آغاز توزیع یارانه بنزین در کارت های بانکی
گروه اقتصادی: طرح جدید دولت برای به‌روزرسانی شیوه توزیع سوخت از دیروز (یکشنبه، ۴ خرداد) به صورت پایلوت در یکی از جایگاه های توزیع سوخت تهران آغاز شد. بر اساس اطلاعاتی که در اختیار رسانه های قرار گرفته در یکی از جایگاه‌های سوخت تهران، روند حذف کارت سوخت کلید خورد و فرآیند سوخت‌گیری فقط از طریق کارت بانکی انجام شد. این رویکرد یکی از ایده های مهمی است که سالها قبل گروهی از تحلیلگران حوزه انرژی برای توزیع عادلانه یارانه بنزین و سایر گونه های انرژی ، طراحی کرده و از دولت ها خواستند آنرا اجرایی کند. چهره هایی چون علی شمس اردکانی و سپس نرسی قربان از جمله ایده پردازان این طرح به شمار می روند. در این طرح که به عنوان بخشی از الزام قانون بودجه سال ۱۴۰۴ تعریف شده، دولت موظف است در مدت چهار ماه، مقدمات حذف کارت سوخت از فرآیند سوخت‌گیری را فراهم کند. در اجرای آزمایشی این سیاست، سهمیه سوخت خودروها به کارت بانکی افراد منتقل می‌شود و دیگر نیازی به همراه داشتن کارت سوخت نخواهد بود. این ساز و کار با استفاده از یک سامانه و اپلیکیشن موبایلی انجام می گیرد تا امکان سوءاستفاده افراد هم به حداقل برسد. ساز و کار جدید سوخت‌گیری نیز تغییر کرده و با کمک یک اپلیکیشن موبایلی انجام خواهد شد. این اپلیکیشن، پس از اتصال به سامانه هوشمند جایگاه، امکان فعال‌سازی سهمیه را برای راننده فراهم می‌کند. در واقع، ارتباط میان موبایل و تجهیزات پمپ بنزین، جایگزین فیزیکی کارت سوخت خواهد شد. هدف اصلی این تحول، افزایش شفافیت مصرف و مقابله با قاچاق سوخت عنوان شده است. این طرح اما منتقدانی هم دارد، منتقدان با اشاره به اینکگه اجرای یک چنین طرح هایی مقدمه گرانی بنزین و ایجاد نوسان در بازارهای مصرفی ایران است، اعلام می کنند اگر قرار است توزیع عادلانه یارانه بنزین صورت گیرد چرا در بخش هایی چون یارانه حمل و نقل، درمان، آموزش و...چنین طرح هایی اجرا نمی شود و یارانه این حوزه ها به صورت عادلانه بن همه ایرانیان توزیع نمی شود؟
رفع ناترازی به تولید بیشتر نیاز دارد
نرسی قربان یکی از تحلیلگران حوزه انرژی است که سالها قبل در زمره طراحان و مدافعان این ایده قرار داشت. قربان در گفتگو با تجارت ضمن اشاره به ابعاد و زوایای گوناگون این طرح می گوید:« طرحی که ما در نظر داشتیم این بود که هر خانواری سهمیه ای از بنزین داشته باشد و بتواند از اعتبار ریالی این طرح برای معیشت خود بهره گیرد و در هر حوزه ای که صلاح می داند. استفاده کند. یعنی معادل ریالی مثلا 60لیتر سهمیه ماهانه بنزین در حساب سرپرست خانوار واریز می شد و او می توانست با این منابع بنزین یا هر کالا و خدمات دیگری را که صلاح می داند دریافت کند. در نتیجه فرد و خانواده ای که خودرو نداشت، ضرر ندیده و خانواده ای که 3یا 4خودروی پر مصرف داشت، یارانه بیشتری دریافت نمی کند.»
این تحلیلگر یادآور می شود:« هدف این بود که مبلغی در هر ماه برای کمک به قشر کم برخودردار واریز شود و او برای پرداخت قبوض، خرید روغن و برنج و...بهره گیرد . حتی اگر نیاز به پول نقد داشت، می توانست، این منابع را نقدا به فروش رسانده و از آن استفاده کند.» او در پاسخ به پرسش تجارت که با یک چنین طرح هایی آیا می توان پرونده ناترازی انرژی را در کشور بست؟ می گوید:« بحث ناترازی بنزین و برق و. گاز و... در ایران یک مساله ریشه دار و عمیق است و به این راحتی رفع نمی شود. ممکن است این طرح ها در قالب مُسکن های مقطعی عمل کنند، اما باعث حل ریشه ای مشکل نمی شوند. ممکن است باعث تخفیف شود، اما جوابگوی نهایی نیست. هشدار درباره مساله ناترازی های انرژی بیش از 7الی 8سال است که توسط کارشناسان مطرح می شود اما توجهی به آن نشد. کارشناسان از سال 95 به بعد هشدار می دادند با دست فرمان فعلی کشور وارد یک بن بست انرژی می شود.»
