علیه خودکامگان و فاشیستها!
[ شهروند ] و بالاخره بعد از گفتهها و شنیدههای بسیار، هفتاد و هشتمین دوره جشنواره فیلم کن- که در سالهای اخیر تلاشی مجدانه داشته تا خود را به باشکوهترین فستیوال سینمایی دنیا، یعنی رویدادی در حد و اندازه اسکار تبدیل کند- گشایش یافت. جشنوارهای که بدون زرقوبرق و شکوه و جلال و جنجالهای سالهای اخیرش هم این قابلیت را دارد که در جایی نزدیک به قله فستیوالهای سینمایی سال قرار گیرد؛ حالا چه رسد به دورههای اخیر و به خصوص جشنواره سال جاری- که با جمعآوری طیف وسیعی از فیلمسازان و بازیگرانی از سراسر جهان در کنار واکنش به رویدادهای روز اجتماعی و سیاسی تلاش کرده نگاه علاقهمندان سینما و تماشاگران کنجکاو را به خود معطوف کند. «کن 2025» که تا شنبه ۲۴ می (۳ خرداد) ادامه خواهد داشت، در روزهای آینده از جهات بسیاری در کانون نگاه و توجه سینمادوستان جهان قرار خواهد داشت. فستیوالی که در کنار تجلیل و تحسین چهرههای شاخص سینمایی از قبیل رابرت دنیرو و ژولیت بینوش- که اولی نخل طلای افتخاری گرفت و دومی بر کرسی صدر هیات داوران نشسته؛ میزبان فیلمسازان بااستعدادی نیز خواهد بود که برای نمایش جدیدترین تولیدات خود روی فرش قرمز کن قدم خواهند گذاشت. سینمای ما اما امید پیروزی را در آثاری چون «زن و بچه» سعید روستایی، «تصادف» جعفر پناهی و البته «روحت را در دستت بگیر و قدم بزن» ساخته سپیده فارسی میجوید- که به خصوص این آخری بهواسطه تجلیل پررنگی که از فاطمه حسونه در مراسم افتتاحیه جشنواره شاهد بودیم، از همان اولین ثانیههای این دوره چشم سینمادوستان را به خود دوخته است. در مطلبی که در پی میآید، سعی کردهایم از «الف» تا «ی» این دوره از فستیوال کن را مروری کرده باشیم...
در افتتاحیه «کن 2025» چه گذشت؟
افتتاحیه هفتاد و هشتمین دوره جشنواره فیلم کن یکسر علیه دونالد ترامپ و در تجلیل و گرامیداشت فاطمه حسونه خبرنگار فلسطینی جانباخته در غزه بود. مراسمی که در بخشی از آن رابرت دنیرو، ترامپ را یک خودکامه و سینما و هنر را علیه خودکامگان و فاشیستها خواند: «ما امروز با تمام قوا برای حفظ دموکراسیای که زمانی بدیهی میدانستیم، میجنگیم. و این مبارزه بر همه ما در اینجا نیز اثر دارد، چراکه هنر ذاتا دموکراتیک است. هنر فراگیر است. هنر مردم را به هم نزدیک میکند. هنر در جستوجوی حقیقت است، هنر تنوع را در آغوش میگیرد، و به همین دلیل است که هنر تهدید است و ما نیز تهدیدی هستیم برای خودکامگان و فاشیستها».
