گروه اقتصادی-زهرا سلیمانی:آیا دولت در فرآیند قطعی برق نگاه تبعیض آمیزی نسبت به مناطق و استان های محروم و برخوردار دارد؟ این پرسش با گسترده شدن فرآیند خاموشی ها در کشور ، این  روزها دهان به دهان می چرخد و باعث واکنش های متعدد فعالان اقتصادی و تحلیلگران و عموم مردم شده است. هرچند قطعی برق، هر روز ابعاد و زوایای وسیع تری در کشور پیدا می کند و پس از استان های البرز، خوزستان، سیستان و بلوچستان، کرمان و...به پایتخت نیز رسیده ، اما اگر در کنار خاموشی ها، برخورد تبعیض آمیزی وجود داشته باشد و مردم مناطق محروم و فقیر بیشتر در تیررس خاموشی ها قرار داشته باشند، یک ظلم مضاعف و غیر قابل بخشش شکل گرفته است.  برخی کاربران در شبکه های اجتماعی با طرح این پرسش که چگونه است خاموشی ها بیش از یک ماه است در خوزستان اعمال می شود اما روند خاموشی ها تازه به تهران رسیده است! نسبت به رفتارهای تبعیض آمیز وزارت نیرو واکنش نشان داده اند.
چراغ اول در خصوص این برخوردهای تبعیض آمیز در اعمال خاموشی های برق را حمید رسایی، نماینده مردم تهران در مجلس روشن کرد. رسایی در شبکه ایکس نوشت: «مردم مناطق گرم جنوبی پیام داده‌اند که روزی ۴ ساعت برق نداریم و برق مناطق پایین شهر بیشتر از بالای شهر قطع می شود! درحالی که مصرف بالاشهری‌ها معمولا ۲برابر پایین‌شهری‌هاست. اصل قطعی برق در این فصل محل سؤال و این بی‌عدالتی ظلمی مضاعف است که درقالب سؤالی از وزیر نیرو پیگیری می کنم.»حسین سلاح ورزی دیگر فعال اقتصادی در این زمینه توییتی منتشر کرد و نوشت:« اگر خبر بیشتر بودن قطعی برق در مناطق جنوبی و حاشیه‌ای تهران نسبت به شمال شهر صحت داشته باشد، با تأسف باید بیش از ناترازی انرژی، برای ناترازی عدالت اجتماعی اندوهگین باشیم.» اما دلیل این رویکرد تبعیض آمیز در خصوص خاموشی ها چه می تواند باشد؟ برخی معتقدند وزارت نیرو نگران واکنش مناطق شمالی شهر و استان های برخوردار و پایتخت است . به همین دلیل ترجیح می دهد، فشار خاموشی ها را متوجه مناطقی کند که بازتاب صدای کمتری دارند!

ریشه های تبعیض و برخوردهای دوگانه
به اعتقاد بسیاری از فعالان اقتصادی و اقتصاددان ها، دلیل این نوع تبعیض ها در وهله نخست، تمرکز امکانات و رسانه ها در تهران است. پیمان مولوی، اقتصاددان در گفت وگو با تجارت در واکنش به این نوع برخوردهای تبعیض آمیز با مناطق برخوردار و مناطق محروم در اعمال خاموشی ها می گوید:« این رفتارهای تبعیض آمیز تنها مختص خاموشی ها نیست، در بسیاری از فرآیندهای اقتصادی و توزیع امکانات شاهد یک چنین تبعیض هایی هستیم. دلیلش این است که صدای مردم تهران بیشتر از صدای مردم خوزستان در فضای عمومی و رسانه ای بازتاب دارد. مسئولان ترجیح می دهند، فشار بیشتر و خاموشی ها را مثلا متوجه استان خوزستان کنند تا تهران. تازه این روند تبعیض آمیز در مناطق مختلف پایتخت هم متفاوت است و مناطق شمالی پایتخت به نسبت جنوب شهر تهران خاموشی های کمتری را تجربه می کنند. مسئولان می دانند در تهران صدای ساکنان مناطقی چون الهیه، فرشته و لواسان، بیشتر از صدای ساکنان نازی آباد و شوش و قرچک بازتاب دارد، بنابراین شدت خاموشی در این مناطق جنوبی بیشتر از مناطق شمالی است.» مولوی ادامه می دهد:«بسیاری از مسئولان کشور ، وزرا، مدیران کل و...در مناطق شمالی شهر تهران حضور دارند و خاموشی ها باعث اعتراض این افراد شده توجه آنها را جلب می کند. اما مردم جنوب شهر تهران از این نظر خطر کمتری دارند، بنابراین ممکن است مسئولان احساس کرده باشند، بهتر است خاموشی های بیشتر را در این مناطق اعمال کنند. اما ریشه تبعیض در حوزه های اقتصادی و رفاهی وسیع تر است. مثلا در بخش نظامات یارانه ای در ایران، افرادی که ثروت بیشتری دارند، خودروی بیشتری می خرند و از یارانه بنزین بیشتری استفاده می کنند. یا در بخش نظامات بانکی و تسهیلاتی، خانواده های ثروتمند ارتباطات و نفوذ و املاک بیشتری دارند و به تسهیلات بیشتر دسترسی پیدا می کنند و سود بیشتری می برند.»
