، قیمت کالاها نیز تعد یل شود .  نایب رئیس کمیسیون اقتصاد ی مجلس گفت: وقتی قیمت ارزهای عمد ه بخصوص د لار د ر بازار افزایش می یابد ، قیمت نهایی سه گروه کالایی نیز د ستخوش تغییر می شود ؛ کالاهایی که تولید  آنها به مواد  اولیه وارد اتی وابسته است؛ کالاهایی که با ارز خرید اری می شوند  و سوم کالاهایی که تولید  آنها با ماشین‌آلاتی انجام می شود  که تعمیر و نوسازی آنها به ارز وابسته است. وی اد امه د اد : تاثیر ارز بر قیمت نهایی محصول د ر زمانی که نرخ ارز کاهشی می شود  نیز باید  قابل مشاهد ه باشد  اما از آنجایی که د ر اقتصاد  ایران مشکلی به نام «چسبند گی قیمتی» وجود  د ارد ، این اتفاق به سرعت نمی افتد  و د ر چنین شرایطی بلافاصله با کاهش قیمت ارز، نرخ کالاها نزولی نخواهد  شد  بلکه کاهش قیمت محصولات و کالاها، زمان‌بَر خواهد  بود . طغیانی تصریح کرد : شرط کاهش قیمت کالاها به د نبال افت نرخ ارز، این است که کاهش رخ د اد ه د ر بازار ارز ثبات د اشته باشد  یعنی د ر قیمت‌های پایین‌تر، ثابت باقی بماند  نه اینکه فقط از نوسانات شد ید ، بلافاصله تأثیر بگیرد . نایب رئیس کمیسیون اقتصاد ی مجلس با یاد آوری اینکه بخشی از مواد  اولیه واحد های تولید ی، وارد اتی هستند ، گفت: نوسانات شد ید  ارزی به معنی نااطمینانی د ر تولید  است و لذا تولید کنند ه د ر قیمت‌گذاری محصولات خود ، این نااطمینانی و نوسانات شد ید  ارزی را لحاظ می‌کند . وی تاکید  کرد : اگر بتوانیم ثبات د ر اقتصاد  را تقویت کنیم، به مرور چسبند گی‌های قیمت د ر خرید های بعد ی تعد یل شد ه و د ر عمل اثر خود  را از د ست می‌د هد  و د ر قیمت‌های پایین‌تر تمام شد ه، ثابت باقی می‌ماند . طغیانی خاطرنشان کرد : د ولت باید  سعی کند  ثبات متغیرهای قیمت کالا و محصولات را د ر شرایط نوسانی حفظ کند  وگرنه نمی‌توانیم شاهد  کاهش قیمت‌ها باشیم؛ کاهش قیمت وقتی اتفاق می‌افتد  که د ر محاسبات تولید کنند ه هم آثار حذف نوسانات قیمت ارز، لحاظ شود . عضو کمیسیون ویژه حمایت از تولید  د ر مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه نرخ ارز فقط یکی از متغیرهای اثرگذار د ر قیمت کالاست گفت: متغییرهای متعد د ی روی تورم برای محاسبه قیمت تمام شد ه تولید ، اثرگذار است که نرخ ارز تنها یکی از آنهاست. وی تصریح کرد :‌ اکنون تورم د ر ایران ناشی از قیمت تمام شد ه تولید  نیست که اگر نرخ ارز کاهش یابد ، تورم هم نزولی شود  بلکه موارد  د یگری چون رشد  نقد ینگی یا کسری‌های د امنه‌د ار بود جه د ر سال‌های گذشته تاکنون نیز د ر تورم مؤثر هستند . طغیانی افزود : برای نمونه اکنون اقتصاد  ایران با حجم بسیار بالایی از رشد  نقد ینگی روبروست که مولود  بی‌انضباطی‌های اقتصاد ی نظیر کسری بود جه یا بی‌انضباطی پولی و بانکی است.