پایان زودهنگام مذاکره؟
گروه سیاسی: در شرایطی که رسانه‌ها و ناظران سیاسی طی روزهای گذشته از گام‌های رو به جلوی آمریکا برای پذیرش واقعیت‌های هسته‌ای ایران خبر داده بودند، روز یکشنبه (28 اردیبهشت) استیو ویتکاف، فرستاده ویژه کاخ سفید که نقشی کلیدی در مذاکرات غیرمستقیم تهران-واشنگتن، دارد، در اظهاراتی جنجالی مدعی شد: ما خط قرمز واضحی داریم که غنی‌سازی است. ما حتی نمی‌توانیم اجازه یک درصد ظرفیت غنی‌سازی را بدهیم. ما پیشنهادی به ایرانی‌ها ارائه کرده‌ایم که فکر می‌کنیم بدون بی‌احترامی به آن‌ها به بخش‌هایی از این مساله می‌پردازد. بنابراین، این حائز اهمیت است. ما می‌خواهیم در این زمینه به راهکاری دست پیدا کنیم و فکر می‌کنیم که می‌توانیم. این اظهارات ویتکاف به عنوان سیگنالی منفی، واکنش بسیار گسترده‌ای در محافل سیاسی و رسانه‌ای ایران و آمریکا داشت.
به گزارش «تجارت»، در تکرار مواضع ویتکاف، مارک روبیو، یکشنبه شب در مصاحبه با یکی از رسانه‌های آمریکایی گفت: اگر شما بتوانید در هر سطحی غنی‌سازی انجام دهید، عملاً توانایی غنی‌سازی در سطح تسلیحاتی را نیز خیلی سریع به دست می‌آورید. مشکل توافق اوباما (برجام) این بود که به ایران اجازه غنی سازی اورانیوم داده شده بود. تاکید بر این مواضع منفی و خصمانه در شرایطی است که همزمان ویتکاف از احتمال برگزاری دور پنجم مذاکرات ایران و آمریکا در اروپا تا پایان هفته جاری خبر داده بود. در همین زمینه، لارنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال اعلام کرد: دور بعدی گفت‌وگوهای هسته‌ای ایران و آمریکا قرار است آخر این هفته (شنبه-یکشنبه) در رم برگزار می‌شود.
پاسخ قاطع ایران به مطالبه غنی‌سازی صفر
طرح موضوع غنی‌سازی صفر از سوی مسئولان آمریکایی در آستانه برگزاری دور جدید مذاکرات با واکنش قاطعانه وزارت امور خارجه کشورمان مواجه شد. در مهم‌ترین سطح، سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در مطلبی نوشت: در مذاکرات مربوط به برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، طرف‌های آمریکایی ما طبعاً آزادند که برای مهار فشار گروه‌های ذی‌نفوذ -عوامل بدخواهی که دست‌کم در دولت‌های پیشین دستورکار را تعیین می‌کردند -هر آنچه را در فضای عمومی لازم می‌دانند، بیان کنند. این دیپلمات عالی رتبه جمهوری اسلامی ایران تصریح کرد: اگر ایالات متحده واقعاً در پی آن است که ایران سلاح هسته‌ای نداشته باشد، دستیابی به یک توافق در دسترس است و ما آماده‌ایم برای جلوگیری همیشگی از تحقق چنین سناریویی، وارد گفت‌وگوهای جدی شویم. در هر حال، غنی‌سازی در ایران—چه توافقی حاصل شود و چه نشود— ادامه خواهد یافت. در سطحی دیگر، اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در نشست هفتگی خود با خبرنگاران تاکید کرد: ما در مورد غنی‌سازی در داخل خاک ایران از کسی اجازه نمی‌گیریم و آمریکا در جایگاهی نیست که در مورد حق یک کشور در ارتباط با این موضوع که در معاهده منع اشاعه نیز آمده است بخواهد مجوز صادر کند یا نه. وی افزود: این سفسطه آگاهانه و برای تحریف افکار عمومی است که گفته می‌شود هر کشوری به دنبال غنی‌سازی است به دنبال اهداف غیرصلح آمیز است، چرا که کشورهایی وجود دارند که غنی‌سازی انجام می‌دهند ولی سلاح هسته‌ای ندارند. وی با تاکید مجدد مبنی بر اینکه «برنامه هسته‌ای ایران کاملا صلح‌آمیز است و موضوع غنی‌سازی حقی است که در معاهده منع اشاعه نیز به رسمیت شناخته شده است»، گفت: از طرف دیگر شما نمی‌توانید در عین حال که متحد شما در منطقه از سلاح‌های کشتار جمعی و هسته‌ای برخوردار است و اقدام به اشغالگری می‌کند، آن را نادیده بگیرید و از کشوری که عضو معاهده منع اشاعه است و سابقه هیچ‌گونه تعرضی ندارد و برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است انتظار داشته باشید که برنامه هسته‌ای خود را تعطیل کند. این یک درخواست غیرمنطقی و غیرقانونی است.
