محمدمهدی مظاهری 
استاد دانشگاه

سفر اخیر سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، به قاهره و بیروت، آن هم درست پیش از آغاز دور ششم مذاکرات با آمریکا، از زوایای مختلفی قابل تحلیل و دارای اهمیت است. این تحرکات دیپلماتیک را می‌توان در راستای اهداف و منافع مشخصی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ارزیابی کرد.وزیر امور خارجه کشورمان روز دوشنبه به قاهره سفر کرد و با عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور و بدر عبدالعاطی، وزیر خارجه مصر، دیدار داشت. عبدالعاطی و عراقچی در مشورت‌های سیاسی خود، علاوه بر روابط دوجانبه، به وضعیت در غزه، سوریه، لبنان، امنیت دریایی در دریای سرخ و مذاکرات ایران و آمریکا پرداختند. به نظر می‌رسد هدف اصلی وزیر خارجه از این سفر رایزنی‌هایی پیرامون اهداف و منافع مشترک دو طرف در حوزه تحولات منطقه و کمک به پیشبرد مذاکرات هسته ای کشور با آمریکا بوده است. مصر، علیرغم عدم رابطه دیپلماتیک کامل با ایران، به طور سنتی نقش مهمی در میانجی‌گری و تسهیل ارتباطات منطقه‌ای ایفا می‌کند. در این راستا، این دیدار گمانه‌زنی‌ها در مورد احتمال دخیل کردن قاهره در چانه زنیهای فی ما بین ایران و آمریکا را تقویت می‌کند؛ به ویژه با توجه به اینکه مصر متحد نزدیک آمریکا در منطقه است. نکته دیگر اینکه، هر چند جمهوری اسلامی ایران همواره بر این مسأله تأکید کرده است که مذاکرات هسته‌ای نباید به مسائل منطقه‌ای گره بخورد. با این حال، سیاست منطقه ای جدید ایران این است که توافق هسته ای را به صورت موازی با توافقات سیاسی با بازیگران مهم منطقه‌ای، از جمله عربستان، ترکیه و مصر که نگرانی‌هایی درباره پیامدهای امنیتی برنامه هسته‌ای ایران دارند، پیش ببرد. در این راستا به نظر میرسد سفر به قاهره، بعد از دیدارهای وزیر امور خارجه از ریاض و آنکارا می‌تواند تلاشی برای مدیریت این نگرانی‌ها یا حداقل ارسال این پیام باشد که ایران به ابعاد منطقه‌ای مذاکرات بی‌توجه نیست و می کوشد همراستا با حل مسأله هسته ای خود، به یک بازی همکاری جویانه با حاصل جمع جبری غیر صفر در منطقه شکل بدهد. وزیر امور خارجه کشورمان همچنین در حاشیه دیدارهایش در سفر رسمی به مصر با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز دیدار و گفتگو کرد. دیدار عراقچی با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در قاهره به خودی خود حائز اهمیت است. انتخاب قاهره به عنوان میزبان این دیدار، به جای وین یا تهران، نشان‌دهنده چند نکته کلیدی است؛ در درجه نخست به نظر می رسد ایران با این اقدام، احتمالا به دنبال ارسال سیگنالی مبنی بر آمادگی برای تعامل و کاهش تنش‌ها با آژانس، در فضایی کمتر رسمی و دور از فشارهای مستقیم مذاکرات هسته‌ای است.
در روزهای گذشته شاهد گزارش منفی آژانس در مورد برنامه هسته ای کشورمان و ابراز نگرانی آن از تسریع در غنی‌سازی ۶۰ درصدی در ایران بودیم. انتشار این گزارش در بحبوبه مذاکرات ایران و آمریکا نشان دهنده آن است که مدیر کل آژانس و تروئیکای اروپایی به نوعی تلاشند تا نارضایتی خود از کنار گذاشته شدن از مذاکرات هسته ای با ایران را نشان دهند، در این راستا، وزیر خارجه ایران کوشید از طریق دیدار با گروسی در مصر بار دیگر بر اهمیت و جایگاه آژانس بین المللی انرژی اتمی تأکید کند، مسیر را برای رفع ابهامات و توافقات احتمالی در آینده هموار سازد و نقش نظارتی آژانس را تقویت کند.