نگاهی بر حذف صفر از پول ملی و الزامات آن
مهد ی هاد یان
کارشناس اقتصاد ی
د ر سال‌های اخیر، موضوع حذف صفر از پول ملی مجد د اً به یکی از مباحث مهم د ر سیاست‌گذاری اقتصاد ی کشور تبد یل شد ه است. تجربه کشورهای مختلف نشان می‌د هد که این اقد ام د ر اغلب موارد د ر واکنش به تورم‌های مزمن یا بحران‌های اقتصاد ی شد ید انجام شد ه است.اما نکته‌ای که نباید ناد ید ه گرفت، آن است که حذف صفر از پول ملی تنها د ر صورتی می‌تواند تأثیرگذار باشد که د ر قالب یک بسته سیاستی جامع برای مهار تورم و تثبیت اقتصاد کلان اجرا شود . مروری بر تاریخچه اقتصاد ی برخی کشورها نشان می‌د هد که حذف صفر از پول ملی گاه به بهبود وضعیت اقتصاد ی منجر شد ه و گاه شکست خورد ه است. کشورهایی که به صورت همزمان با حذف صفر، اقد امات ساختاری برای مهار تورم و بهبود شاخص‌های اقتصاد ی انجام د اد ه‌اند ، موفق به تثبیت واحد پول خود شد ه‌اند و د یگر نیازی به اصلاح مجد د ند اشته‌اند . د ر مقابل، کشورهایی که بد ون د ر نظر گرفتن ریشه‌های تورم، صرفاً برای ارتقای ظاهری واحد پول خود اقد ام به حذف صفر کرد ه‌اند ، د ر طول زمان با همان مشکلات قبلی روبرو شد ه‌اند و حتی ناچار به تکرار این اصلاح شد ه‌اند . د لایل متعد د ی برای اقد ام به حذف صفر از پول ملی وجود د ارد . د ر وهله اول، افزایش تعد اد صفرها باعث پیچید گی د ر حسابد اری، بوروکراسی مالی، و حتی تعاملات روزمره می‌شود . همچنین کاهش ارزش پول ملی د ر برابر ارزهای خارجی، به کاهش اعتماد عمومی به پول ملی منجر می‌شود . د ر برخی موارد ، برای خرید یک کالای معمولی نیاز به حمل حجم زیاد ی اسکناس است که خود موجب افزایش هزینه‌های چاپ، حمل‌ونقل و نگهد اری پول می‌شود . علاوه بر آن، جنبه روانی موضوع نیز قابل تأمل است؛ د ر بسیاری از کشورها، حذف صفر از پول ملی با هد ف افزایش اعتماد عمومی به نظام پولی و کاهش انتظارات تورمی انجام می‌شود . اما این اقد ام د ر صورتی مؤثر است که با اقد امات واقعی و قابل لمس اقتصاد ی همراه شود . برای د رک بهتر ضرورت اصلاح ساختاری، باید به نقش تورم د ر کاهش ارزش پول ملی توجه کرد . اگر نرخ تورم را حد ود ۲۰ د رصد د ر سال د ر نظر بگیریم، هر ۱۳ سال یک صفر به قیمت‌ها افزود ه می‌شود . برای مثال کالایی که امروز ۱۰۰۰ تومان قیمت د ارد ، د ر صورت اد امه این نرخ تورم، طی ۱۳ سال آیند ه با قیمت ۱۰,۰۰۰ تومان فروخته خواهد شد . حال اگر نرخ تورم ۴۰ د رصد باشد ، این روند بسیار سریع‌تر اتفاق می‌افتد و تنها د ر هفت سال یک صفر به پول ملی اضافه می‌شود . یعنی اگر امروز سه صفر از پول ملی حذف شود اما تورم مهار نشود ، طی د و د هه آیند ه این سه صفر به اقتصاد بازخواهند گشت و تمام اصلاحات انجام‌شد ه بی‌اثر می‌شوند . واقعیت این است که اصلاح واحد پول ملی نباید یک تصمیم صرفاً سیاسی یا تبلیغاتی باشد . اگر حذف صفر د ر شرایطی اجرا شود که اقتصاد همچنان د رگیر تورم‌های مزمن، کسری بود جه، نرخ بهره بالا، و عد م تعاد ل د ر بخش‌های مختلف باشد ، این اصلاح نه تنها کمکی به بهبود اوضاع نمی‌کند بلکه هزینه‌های مجد د ی را به اقتصاد تحمیل خواهد کرد . از این‌رو، شرط موفقیت حذف صفر، تحقق حد اقلی از ثبات د ر شاخص‌های کلان اقتصاد ی است. به عبارت د یگر، ابتد ا باید روند تورم کنترل و تثبیت شود ، سپس با برنامه‌ای منسجم و هماهنگ، اقد ام به تغییر واحد پول ملی کرد . د ر د هه ۱۳۸۰، بحث حذف یک صفر از پول ملی مطرح شد . این موضوع د ر د هه ۱۳۹۰ به حذف سه صفر ارتقا یافت و اکنون حتی پیشنهاد حذف شش صفر نیز مطرح می‌شود . این روند نشان‌د هند ه آن است که مسأله حذف صفر نه یک راه‌حل نهایی، بلکه بیشتر واکنشی به کاهش مد اوم ارزش پول ملی است.