رابرت دنیرو که سابقهای طولانی در این جشنواره دارد و پیشتر با فیلمهای پرشماری، از «راننده تاکسی» مارتین اسکورسیزی برنده نخل طلای ۱۹۷۶ تا «قاتلان ماه کامل» همین کارگردان در سال 2023 حضوری پررنگ و موفق در فستیوال کن داشته؛ بهرغم نخل طلای افتخاری که از دست لئوناردو دیکاپریو گرفت، اما، تنها ستاره مراسم افتتاحیه نبود، بلکه بعد از دنیرو و دیکاپریو شاهد حضور ژولیت بینوش نیز روی صحنه بودیم که پس از ۹ بار حضور در بخش رقابتی و کسب یک جایزه بهترین بازیگر زن، امسال ریاست هیأت داوران بخش رقابتی رسمی جشنواره را بر عهده دارد. بینوش که برای یک عمر فعالیت حرفهای چشمگیر با بیش از ۷۰ فیلم از جمله «بیمار انگلیسی» و «سه رنگ: آبی» مشهور است، ستاره دیگری بود که او نیز رویدادهای جهان امروز را روی صحنه به مرور نشست: «جنگ، فلاکت، تغییرات اقلیمی، زنستیزی بدوی... هنرمندان این امکان را دارند که شاهد و بازگوکننده دردهای دیگران باشند. هرچه رنج عمیقتر باشد، مسئولیت هنرمند نیز حیاتیتر است. هنر باقی میماند، هنر است که گواهی نیرومند زندگیها، رویاها و احساسات ماست، و ما، تماشاگران، آن را در آغوش میگیریم». ژولیت بینوش در ادامه با یک سخنرانی احساسی و خواندن شعری از فاطمه حسونه خبرنگار فلسطینی مقتول در غزه، از او تجلیل کرد و گفت: «در ۱۶ آوریل گذشته، در سپیدهدمی در غزه، فاطمه حسونه، عکاس خبری ۲۵ ساله، به همراه ۱۰ نفر از بستگانش، بر اثر اصابت موشکی به خانهشان کشته شدند. شب پیش از مرگش، او مطلع شد که فیلمی که در آن حضور دارد برای نمایش در جشنواره کن انتخاب شده. فاطمه امشب باید اینجا، در کنار ما میبود و مستند «روحت را در دستت بگیر و قدم بزن» ساخته سپیده فارسی را در کنار ما تماشا میکرد».
روحت را در دست بگیر
«کن 2025» جای ثابتی در کنداکتور روزانهاش به فاطمه حسونه داده. یکی از شخصیتهای محوری مستند «روحت را در دستت بگیر و قدم بزن» ساخته سپیده فارسی درباره بحران غزه- که قرار است همین امروز در کن به نمایش درآید.
ماجرای حضور این مستند در فستیوال کن، اما، داستان درازدامن و غمانگیزی است که به نیمه ماه آوریل بازمیگردد. روزی که انجمن سینمای مستقل (ACID) از انتخاب مستند «روحت را روی دستت بگذار و راه برو» سپیده فارسی به عنوان یکی از فیلمهای منتخب فیلمسازان برای نمایش در جشنواره فیلم کن خبر داد. روز بعد، اما فاطمه حسونه شخصیت اصلی این فیلم در کنار چند نفر از اعضای خانوادهاش در اثر اصابت موشک به خانهشان کشته شدند. از آن به بعد، این عکاس خبری ۲۵ ساله فلسطینی که ماموریت خود را مستندسازی زندگی روزمره ساکنان غزه قرار داده بود؛ به عنوان یکی از قربانیان خشونتی که منطقه را فرا گرفته، تبدیل به یکی از نمادهای «کن 2025» شد.
جشنواره بهترینها و اولینها
جشنواره ۲۰۲۵ پر از اتفاقات غیرقابل تکرار سینمایی خواهد بود. از فیلم افتتاحیهاش «یک روز ترک کن» ساخته آملی بونن درباره سرآشپزی با ستاره میشلن که به دلیل مشکلات سلامتی پدرش مجبور به ترک پاریس و بازگشت به روستایش میشود؛ تا فیلم «آلفا» ساخته ژولیا دوکورنو درباره زندگی تاریک یک نوجوان که به گفته منتقدان دوکورنو را که در جشنواره کن سال 2021 با فیلم «تیتان» اولین نخل طلای خود را دریافت کرد، در مسیر کسب دومین نخل طلای کارنامهاش قرار داده است.
«آمدن آینده» ساخته سدریک کلاپیش که ۲۲ می در بخش خارج از مسابقه در کن به نمایش در خواهد آمد؛ بازگشت وس اندرسون با فیلم «طرح فنیقی» درباره داستان تخیلی یک مرد ثروتمند و دختر مذهبیاش به جشنواره کن؛ حضور اسپایک لی با فیلم «بالاترین به پایینترین» درباره یک غول موسیقی که با یک درخواست باج حساس روبهرو میشود؛ نمایش فیلم جدید آری آستر به نام «ادینگتون» که کنجکاویهای فراوانی را موجب شده؛ در کنار نمایش فیلمهایی مانند «عقابهای قلعه» به کارگردانی طارق صالح، «بمیر عشق من» به کارگردانی لین رمزی، «مغز متفکر» به کارگردانی کلی رایکارد، «موج نو» به کارگردانی ریچارد لینکلیتر، «صراط» به کارگردانی اولیور لاشه و «مادران جوان» به کارگردانی برادران داردن دیگر اتفاقات تکرارنشدنی کن امسال را شکل خواهند داد.
