ضرورت تنوعبخشی به بازارهای صادراتی ایران
گروه صنعت و تجارت: صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران طی سالهای اخیر با نوسانات زیادی مواجه بوده است. در کنار تحریمها و مشکلات اقتصادی داخلی، بحران جهانی کووید-19 نیز اثرات منفی زیادی بر صادرات این بخش داشت، اما در سال 2023 شاهد بهبود قابل توجهی بودیم.
به گزارش روزنامه تجارت، معاونت مطالعات اقتصادی اتاق تهران در گزارش پژوهشی که منتشر کرده است بر این مسئله اشاره داشته که صادرات ایران به 5.6 میلیارد دلار رسید که بالاترین رقم در هشت سال اخیر بوده است. این رشد مثبت نشاندهنده ظرفیتهای بالقوه ایران برای گسترش بازارهای خود است، ولی هنوز راه درازی در پیش است.
بازار عراق: نقطه قوت یا تهدید؟
بازار عراق به دلیل نزدیکی جغرافیایی و مزایای هزینهای که در حملونقل وجود دارد، یکی از بازارهای مهم صادراتی ایران به شمار میرود. طبق گزارشها، نزدیک به 10 درصد از صادرات کشاورزی ایران به عراق تعلق دارد. این در حالی است که عراق نه تنها یک شریک تجاری پایدار نیست، بلکه تحت تاثیر مشکلات سیاسی و اقتصادی داخلی خود قرار دارد. در نتیجه، ایران باید تلاش کند تا وابستگی خود به این بازار را کاهش داده و به دنبال فرصتهای جدید برای گسترش صادرات خود باشد. از سوی دیگر، با توجه به شرایط خاص عراق، ایران باید از ظرفیتهای خود در دیگر بازارهای منطقهای و جهانی بهرهبرداری کند. کشورهای همسایه مانند افغانستان، پاکستان و کشورهای خلیج فارس از دیگر بازارهای بالقوه ایران برای صادرات محصولات کشاورزی و غذایی هستند که باید به آنها توجه بیشتری شود.
فرصتهای طلایی در بازار چین
اگرچه ایران محصولات مختلف کشاورزی از جمله پسته، زعفران و خرما را به چین صادر میکند، سهم ایران از این بازار بهطور قابل توجهی پایین است. چین، بهعنوان بزرگترین واردکننده محصولات کشاورزی و غذایی در جهان، میتواند فرصتی بینظیر برای ایران باشد. با توجه به رشد روزافزون طبقه متوسط در چین و افزایش تقاضا برای محصولات ارگانیک و باکیفیت، ایران قادر است با سرمایهگذاری در بهبود کیفیت و بستهبندی محصولات، جایگاه خود را در این بازار پررونق تثبیت کند. چین به عنوان یک بازار بزرگ مصرفکننده، ظرفیت زیادی برای واردات محصولات کشاورزی دارد و ایران میتواند با توجه به مزایای رقابتی خود در تولید محصولاتی مانند زعفران و پسته، سهم بیشتری از این بازار را به دست آورد. برای رسیدن به این هدف، ایران باید استراتژیهایی مانند استفاده از پلتفرمهای دیجیتال برای تبلیغات، معرفی برندهای ایرانی و ارائه محصولاتی با بستهبندی جذاب و استانداردهای بینالمللی اتخاذ کند.
ضرورت تنوع بازارهای صادراتی ایران
تکیه بر یک یا چند بازار خاص، ریسکهایی نظیر نوسانات اقتصادی، مشکلات سیاسی و تحریمها را به همراه دارد. به همین دلیل، یکی از مهمترین استراتژیهایی که ایران باید در نظر بگیرد، تنوع بخشیدن به بازارهای صادراتی است. در حالی که ایران در صادرات محصولات کشاورزی به کشورهای منطقهای مانند عراق، افغانستان و پاکستان موفق بوده است، بازارهای جدید در آسیا، اروپا و حتی کشورهای آمریکای لاتین میتوانند راههای جدیدی برای رشد صادرات فراهم کنند. کشورهایی که در حال توسعه هستند و نیازهای زیادی به تأمین مواد غذایی دارند، میتوانند مقصدهای جدید برای محصولات کشاورزی ایران باشند. به عنوان مثال،کشورهای جنوب شرقی آسیا و آفریقا با افزایش جمعیت و رشد اقتصادی، تقاضای زیادی برای محصولات کشاورزی خواهند داشت که ایران میتواند از آن بهرهبرداری کند. همچنین، برخی از کشورهای اروپایی و آمریکای لاتین که به محصولات ارگانیک و سالم علاقه دارند، بازارهای مناسبی برای صادرات ایران به حساب میآیند.