این اقتصاددان یادآور می شود:«این روند درباره نظامات مالیاتی هم همین گونه است. فردی که سوداگری می کند و هر روز در کار خرید و فروش ارز و سکه و مسکن و...است، مالیات نمی پردازد اما کارمند و کارگر محرومی که مستاجر است  بلافاصله پس از گرفتن حقوقش، ناچار است، مالیات خود را پرداخت کند. تبعیض در اعمال خاموشی  اما عجیب ترین نوع تبعیض در کشور است. دلیل این امر هم اول فرسودگی زیرساخت های بنیادین کشور است.» مولوی می گوید:«اگر طی 2دهه آخر سرمایه گذاری های مناسبی متناسب با افزایش جمعیت کشور  و نیازهای اساسی صنایع در صنعت برق کشور و احداث نیروگاه ها صورت گرفته بود امروز اساسا خاموشی وجود نداشت که بخواهند آن را تبعیض آمیز اعمال کنند. امروز کشوری مانند عربستان که ظرفیت ها و امکاناتی به مراتب کمتر از ایران دارد، نه فقط انرژی برق مورد نیاز خود را تامین می کند، بلکه به یکی از صادرکنندگان مهم برق خاورمیانه بدل شده است. نمونه دیگر کشور ترکیه است که به عنوان وارد کننده گاز ایران شناخته می شود. این کشور گاز خام ایران را خریداری می کند و آن را به شکل برق با ارزش افزوده بیشتر صادر می کند. » او با اشاره به اینکه بسیاری از کشورها متوجه اهمیت این نوع سرمایه گذاری ها شده اند،می گوید:« اما ایران از یک طرف به دلیل تحریم ها و از سوی دیگر به دلیل سوءمدیریت های داخلی نتوانسته به اندازه نیازها و ظرفیت هایش برق تولید کرده و آن را صادر کند. این در حالی است که ایران از انواع و اقسام ظرفیت ها برخوردار است. ایران در زمینه انرژی های تجدید پذیر یک کشور منحصر به فرد است و بیش از 300 روز از سال را خورشید به بهترین شکل در این کشور می تابد. از سوی دیگر ایران می تواند از ظرفیت باد و آب برای تولید برق استفاده کند. ایران اولین کشور در زمینه ذخایر گاز است و اگر به درستی رفتار شود می تواند از این ظرفیت برای تولید برق بیشتر استفاده کند. اما سال هاست که کارشناسان این کشور فریاد می زنند، آقا استفاده از انرژی خورشیدی در مبحث ملی مقررات ساختمان وارد شود، اما توجهی به آن نمی شود.» این اقتصاددان با تاکید بر اینکه ساختار تقنینی کشورمان هم ضد سرمایه گذاری است، می گوید:« بسیاری از فعالان بخش خصوص، مترصد سرمایه گذاری در این حوزه هستند. صنعت برق یکی از صنایع زودبازده و سودآور در میان صنایع مختلف است. اما بوروکراسی فرسوده و پیچیده امکان ورود بخش خصوصی برای احداث نیروگاه های کوچک را نمی دهد. نمونه هایی از سرمایه گذاران خصوصی وجود دارد که سرمایه خود را وارد این صنعت کرده اند و با مشکلات عدیده ای مواجه شده اند. همچنین قیمت گذاری صنعت برق هم به صورت انحصاری در اختیار دولت است و تناسبی با واقعیت های بازار ندارد.» مولوی در پایان می گوید:« دولت از یک طرف باید بوروکراسی های پیچیده برای ورود بخش خصوصی را کنار بزند و از سوی دیگر اجازه دهد، قیمت برق در فرآیند عرضه و تقاضا و از دل توافق میان صنایع و تولید کنندگان برق تعیین شود. در این صورت در یک بازه زمانی میان مدت، ابتدا برق صنایع کشور توسط بخش خصوصی تامین می شود و پس از آن دایره اثرگذاری بخش خصوصی در این صنعت مرحله به مرحله بیشتر می شود. ضمن اینکه با گسترس پنل های خورشیدی در ساختمان ها، هر مجتمع مسکونی برق مورد نیاز خود را تامین کرده و مازاد آن را به دولت می فروشد. در این صورت دولت و وزارت نیرو هم متهم نمی شوند که خاموشی ها را به صورت تبعیض آمیز میان اقشار مختلف اعمال می کنند. »