غنی‌سازی صفر به معنای پایان توافق و به نتیجه نرسیدن مذاکرات
اصرار دولتمردان آمریکایی بر غنی‌سازی صفر، هر چند به نظر می‌رسد بیشتر جهت اعمال فشار فزآینده برای ایران به منظور گرفتن امتیازات بیشتر در مذاکرات مطرح می‌شود، اما بر کسی پوشیده نیست که می‌تواند پایان روند مذاکرات ایران و آمریکا و رویای توافق باشد. طی هفته‌های گذشته سران و مسئولان کشورمان با صراحت این موضوع را مورد تاکید قرار داده که پایان یا تعطیلی صنعت هسته‌ای ایران نه ممکن است و نه قابل پذیرش. حتی رسانه‌های آمریکایی نیز با انتشار گزارش‌ها و مقالاتی بر این امر صحه گذاشته که باید سران آمریکا، به ویژه شخص دونالد ترامپ واقع‌بینانه تصمیم بگیرد و از طرح موضوع پایان غنی‌سازی از سوی ایران امتناع کند.
در این زمینه، مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه درباره ادعا‌های اخیر استیو ویتکاف، نماینده ویژه دولت آمریکا در خاورمیانه و همچنین مارکو روبیو، وزیر خارجه این کشور درباره موضوع غنی‌سازی ایران با اشاره به اینکه موضع ما درباره غنی سازی روشن است و بار‌ها اعلام کرده ایم غنی‌سازی یک دستاورد ملی برای ما است، گفت: این موضوع دستاوردی است که دانشمندان خودمان به آن رسیدند و سال هاست که در جریان است. تخت روانچی با تاکید بر اینکه به هیچ وجه در موضوع غنی‌سازی کوتاه نمی‌آییم و نخواهیم آمد، بیان کرد: درباره غنی‌سازی صفر از ابتدا گفتیم که اگر موضعشان این باشد طبیعی است که عملا کار به جایی نخواهد رسید. وی ادامه داد: ما در این زمینه به خصوص بسیار صریح نظرات خود را اعلام کردیم و برای طرف‌های دیگر هم این موضوع کاملا روشن است که ما چه می‌گوییم و دلایلی که مطرح کردیم چه است. تخت‌روانچی در بخشی دیگر با بیان اینکه در طول این سال‌ها مشخص شده که ما نمی‌توانیم به کسی اتکا کنیم، تاکید کرد: ما توانایی این کار را داریم و خودمان می‌توانیم این کار را انجام دهیم و براساس نیازهای کشور این کار را انجام داده و خواهیم داد.
امکان‌سنجی تعطیلی چرخه صنعت هسته‌ای ایران
آمریکایی‌ها طی هفته‌های گذشته نیز به صورت کج‌دار و مریز از ضرورت انتقال مواد غنی‌سازی شده از سوی ایران به یک کشور ثالث سخن به میان آورده و حتی طرح تامین نیازهای هسته‌ای ایران از سوی روسیه را مطرح کرده بودند. هر چند آمریکایی‌ها قصد دارند، مطالبه خود را حداقلی و در مقام یک ضرورت جلوه دهند اما برکسی پوشیده نیست چنین مطالبه‌ای به معنای پایان و تعطیلی صنعت هسته‌ای در ایران است. به بیان شفاف‌تر صنعت هسته‌ای این گونه نیست که یک بخش از آن حذف شود و مدعی تداوم حیات آن شد. اگر قرار باشد سوخت راکتورهای ایرانی از سوی یک کشور ثالث تامین شود، عملا چرخه صنعت هسته‌ای ایران را باید پایان یافته قلمداد کرد. صنعت هسته‌ای ایران موضوعی نیست که یک شخص یا یک جریان سیاسی با یک بیانیه آن را متوقف کند. این صنعت حاصل سال‌ها تلاش و هزینه مضاعف مستقلانه بوده که در مقام خط قرمزی غیرقابل مصالحه قابل طرح است. حال مساله مهم این است که آیا طرح این مطالبه از سوی آمریکا به معنای پایان مذاکرات است یا این که ایران در نهایت حاضر خواهد شد، خواسته واشنگتن را بپذیرد؟ در پاسخ به این پرسش کلیدی می‌توان اظهار داشت که مطالبه غنی‌سازی صفر از سوی آمریکا، بیشتر یک ایده خیالی است که خود آن‌ها نیز می‌دانند قابل تحقق نیست. اما در این بین این که دو طرف برای رسیدن به فرمولی قابل پذیرش تلاش کنند که نه صنعت هسته‌ای ایران تعطیل شود و مطالبه آمریکایی‌ها محقق شود، وجود دارد. این ایده می‌تواند تعلیق کوتاه مدت و زمان‌مند غنی‌سازی از سوی ایران به منظور اعتماد‌سازی باشد.
