تقسیم کار اروپا و رژیم صهیونیستی علیه ایران
گروه سیاسی: در شرایطی که بعد از جنگ 12 روزه تحمیلی رژیم اسرائیل و آمریکا علیه کشورمان آینده پرونده هستهای ایران در هالهای از ابهام قرار گرفته، دیروز یکشنبه، صدراعظم آلمان از ارسال نامه فعالسازی مکانیسم ماشه علیه ایران توسط تروئیکای اروپایی اطلاع داد. این در حالی است که تهران روز شنبه هشدار داد که فعال کردن «مکانیسم ماشه»، با اعمال مجدد تحریمهای بینالمللی علیه برنامه هستهای ایران، به معنای «پایان» نقش اروپا در موضوع هستهای خواهد بود. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، گفت که اگر این مکانیسم فعال شود، «به معنای پایان نقش اروپا در موضوع هستهای ایران خواهد بود».
به گزارش «تجارت»، فردریش مرتس، صدراعظم آلمان، دیروز یکشنبه اعلام کرد که کشورش و دو کشور اروپایی دیگر درخواستی را به ریاست شورای امنیت سازمان ملل متحد برای فعال کردن «مکانیسم ماشه» علیه ایران ارائه خواهند کرد. مرتس گفت که این درخواست روز سهشنبه، ۱۵ ژوئیه، به گزارش رسانههای ایران ارسال خواهد شد.
اروپا از تهدید به فعالسازی مکانیسم ماشه چه میخواهد؟
اتحادیه اروپا با تهدید به فعالسازی مکانیزم ماشه (اسنپبک) در تلاش است تا با فشارهای سیاسی و بازیهای قدرت، جایگاه خود را در پرونده هستهای ایران بازسازی کند. این اقدام، در واقع نشانهای از ناتوانی اروپا در تعامل سازنده و موثر با جمهوری اسلامی ایران است؛ چرا که پس از کنار گذاشته شدن از معادلات اصلی، این بازیگران به جای دیپلماسی، به تهدید و فشار روی آوردهاند. اما جمهوری اسلامی ایران با اقتدار کامل اعلام کرده است که این فشارهای سیاسی هرگز تاثیری بر عزم و اراده ملی در مسیر پیشرفت و استقلال کشور نخواهد داشت. ایران بر مبنای حقوق خود و در چارچوب منطق قوی سیاسی و حقوقی، مسیر توسعه و پیشرفت را با قدرت ادامه میدهد و اجازه نخواهد داد تهدیدهای بیاساس، اراده و عزم ملت را تضعیف کند.
فعالسازی مکانیزم ماشه از سوی اروپا نه تنها روزنههای دیپلماسی را خواهد بست، بلکه به منزله اعلام جنگ سیاسی تلقی شده و پاسخ قاطع و هوشمندانه ایران را به دنبال خواهد داشت. جمهوری اسلامی ایران ثابت کرده است که در برابر فشارها و تهدیدها، استوارتر و مصممتر از همیشه است و هیچ قدرتی نمیتواند اراده ملت را در راه پیشرفت و عزت ملی متوقف کند. در نهایت، این تهدیدها تنها نشانگر ضعف و استیصال طرفهای غربی است و جمهوری اسلامی ایران با اتکا به توان داخلی و حمایت ملت، مسیر خود را با اقتدار و عزت ادامه خواهد داد.
مکانیسسم فعال شدن مکانیسم ماشه
مکانیسم ماشه بخشی از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل است که پس از امضای توافق هستهای برجام در سال ۲۰۱۵ تصویب شد. این سازوکار به کشورهای عضو برجام (آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، بریتانیا و آلمان) اجازه میدهد در صورت نقض تعهدات برجامی از سوی ایران، روند بازگرداندن تحریمهای پیشین شورای امنیت را آغاز کنند. مکانیسم ماشه، که در متن برجام با عنوان «سازوکار حلوفصل اختلاف» آمده، ابزاری است که به کشورهای عضو توافق اجازه میدهد در صورت نقض تعهدات از سوی ایران، روندی رسمی را برای بازگرداندن تحریمهای بینالمللی آغاز کنند. این روند در بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام توضیح داده شده و به این صورت عمل میکند:
اگر یکی از طرفهای برجام احساس کند که طرف دیگر به تعهداتش پایبند نیست، میتواند شکایت خود را به «کمیسیون مشترک» (نهاد نظارتی بر اجرای برجام) ارائه دهد. کمیسیون ۱۵ روز فرصت دارد تا موضوع را بررسی و حلوفصل کند. اگر اختلاف حل نشد، موضوع به سطح وزیران خارجه ارجاع میشود که آنها نیز ۱۵ روز دیگر فرصت دارند. در صورت ادامه اختلاف، کمیسیون ۵ روز دیگر برای تلاش نهایی فرصت دارد. اگر پس از این ۳۵ روز، کشور شاکی همچنان قانع نشد، میتواند موضوع را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهد.
