مهدی پازوکی
اقتصاددان

تورم یکی از چالش‌های بنیادین و قدیمی اقتصاد ایران است که سال‌هاست به صورت یک معضل مزمن، سلامت و ثبات اقتصادی کشور را تهدید می‌کند. تورم فزاینده که همواره نمود عینی بی‌ثباتی اقتصادی بوده است، به کاهش قدرت خرید مردم و تضعیف رفاه عمومی منجر شده و از سوی دیگر فرآیند توسعه اقتصادی را با موانع .. جدی مواجه ساخته است. در این یادداشت، به بررسی ریشه‌های تورم پایدار در اقتصاد ایران و ارائه راهکارهای مهار آن می‌پردازیم. اقتصاد ایران در سال‌های اخیر، به ویژه از زمان شیوع ویروس کرونا و خروج آمریکا از توافق برجام (۱۳۹۷)، شاهد بی‌ثباتی اقتصادی گسترده‌ای بوده است. نرخ تورم که بارزترین شاخص این بی‌ثباتی است، به صورت فزاینده افزایش یافته و به دغدغه اصلی سیاستگذاران تبدیل شده است. این وضعیت ریشه در چند عامل کلیدی دارد که لازم است به صورت همزمان و هماهنگ مورد توجه قرار گیرند. اولین عامل مهم، انتظارات تورمی در جامعه است. هنگامی که مردم نسبت به آینده اقتصاد ناامید می‌شوند و پیش‌بینی می‌کنند قیمت‌ها باز هم افزایش یابد، این خود به افزایش تورم دامن می‌زند. بنابراین، کاهش این انتظارات از طریق سیاست‌گذاری خردمندانه سیاسی و اقتصادی، به ویژه اصلاح سیاست خارجی و تعامل سازنده با جهان، گام نخست در مهار تورم است. اصلاح سیاست خارجی باید به گونه‌ای باشد که از اقتصاد ایران حمایت کند و امکان دسترسی به بازارها و فناوری‌های نوین را فراهم آورد. تجربه کشورهای موفق نشان می‌دهد که سیاست خارجی کارآمد، می‌تواند موتور محرک رشد اقتصادی و کاهش انتظارات تورمی باشد گام دوم، اجرای اصلاحات ساختاری در داخل کشور است. این اصلاحات باید در سه حوزه کلیدی صورت گیرد: برقراری انضباط پولی در نظام بانکی، اصلاحات مالی در بودجه دولت، و اصلاح نظام اداری و مدیریتی. از منظر پولی، انضباط در سیستم بانکی اهمیت حیاتی دارد. در سال‌های گذشته، بانک‌ها به دلیل بدهی‌های بالا به بانک مرکزی و دولت، باعث افزایش نقدینگی و خلق پول بی‌رویه شده‌اند که این امر مستقیماً به رشد تورم دامن زده است. کنترل این روند مستلزم کاهش بدهی بانک‌ها و دولت به بانک مرکزی، و اعمال نظارت دقیق بر عملکرد بانکی است. به عبارت دیگر، بی‌انضباطی پولی از عوامل اصلی رشد نقدینگی و تورم در اقتصاد ایران است که باید با اصلاحات اصولی در نظام بانکی مهار شود. در حوزه مالی، کسری بودجه دولت یکی از مشکلات مزمن اقتصاد ایران است. دولت در بسیاری موارد، هزینه‌هایی را متحمل می‌شود که ضرورت ندارد و این مسئله به همراه افزایش هزینه‌ها در برابر درآمدهای محدود، به ایجاد کسری بودجه منجر می‌شود.