ردپای قیمت‌گذاری دستوری در آشفتگی بازار برنج


گروه صنعت و تجارت: در حالی که بازار برنج طی هفته‌های اخیر با نوسانات شدید قیمتی روبه‌رو بوده، ورود محصول نو از شالیزارها و افت تقاضای هیجانی، بازار را در مسیر نزولی قرار داده است. به گزارش «تجارت»، بررسی‌های میدانی از راسته برنج‌فروشان و بنکداران تهران حاکی از آن است که تب افزایش قیمت‌ها در حال فروکش کردن بوده و با ورود محصول نو از شالیزارهای کشور، چشم‌انداز کاهش محسوس قیمت‌ها جدی‌تر از همیشه است. اما ریشه آشفتگی اخیر بازار، نه کمبود برنج، که سیاست‌های نادرست دولت در قیمت‌گذاری غیراصولی بوده است.

کمبود برنج داستان ادامه‌دار گرانی برنج
محمد آقا طاهر، رئیس اسبق اتحادیه بنکداران مواد غذایی، در گفت‌وگو با تسنیم تأکید می‌کند: «وقتی قیمت برنج پرمحصول در شمال کشور به 230 تا 240 هزار تومان می‌رسد، انتظار حفظ قیمت 135 هزار تومانی در تهران با نرخ‌گذاری دستوری، غیرواقعی است و نتیجه‌ای جز گسترش تخلفات ندارد.» او با اشاره به پدیده‌هایی مانند مخلوط کردن برنج پاکستانی با برنج ایرانی می‌افزاید: «سیاست‌گذاران به‌جای تحمیل نرخ‌های غیرکارشناسی باید از پیش برای مدیریت تقاضای هیجانی در ایام خاص برنامه‌ریزی می‌کردند.» بازار اما نشانه‌هایی از بازگشت به تعادل را نشان می‌دهد. یکی از بنکداران می‌گوید: «ذخیره‌سازی بالای خانوارها طی هفته‌های گذشته، باعث کاهش جدی تقاضا شده و شرایطی را پدید آورده که قیمت‌ها رو به سقوط است.» بررسی‌های میدانی نیز نشان می‌دهد که محصول نو از استان گلستان وارد بازار شده و طی روزهای آینده ورود عمده برنج از استان‌های مازندران و گیلان نیز در راه است؛ موضوعی که به باور کارشناسان قیمت‌ها را به شکل محسوسی کاهش خواهد داد. از سوی دیگر، اعلام لغو ممنوعیت واردات برنج در فصل برداشت نیز انتظارات کاهش قیمت برنج خارجی و در نتیجه داخلی را تقویت کرده است. یکی از فعالان بازار می‌گوید: «حجم خروجی برنج از انبارها در روزهای اخیر کاهش یافته و تقاضا از سوی واحدهای صنفی نیز پایین آمده است؛ مردم منتظر ارزانی هستند.»  در سطحی دیگر، رئیس انجمن تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان برنج ایران، در رادیو اقتصاد گفت: قیمت برنج ایرانی روی شیب کاهشی قرار گرفته است محمد مختاریانی، در برنامه «هشت صبح» از کاهش تدریجی قیمت برنج ایرانی خبر داد و گفت: در حال حاضر قیمت برنج ایرانی با شیب مناسبی در حال کاهش است و با آغاز فصل برداشت در حداکثر دو هفته آینده، این روند کاهشی شتاب بیشتری خواهد گرفت. وی با اشاره به ترکیب برنج وارداتی به کشور افزود: برنج هندی حدود ۸۰ درصد و برنج پاکستانی حدود ۲۰ درصد از واردات کشور را تشکیل می‌دهد. قیمت برنج هندی در بازار متعادل بوده و حتی در دوره جنگ تحمیلی ۱۲ روزه نیز از نرخ مصوب فراتر نرفت.
 مختاریانی در ادامه با انتقاد از آمارهای اعلام‌شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی اظهار داشت: سال گذشته تولید برنج کشور ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تن اعلام شد که به‌هیچ‌وجه با واقعیت همخوانی نداشت. پیش‌بینی فعلی تولید بین یک میلیون و ۶۰۰ تا یک میلیون و ۸۰۰ هزار تن است که عددی منطقی‌تر و نزدیک‌تر به واقعیت به‌نظر می‌رسد. وی تأکید کرد: بر اساس همین آمار نادرست، واردات برنج به میزان کافی صورت نگرفت و کمبود این کالا موجب ایجاد تلاطم و افزایش قیمت در بازار شد. رئیس انجمن تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان برنج ایران درباره وضعیت فعلی بازار گفت: قیمت برنج ایرانی در مبدا طی روزهای اخیر بین ۵ تا ۱۰ هزار تومان به ازای هر کیلوگرم کاهش یافته و امید می‌رود طی دو هفته آینده و با ورود به فصل جدید برداشت، به یک قیمت معقول برسد. مختاریانی در پایان تصریح کرد: برنج پاکستانی تا حدی از قیمت برنج ایرانی تأثیر می‌پذیرد، اما برنج هندی تأثیر یک به یک بر بازار داخلی ندارد.
 وقتی فروشگاه‌های زنجیره‌ای برنج ۸۰ هزاری را ۳۰۰ هزار تومان می‌فروشند