در این مرحله، شورای امنیت باید ظرف ۳۰ روز درباره ادامه تعلیق تحریمها رایگیری کند. اما نکته کلیدی اینجاست که اگر حتی یکی از اعضای دائم شورای امنیت (آمریکا، روسیه، چین، فرانسه یا بریتانیا) این قطعنامه را وتو کند، تحریمهای سازمان ملل بهطور خودکار و بدون نیاز به رایگیری جدید بازمیگردند. به همین دلیل، این سازوکار به نام «مکانیسم ماشه» یا «بازگشت خودکار تحریمها» شناخته میشود.
در سال ۲۰۲۰، آمریکا تلاش کرد از مکانیسم ماشه برای بازگرداندن تحریمهای بینالمللی علیه ایران استفاده کند، اما اکثریت قاطع اعضای شورای امنیت، از جمله متحدان نزدیک واشنگتن مانند فرانسه و بریتانیا، اعلام کردند که آمریکا با خروج رسمیاش از برجام در سال ۲۰۱۸، دیگر «عضو مشارکتکننده» در این توافق محسوب نمیشود و بنابراین از نظر حقوقی حق استفاده از این سازوکار را ندارد.
مکانیسم ماشه در قطعنامه ۲۲۳۱ و بازگشت تحریمهای بینالمللی علیه ایران
بر اساس این قطعنامه، شش قطعنامه پیشین شورای امنیت که از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ علیه ایران صادر شده بودند - و شامل تحریمهای گسترده در زمینههای اقتصادی، تسلیحاتی و فناوری بود - بهطور رسمی لغو شدند. این قطعنامهها ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل صادر شده بود که به شورای امنیت اجازه میدهد در موارد تهدید علیه صلح و امنیت بینالمللی، اقدامات تنبیهی از جمله تحریم یا حتی اقدام نظامی را تصویب کند. با لغو آنها، ایران بهطور مشروط از شمول این فصل خارج شد، به این معنا که تا زمانی که به تعهداتش در چارچوب برجام پایبند بماند، از بازگشت تحریمهای بینالمللی در امان خواهد بود.
در قطعنامه ۲۲۳۱، علاوه بر لغو تحریمها، سازوکار بازگشت آنها در صورت نقض تعهدات نیز، مطابق با مفاد برجام، پیشبینی شده است. مکانیسم ماشه که ابتدا در دو بند برجام تعریف شده، در بندهای ۱۱ و ۱۲ قطعنامه ۲۲۳۱ جنبه اجرایی پیدا کرده است. در سطحی دیگر باید توجه داشت که مکانیسم ماشه یکی از ابزارهای کلیدی فشار غرب علیه ایران در چارچوب برجام است. فعال شدن آن میتواند نهتنها بازگشت تحریمهای بینالمللی را بهدنبال داشته باشد، بلکه پیامدهایی چون سقوط بیشتر ارزش ریال، کاهش تبادلات تجاری و افزایش بیثباتی در صحنه اقتصادی را نیز در پی خواهد داشت. در شرایط فعلی، حفظ مسیر تعامل با آژانس و اتخاذ دیپلماسی فعال از سوی تهران، مهمترین راهکار برای جلوگیری از فعالسازی این مکانیسم پرهزینه است. با این حال، فضای مبهم سیاسی و احتمال تصمیمات یکجانبه از سوی غرب، همچنان این سناریو را در وضعیت آمادهباش قرار داده است.
