نخستین سند رسمی واشنگتن زیر ذرهبین تهران
گروه سیاسی: بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان که نقش اساسی را در 5 دور مذاکرات ایران و آمریکا داشته است، روز شنبه (10 خرداد) طی یک سفر کوتاه به تهران، پیشنهاد مکتوب واشنگتن را به مقامهای سیاسی کشورمان ارائه کرد. سید عباس عراقچی در این زمینه در مطلبی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «برادر عزیزم آقای بدر البو سعیدی، وزیر محترم امور خارجه عمان، امروز در سفر کوتاهی به تهران عناصر پیشنهادی آمریکا را ارائه داد که بر اساس اصول، منافع ملی و حقوق مردم ایران به آن پاسخ مقتضی داده خواهد شد.»
به گزارش «تجارت»، پس از سفر کوتاه بدر البوسعیدی به تهران، بلافاصله محتوای پیشنهاد ارسالی از سوی آمریکاییها در مقام یک مساله مهم مورد توجه رسانهها و افکار عمومی قرار گرفت. دولت آمریکا بهدلیل احترام به روند جاری مذاکرات، از اظهارنظر درباره جزئیات این پیشنهاد در رسانهها خودداری میکند. با این وجود، در نخستین واکنش رسمی کارولین لیویت، سخنگوی کاخ سفید، در بیانیهای اعلام کرد: رئیسجمهور ترامپ بهصراحت اعلام کرده که ایران هرگز نباید به سلاح هستهای دست یابد. لیویت اعلام کرد: ویتکاف، پیشنهادی دقیق و قابل قبول به ایران ارائه کرده و به نفع آنهاست که آن را بپذیرند. او افزود: با توجه به احترام به روند جاری توافق، دولت از اظهارنظر درباره جزئیات این پیشنهاد در رسانهها خودداری خواهد کرد.
ایده ایجاد کنسرسیوم منطقهای
پس از رسانهای شدن سفر البوسعیدی به ایران، رسانههای مشهور آمریکایی به نقل از منابع مطلع، جزئیاتی از پیشنهادات مکتوب آمریکا را ارائه کردند. در ارتباط با این سند نخستین موضوع قابل توجه مطرح شده از سوی رسانهها این بود که سند ارائه شده از سوی آمریکا، بهصورت مجموعهای از نکات کلیدی تنظیم شده، نه پیشنویس. نیویورکتایمز نوشت: سند پیشنهادی امریکا به ایران، بنا بر توصیف مقاماتی که در جریان تبادلات دیپلماتیک قرار دارند، بهصورت مجموعهای از نکات کلیدی تنظیم شده، نه پیشنویس کامل یک توافق. نیویورکتایمز ادامه داد: در این سند از ایران خواسته شده که بهطور کامل غنیسازی اورانیوم را متوقف کند و پیشنهاد شده که یک کنسرسیوم منطقهای برای تولید انرژی هستهای ایجاد شود که شامل ایران، عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی و همچنین ایالات متحده باشد. این پیشنهاد، نخستین باری بود که از آغاز مذاکرات در اوایل آوریل، مذاکرهکننده ارشد آمریکایی، استیو ویتکاف، طرحی مکتوب ارائه میکرد.
به رسمیت شناختن حق عنیسازی در قبال تعلیق کامل غنیسازی!
اکسیوس نیز در گزارشی به تحلیل پیشنهاد آمریکا به ایران پرداخت و نوشت نوشت: مقامهای آمریکایی میگویند پیشنهاد مکتوب ایالات متحده به ایران تلاشی است برای حل مسئلهای که موجب بنبست در مذاکرات شده است؛ غنی سازی. به گفته یکی از مقامات آمریکایی و یک منبع مطلع از موضوع، یکی از ایدههایی که از سوی عمان مطرح شد و توسط آمریکا پذیرفته شده، تشکیل یک کنسرسیوم منطقهای است که غنیسازی اورانیوم برای اهداف صلحآمیز هستهای را تحت نظارت آژانس بینالمللی انرژی اتمی و ایالات متحده انجام دهد. اما یک پرسش مهم باقی است: تأسیسات غنیسازی این کنسرسیوم کجا قرار خواهد داشت؟ منبع مطلع میگوید ایالات متحده میخواهد این تأسیسات در خارج از ایران قرار داشته باشند.