با این حال همانطور که گفته شد، اتفاق اصلی جشنواره امسال برای ما ایرانیها فیلم «زن و بچه» به کارگردانی سعید روستایی با بازی پریناز ایزدیار و پیمان معادی خواهد بود. روستایی که سه سال پیش با «برادران لیلا» در بخش اصلی کن حضور پیدا کرده بود؛ امسال نیز با «زن و بچه» که یک درام خانوادگی درباره یک مادر بیوه را روایت میکند که با پسر سرکش خود دچار مشکل شده است و در حالی که میخواهد دوباره ازدواج کند، با یک حادثه تلخ روبهرو میشود؛ دوباره پای به این شهر ساحلی فرانسه گذاشته است.
ستارهها روی فرش قرمز
«کن 2025» بهواسطه حضور پررنگ ستارگان نیز نگاهها را به خودش دوخته است. رویدادی که شاید برای مردم سرزمین ما بیشتر با حضور سعید روستایی و جعفر پناهی و پریناز ایزدیار معنا و اهمیت داشته باشد، اما برای بقیه دنیا به عنوان باشکوهترین فستیوال سینمایی دنیا مطرح است که فیلمها و فیلمسازانی را که هر کدام به تنهایی برای جلب توجه تماشاگران و سینمادوستان کافی هستند، به دوره اخیر خود جلب کرده است. از سینماگران برجستهای در حد و اندازه
وس آندرسون و ریچارد لینکلیتر که با فیلمهایی چون «طرح فینیقی» و «موج نو» در بخش مسابقه اصلی جشنواره حاضر هستند تا سینماگرانی مانند ژولیا دوکورنو، آری آستر، برادران داردن و فاتیح آکین که هر کدام با فیلمهاشان در بخشهای مختلف جشنواره حضور خواهند داشت.
ستاره اصلی این شهر ساحلی لوکس در روزهای برگزاری جشنواره امسال اما تام کروز با جدیدترین نسخه فیلم «ماموریت غیرممکن» خواهد بود و البته ژولیت بینوش رئیس هیات داوران که بیتردید در کن امسال بیش از هر ستاره دیگری دیده خواهد شد. اسپایک لی بزرگ هم دیگر ستاره هالیوودی کن امسال خواهد بود.
«کن 2025» همچنین میزبان ستارههایی نیز خواهد بود که در خود همین کن ستاره شدهاند. از برادران داردن دو بار برنده نخل طلای کن بگیر تا ژولیا دوکورنوی برنده نخل طلای ۲۰۲۱ و البته فاتیح آکینرسانههایی چون اسکریندیلی نیز در فهرست ستارگان «کن 2025» از اسکارلت جوهانسون، کریستن استوارت، جفری رایت، دنزل واشینگتن، واکین فینیکس، اما استون، طاهر رحیم، جنیفر لارنس، رابرت پتینسون، بنیسیو دل تورو، میا تریپلتون، مایکل سرا، تام هنکس، برایان کرانستون، اسکارلت جوهانسون، بندیکت کامبربچ، مارگارت کوالی، کریس ایوانز و بسیاری دیگر از قبیل پل مسکال و جاش اوکانر بازیگران فیلم «چالشگران»، شیا لابوف بازیگر «اسلاوسون رک» و رافائل کونارد بازیگر «من عاشق پرو هستم» نام بردهاند.
ژولیت بینوش با هیأت داوران پرستارهاش عامل دیگری هستند که فرش قرمز امسال را پرستارهتر خواهند کرد. هیأت داورانی متشکل از هالی بری بازیگر و کارگردان آمریکایی، جرمی استرانگ بازیگر تحسینشده و نامزد اسکار برای فیلم «کارآموز»، آلبا رورواچر بازیگر ایتالیایی همبازی آنجلینا جولی در فیلم «ماریا»، پایال کاپادیا کارگردان هندی، هونگ سانگ-سو کارگردان بزرگ سینمای کره جنوبی، کارلوس ریگاداس و البته لیلا سلیمانی نویسنده محبوب فرانسوی که هر کدام برای جلب توجه جماعتی به یک فستیوال کافی به نظر میرسند! به اینها باید نیکول کیدمن را هم اضافه کرد که برای دریافت جایزه «زنان در حرکت» با هدف تجلیل از زنان در موقعیتهای برجسته دنیای سینما در کن حضور خواهد داشت. بگذریم از این که کوئنتین تارانتینو برنده نخل طلای کن در سال ۱۹۹۴ برای فیلم «داستان عامهپسند» نیز مهمان بخش کلاسیکهای کن خواهد بود و چند بحث درباره سینمای وسترن را میزبانی و رهبری خواهد کرد.