توسعه زنجیره ارزش محصولات کشاورزی
برای افزایش رقابتپذیری ایران در بازارهای جهانی، یکی از اقدامات ضروری، تقویت زنجیره ارزش محصولات کشاورزی از مرحله تولید تا مصرف نهایی است. ایران میتواند با سرمایهگذاری در زیرساختهای فرآوری، بستهبندی و حملونقل، محصولات خود را بهطور مؤثرتری به بازارهای جهانی عرضه کند. علاوه بر این، افزایش صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا مانند فرآوردههای کشاورزی (آبمیوه، کنسروها، خشکبار و غیره) میتواند به ایران کمک کند تا در بازارهای با حاشیه سود بالا مانند چین و اروپا موفقتر عمل کند. یکی از راههای افزایش ارزش افزوده محصولات کشاورزی ایران، ارتقاء صنعت فرآوری محصولات کشاورزی است. بهطور مثال، ایران میتواند با ایجاد کارخانههای فرآوری و بستهبندی مواد غذایی و کشاورزی در داخل کشور، علاوه بر ایجاد شغل و ارزش اقتصادی، سهم خود را از بازارهای جهانی افزایش دهد. این امر همچنین به کاهش ضایعات محصولات کشاورزی که به دلیل عدم فرآوری و بستهبندی مناسب از دست میروند، کمک میکند.
چالشهای رقابتی و نیاز به نوآوری
با توجه به رقابت شدید در بازارهای جهانی، ایران نیاز به تغییرات اساسی در استراتژیهای صادراتی خود دارد. کشورهایی مانند ترکیه، برزیل و هند که توانستهاند با استفاده از مزیتهای رقابتی خود، سهم بزرگی از بازارهای جهانی را به دست آورند، به خوبی نشان میدهند که ایران باید در این زمینه گامهای جدی بردارد. یکی از مهمترین چالشها، رقابت با کشورهایی مانند ترکیه است که در بازارهای منطقهای به ویژه در عراق و کشورهای خلیج فارس حضور قدرتمندی دارند. این کشورها با استفاده از استراتژیهای بهینه در زمینه تولید، بستهبندی و حملونقل، توانستهاند سهم قابل توجهی از بازارهای منطقهای را به دست آورند. ایران باید با تمرکز بر بهبود کیفیت محصولات و کاهش هزینههای تولید، بتواند از این کشورها پیشی بگیرد و سهم خود را در بازارهای صادراتی افزایش دهد.
ضرورت بهبود زیرساختها و فرآیندهای صادراتی
برای دستیابی به اهداف بلندمدت در صادرات محصولات کشاورزی، ایران باید زیرساختهای خود را بهبود بخشد. این امر شامل توسعه امکانات حملونقل، بهبود فرآیندهای گمرکی و ایجاد پلتفرمهای مشاورهای برای صادرکنندگان میشود. به علاوه، ایران باید تلاش کند تا با استفاده از فناوریهای نوین، فرآیندهای تولید و بستهبندی را بهینه کند. همچنین، در نظر گرفتن استانداردهای بینالمللی و توجه به الزامات بازارهای جهانی میتواند به ارتقاء جایگاه ایران در بازارهای صادراتی کمک کند. به این ترتیب، ایران میتواند با استفاده از ظرفیتهای خود در بازارهای مختلف، جایگاه خود را به عنوان یک صادرکننده معتبر در سطح جهانی تثبیت کند.
در انتهای این گزارش لازم به ذکر است که صادرات کشاورزی ایران همچنان با چالشها و فرصتهای زیادی روبهرو است. در حالی که وابستگی به بازارهای خاص مانند عراق خطراتی به همراه دارد، ایران میتواند با توجه به ظرفیتهای بالای خود، از بازارهای نوظهور مانند چین، آفریقا و کشورهای آمریکای لاتین بهرهبرداری کند. توسعه زیرساختها، تنوع بازارها، و سرمایهگذاری در محصولات با ارزش افزوده بالا، راهکارهایی هستند که میتوانند صادرات کشاورزی ایران را در عرصه جهانی تقویت کنند. با اتخاذ استراتژیهای درست، ایران میتواند به یک قدرت صادراتی در بازار جهانی محصولات کشاورزی تبدیل شود و سهم خود را در تجارت جهانی افزایش دهد.