امین شاکری
نایب رئیس کمیسیون اقتصاد کلان اتاق بازرگانی ایران

در طول سال‌های اخیر و به‌ویژه در جریان جنگ تحمیلی ۱۲ روزه رژیم جنابتکار صهیونیستی، اقتصاد کشور با آزمونی سخت مواجه شد. ناپایداری بازارهای مالی، فشارهای اقتصادی و تورم روانی و تهدید زیرساخت‌های عمومی و تاسیسات انرژی کشور، ضرورتِ اقتصاد مقاومتی ومشارکت مردمی را در عرصه اقتصادی، بیش از پیش نمایان ساخت؛ تجربه این بحران نه‌تنها اهمیت حمایت از تولید ملی را آشکار کرد، بلکه نشان داد مردم می‌توانند به عنوان یک رکن مهم  درافزایش تاب‌آوری اقتصادی، نقش ایفا کنند. در حقیقت مشارکت مردم در عرصه اقتصاد خرد و کلان می‌تواند بسیاری از مشکلات جانبی ناشی از جنگ را بی اثر کند. برای تحقق اقتصاد مقاومتی، مردم باید به‌عنوان بازیگران اصلی وارد میدان اقتصاد کشور شوند. فرهنگ‌سازی عمومی با محوریت رسانه‌ها، مراکز آموزشی و تربیتی و نهادهای دینی، شفاف‌سازی اثرات مصرف کالای ایرانی بر افزایش نرخ اشتغال، تولید و خودکفایی ملی، ارائه مشوق‌های مصرف کالای داخلی از طریق کالابرگ، تخفیفات یا امتیازهای خرید یا فراهم کردن فرصت‌های سرمایه‌گذاری مردمی در واحدهای تولیدی کوچک و متوسط، می‌تواند این مشارکت را تقویت کند. در جریان جنگ اخیر، کمک‌های نقدی و خدماتی مردم نقش محوری در کاهش تبعات اقتصادی ایفا کرد؛ تامین سریع اقلام مورد نیاز مردم مناطق آسیب‌دیده و در معرض تهاجم، خرید معقولانه و مبتنی بر نیاز واقعی به منظور در دسترس بودن عموم کالاها و پیشگیری از تورم روانی، تداوم فعالیت کسب‌وکارهای کوچک و متوسط به خصوص واحدهای تولیدی برای عدم کمبود کالا در بازار، افزایش انسجام اجتماعی و تقویت حس مسئولیت اجتماعی افراد و پایداری اقتصادی مناطق بحرانی با تکیه بر حمایت داخلی به‌جای کمک‌های خارجی، از جمله مواردی بود که طی این مدت، نقش مهمی را در کاهش تبعات اقتصادی ناشی از شرایط جنگ، ایجاد کرد.  در حقیقت برای جلوگیری از کاهش آسیب پذیری یا فروپاشی بازارهای مالی در بحران‌های آینده، می‌توان راهکارهایی نظیر تقویت تولید ملی و زنجیره‌های تامین داخلی و کاهش مصارف ارزی، تنوع‌بخشی به منابع کالا و مسیرهای حمل‌ونقل، ایجاد ذخایر راهبردی و حمایت از بازارهای منطقه ای، استفاده از فناوری برای پیش‌بینی و مدیریت بحران‌های اقتصادی، توزیع هوشمند و افزایش مراکز توزیع گرم کالاهای عمومی به منظور پیشگیری از افزایش تقاضای کاذب یا افزایش تعامل و همکاری نهادهای اقتصای کشور با ذی‌نفعان اقتصادی را به منظور افزایش مشارکت آن‌ها در کاهش تاثیرات سوء اقتصادی بر جامعه برنامه‌ریزی کرد و در نظر داشت. هرچند که مصرف‌کنندگان پس از بروز این بحران، رفتار متفاوتی از خود نشان دادند و بطور مثال در بخش کوچکی شاهد افزایش تقاضا برای کالاهای داخلی و مایحتاج عمومی بودیم اما از سوی دیگر کاهش مصرف‌گرایی و گرایش به سادگی و صرفه‌جویی به شدت محسوس بود؛ در حقیقت اکثریت جامعه با مصرف آگاهانه و پرهیز از اسراف و عدم هجوم به بازار و خرید هیجانی، به در سترس بودن تمامی کالاها برای سایر افراد و ایجاد جو روانی متشنج کمک شایانی کردند. این درحالی بود که افزایش مشارکت در طرح‌های خیریه و مسئولیت اجتماعی هم مشاهده می‌شد. کاهش فعالیت های سودجویانه و فعالیت های غیر مولد اقتصادی در شرایط جنگی، تقویت رفتارهای همیارانه همچون خرید جمعی، تبادل کالا و خدمات، و تشکیل بازارچه‌های محلی نیز از دیگر موارد رفتاری بود که مردم ایران طی شرایطی که بر کشور گذشت، از خود نشان دادند.