قربان تاکید می کند:« برای بر طرف ساختن ناترازی بنزین و برق و سایر گونه های انرژی باید تولید را افزایش داد. ضمن اینکه الگوی مصرف انرژی در ایران هم باید اصلاح شود. این طرح به توزیع عادلانه یارانه انرژی کمک می کند. خانو.اده ای در ایران خودروی 10میلیاردی و 5میلیارد تومانی دارند و از یارانه بیشتری بهره می برند و بعد خانواده فقیری که اساسا خودرویی ندارند از این یارانه محروم هستند.»
این تحلیلگر در پاسخ به این پرسش که چرا سایر گونه های یارانه مانند یارانه حمل و نقل، درمان، آموزش و...اینگونه توزیع نشود؟ می گوید:« حرف شما درست است. اگر قرار به تحقق عدالت باشد باید همه ونه های یارانه، عادلانه توزیع شوند. خانواده ای ک از یارانه درمان بهره ای ندارد، می تواند این یارانه را نقدا دریافت کرده و از آن بهره بگیرند. البته یک چنین ایده پردازی هایی به کار زیاد، پژوهشهای مستمر و کارهای میدانی دقیق ، نیاز دارد.»
مشارکت مردم به کاهش فساد کمک می کند
یکی از مهمترین دستاوردهای این ایده از سوی تحلیلگران تحق عدالت، اصلاح الگوی مصرف و کمک به معیشت دهک های کم برخوردار است. علی شمس اردکانی در گفتگو با تجارت درباره ایده انتقال سهمیه بنزین به کارت های بانکی افراد به ازای هر کد ملی می گوید:« بهترین طرح های اقتصادی ، طرح هایی هستند که مردم در آن ها شریک شده باشند. باید مردم را در سود حاصل از این تفاوت قیمت شریک کرد. به هر فردی سهیمه بنزین تخصیص داده می شود و به مردم گفته می شود، هر اندازه بنزین مصرف کردی ، از یارانه سوخت تو کسر می شود و هر چقدر از سهمیه ات باقی ماند و مصرف نشد را می توانی بفروشی و به سایر زخم های زندگی ات بزنی. شک نکنید مردم از یک چنین مراوده ای استقبال می کنند، ضمن اینکه صرفه جویی در مصرف سوخت هم بیشتر می شود، چون سود آن به مردم می رسد و عدالت هم بهتر برقرار شده و یک نفر با 4خودرو، یارانه بیشتری به جیب نمی زند و یک شهروند فقیر که خودرو ندارد، دست خالی نمی ماند!» او یادآور می شود:«مساله دخالت قاچاقچیان سوخت در اتلاف منابع انرژی ایران جدی است. اغلب بنزین و گازوئیل قاچاق شده از ایران راهی کشورهایی چون ترکیه، پاکستان، افغانستان و...می شود و با ده ها برابر قیمت به فروش می رسد. بنزینی که در ایران بین 1500 تا 3هزار تومان قیمت دارد. در ترکیه حدود 90 سنت، 73 هزار تومان به فروش می رسد. از این مقدار 30درصد در قالب مالیات نصیب دولت ترکیه می شود که رقمی حول و حو 23 تا 25هزار تومان را شامل می شود. یعنی درآمد دولت ترکیه از بنزین ایران از درآمد دولت ایران از بنزین بیشتر است! این همه ماجرا نیست در ادامه با پول حاصل از قاچاق بنزین اقلام و کالا خریداری شده و وارد کشور می شود و تولید کشور را نابود می کنند. یعنی قاچاق سوخت نه تنها معیشت خانوارها را آسیب می زند و پول ملت را به تاراج می برد، بلکه تولید را نیز سرکوب می کند.» شمس اردکانی یادآور می شود:« طبیعی است که تداوم این روند عاقلانه نیست. برای مقابله با قاچاق سوخت باید قیمت ها را واقعی کرد، بعد یارانه های پرداختی را مستقیما در اختیار اقشار مختلف مردمی قرار داد. ممکن است، خانواده ای بخواهد با اتوبوس و مترو جابه جا شود و از این یارانه برای درس بچه های خود، درمان، تامین مایحتاج ضروری و...استفاده کند. امروز که کشور گرفتار ناترازی است و دولت برای پروژه های عمرانی و طرح های حمایتی پول ندارد، باید دست قاچاقچیان و وداگران را از ثروت عمومی کوتاه کرد.»