موضوع گرانی برنج این روزها به صحن مجلس نیز رسیده است.  ابراهیم نجفی نماینده مردم آستانه اشرفیه در مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار خانه ملت با اشاره به ضرورت حمایت از کشاورزان گفت: برای حمایت از کشاورز ابتدا باید الگوی کاشت در کشور رعایت شود. بی تردید اگر به کشاورزان استان‌های شمالی کشور بها داده شود و قیمت‌گذاری مناسبی انجام گیرد، مشکلات فعلی به وجود نمی‌آید. وی افزود: هم اکنون فروشگاه‌های زنجیره‌ای برنج را از کشاورزان کیلویی ۸۰ تا ۹۰ هزار تومان خریده و امروز همان برنج را حدود ۳۰۰ هزار تومان می‌فروشند، اما متأسفانه نظارتی از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت، جهاد کشاورزی و ستاد تنظیم بازار مشاهده نمی‌کنیم.
عضو کمیسیون عمران مجلس با اشاره به راهکارهای حل این مشکل گفت: اگر در قانون بودجه ۱۰ هزار میلیارد تومان اعتبار برای سازمان تعاون روستایی در نظر بگیریم، می‌توانیم بازار را تنظیم کنیم. شرکت بازرگانی دولتی با ۱۵۰ هزار تن ذخیره استراتژیک می‌تواند برنج کشاورزان را خریداری و در زمان مناسب عرضه کند تا قیمت کنترل شود. نجفی با انتقاد از عملکرد فروشگاه‌های زنجیره‌ای تأکید کرد: این فروشگاه‌ها در هر زمان که تصمیم بگیرند با جلوگیری از عرضه برنج، دولت را تحت فشار قرار می‌دهند تا مجوز واردات با ارز ترجیحی بگیرند. این اقدام هم به تولیدکننده آسیب می‌زند و هم مصرف‌کننده را ناراضی می‌کند.
نماینده مردم آستانه اشرفیه در مجلس در ادامه به واردات غیرقانونی برنج اشاره کرد و گفت: در حالی که قانون ممنوعیت واردات برنج در ماه‌های نزدیک به برداشت (مرداد تا آبان) وجود دارد، معاون اول رئیس‌جمهور اعلام کرده موانع واردات برداشته شده است. این در حالی است که هم‌اکنون زمان برداشت برنج است و دولت باید از ذخایر استراتژیک استفاده می‌کرد. معاون اول رئیس جمهور در جایگاه لغو قانون نبوده و این امر به کشاورزان آسیب می‌زند. وی در پایان خاطرنشان کرد: تنها راه حل، حمایت مستقیم از کشاورزان است تا هم قیمت مناسب به کشاورزان پرداخت شود و هم بازار تنظیم گردد. 
در سطحی دیگر، محمدرضا احمدی سنگر نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی در جلسه روز چهارشنبه ۲۵ تیر ۱۴۰۴ صحن مجلس در تذکری با استناد به مواد ۳، ۲۲ و ۲۳ آیین نامه داخلی مجلس گفت: در روزهای اخیر مجلس تلاش دارد تا از تمامی اقدامات در راستای رشد اقتصادی و کمک به کاهش تورم، ایجاد اشتغال و ازدواج حمایت کند؛ همچنان که موضوع حمل و نقل کالا نیز از دیگر موضوعات مورد توجه مجلس است که با شدت و قوت آن را پیگیری می کند.
وی با اشاره به نگرانی مردم از افزایش قیمت نان و برنج ادامه داد: مجلس همچنین در شرایط فعلی با توجه به افزایش قیمت کالاهای اساسی از جمله مرغ، گوشت قرمز، شکر، لبنیات، حبوبات به ویژه برنج خارجی و داخلی و قیمت نان که باعث نگرانی مردم شده است، پیگیری لازم را دارد. این نماینده مجلس با تأکید بر حمایت از کشاورزان و نانوایان اضافه کرد: امروز قیمت برنج داخلی به نفع کشاورز نیست بلکه به نفع دلالان و سرمایه داران است از این رو دولت و مجلس باید تمهیداتی در این زمینه داشته باشند.

بازار برنج در آستانه ثبات و منطقی شدن قیمت‌ها
با وجود بی‌ثباتی‌های چند وقت اخیر، همه نشانه‌ها حکایت از آن دارند که بازار برنج، اگرچه هنوز با تبعات سیاست‌گذاری‌های اشتباه دست‌وپنجه نرم می‌کند، اما با ورود برنج نو، افت تقاضا و باز شدن درهای واردات، به سمت آرامش و قیمت‌های منطقی حرکت می‌کند.