آیا ایران می‌تواند به آمریکا اعتماد کند؟


نعمت الله ایزدی
سفیر سابق ایران در روسیه

در رابطه با شیوه برگزاری دور جدید مذاکرات تهران و واشنگتن و ضمانت‌هایی که طرف آمریکایی بعد جنگ ۱۲ روزه تحمیلی باید ارائه دهد، بدون تردید، مذاکره تنها گزینه پیش روی دو طرف است. اگر داستان اسرائیل را جدا در نظر بگیریم، ایران و آمریکا هم تقابل داشتند و ایالات متحده هم تجاوز نظامی به خاک ایران انجام داده است ولی  اکنون  که برخی ظرفیت‌های هسته‌ای هم از بین رفته است مدعی مذاکره هستند. بنابراین، گزینه دیگری جز مذاکره و گفت‌وگو باقی نمانده است. این شرط و شروط بیشتر ناظر به اتفاقات روزهای اخیر است و متفاوت به نظر می‌رسد. کلیت دولت و تصمیم‌گیران، از جمله وزیر خارجه و رئیس‌جمهور، اعلام کرده‌اند که با مذاکره مشکلی ندارند، اما باید اعتمادسازی صورت گیرد. این امر به طور طبیعی به عهده طرف آمریکایی است و به نوعی کیفی است. به هر حال، اعتمادی اجمالی باید ایجاد شود و بخشی از این کار به نظر من به عهده واسطه‌هاست تا این اعتمادسازی را ایجاد کنند.  مسئله اعتمادسازی  حالت کمی ندارد و عدد و رقمی در آن وجود ندارد. نمی‌توان به سادگی گفت که این اعتمادسازی باید به چه شکلی باید صورت گیرد. بنابراین، تضمینی برای اینکه چیزی نوشته شود، وجود ندارد و احتمالاً واسطه‌های مطمئن باید با طرفین به خوبی صحبت کنند. به نظر من، کلیت موضوع در دسترس است، اما اینکه مذاکره مخالفانی دارد، در سطح رسانه‌ها مشهود است. گروه‌هایی در داخل و خارج از ایران وجود دارند که مخالف این روند هستند.  با این حال، به نظر می‌رسد که هر دو طرف تنها گزینه پیش روی خود را مذاکره می‌بینند.  اگر زمان و مکان مذاکرات مورد بحث قرار گیرد، باید به گزینه‌های جدیدتر نیز توجه کرد ولی کلیت انجام مذاکره سر جای خود است. 
اعتماد کیفی است و اگر قرار باشد به یک حالت کمی برسد، باید در مورد صحبت‌هایی که انجام می‌شود دقت کنیم. مذاکره دو وجه دارد و یکی از این وجوه این است که ما در کوران مذاکرات مورد حمله اسرائیل قرار گرفته‌ایم و هر لحظه ممکن است، تکرار شود که طبیعتا ما پاسخ خواهیم داد. اگر مذاکره‌ای انجام شود  یا دیر انجام شود و به نتیجه نرسد یا طرفین بر مواضع خود پافشاری کنند، این موضوع بلاتکلیف  خواهد ماند. اما اگر فرض کنیم که مذاکره به نتیجه برسد، نیازهایی که ایران اعلام کرده، رفع شود و درخواست‌هایی مثل رفع تحریم‌ها و تضمین‌های مورد نظر ایران و درخواست‌هایی که آمریکایی‌ها در موضوع غنی‌سازی دارند، تامین شود و هر مکانیزمی به توافقی جامع برسد، لازم است این توافق روی کاغذ بیاید و امضا شود، باید مکانیزم تایید این توافق در همان سند قید شود برای مثال  مجالس هر دو طرف هم این سند را تایید کنند، در این صورت می‌توان گفت که اعتمادی اجمالی ایجاد شده است.  در سیاست، بسیاری از قراردادها و اسناد بسیار معتبر توسط برخی رهبران کشورها زیر پا گذاشته شده است.