ایدهی دیگر این است که آمریکا حق غنیسازی اورانیوم ایران را به رسمیت بشناسد، در حالی که ایران بهطور کامل غنیسازی اورانیوم را تعلیق کند. به گفته منابع آگاه، پیشنهاد بهروزشده آمریکا نتیجهی پنجمین دور مذاکرات بین ایران و ایالات متحده در رُم در حدود یک هفته پیش بوده است. اکسیوس در ادامه نوشت: ایرانیها پس از آنکه استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا، در دور چهارم مذاکرات، پیشنهاد شفاهی ارائه داد و در دور پنجم آن را با جزئیات بیشتری توضیح داد، از واشنگتن خواستند موضع رسمی خود را بهصورت مکتوب ارائه کند. مقامهای آمریکایی میگویند که هدف اولیه آنها دستیابی به یک «توافق اصولی» با ایران است که اصول کلی توافق هستهای را مشخص کند. اگر چنین توافقی حاصل شود، تیمهای فنی از هر دو طرف وارد عمل خواهند شد تا یک توافقنامهی تفصیلی و دقیق را تنظیم کنند.
در همین زمینه، یک منبع آگاه نزدیک به تیم مذاکرهکننده، در گفتگو با فرارو درباره برخی اخبار درباره موضوع تعلیق غنیسازی ایران در برابر پذیرش حق غنیسازی درپیشنهاد مکتوب طرف آمریکایی گفت: «تعلیق غنی سازی در برابر پذیرش حق غنی سازی گزارهای متناقض است و تکذیب میشود.»
رویکرد مشخص ایران نسبت به ایده کنسرسیوم منطقهای
نیویورکتایمز پیشتر به نقل از چهار مقام ایرانی گزارش داده بود که پیشنهاد تشکیل کنسرسیوم در چهارمین دور مذاکرات در مسقط و از جانب ایران مطرح شده بود. بنابر این گزارش، پیشنهاد تهران شامل تشکیل کنسرسیوم سهجانبه هستهای است که طی آن ایران غنیسازی اورانیوم را با غلظت پایین انجام میدهد و سپس اورانیوم غنیشده را برای مصارف غیر نظامی به کشورهای عربی دیگر میفرستد.
با این حال مشخص نیست که کنسرسیوم مطرح شده در پیشنهاد آمریکا تا چه حد به مورد مطرح شده در پیشنهاد ایران نزدیک است و غنیسازی اورانیوم چگونه و در کجا خواهد بود. این پیشنهاد در حالی مطرح میشود که گزارش منتشر شده آژانس بینالمللی انرژی اتمی حاکی از افزایش حدود ۵۰ درصدی ذخایر اورانیوم غنیشده با غلظت ۶۰ درصد ایران است. به گزارش نیویورکتایمز، افزایش ذخایر اورانیوم ۶۰ درصد ایران نشاندهنده تلاش تهران برای کسب اهرم فشار قدرتمندتر در مذاکرات با آمریکا است. بنابر گزارش آژانس بینالمللی انرژی اتمی ایران ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی خود را از ۲۷۴.۸ کیلوگرم در اوایل فوریه، به ۴۰۸.۶ کیلوگرم افزایش داده است و بنابر معیارهای آژانس، ایران در حال حاضر اورانیوم غنیشده مورد نیاز برای تولید تقریبا ۱۰ سلاح هستهای را در اختیار دارد. به گزارش والاستریت ژورنال به نقل از مقامات آمریکایی، ایران میتواند در کمتر از دو هفته اورانیوم با غنای ۶۰ درصد خود را به میزان مورد نیاز برای تولید سلاح هستهای یعنی با غنای ۹۰ درصد تبدیل کند.
همچنین، شایان ذکر است که پیشنهاد تشکیل کنسرسیوم در حالی است که اسماعیل بقایی سخنگوی وزارت خارجه ایران در تاریخ 5 خرداد به خبرنگاران گفت: «از هر روندی که مبتنی بر مشارکت کشورهای منطقه برای غنیسازی و تولید سوخت مورد نیاز برای طرحهای هستهای صلحآمیز باشد، حمایت میکنیم، اما این ابتکار قاعدتاً به هیچ عنوان نمیتواند جایگزین بحث غنیسازی در داخل ایران باشد.»در سال ۲۰۰۶ نیز ایران پیشنهاد تشکیل یک کنسرسیوم بینالمللی برای غنیسازی اورانیوم در خاک خود را مطرح کرد. این پیشنهاد بر اساس مدلهای پیشنهادی آژانس بینالمللی انرژی اتمی (IAEA) برای فعالیتهای چندملیتی سوخت هستهای بود. اتحادیه اروپا این پیشنهاد را امیدوارکننده ارزیابی کرد، اما کشورهای گروه ۱+۵ به دلیل عدم تعلیق فعالیتهای غنیسازی توسط ایران، آن را رد کردند.