صلح در سایه بحران


 درگیری پنج‌روزه میان تایلند و کامبوج که با توافق آتش‌بس روز دوشنبه در مالزی پایان یافت، بار دیگر نشان داد که اختلافات تاریخی، اگر حل نشوند، دیر یا زود به زبان اسلحه بازمی‌گردند؛ از این رو آرامش شکننده‌ای که صبح روز جاری (به وقت محلی) با تیراندازی‌های پراکنده در پنج نقطه زیر سوال رفت، بیش از آنکه نشانه‌ صلح باشد، سکوتی ناپایدار در امتداد یک بحران قدیمی است.
تنش میان کامبوج و تایلند، داستانی تازه نیست. سالهاست که در امتداد مرزهای جنگلی این ۲ کشور، سکوتی شکننده حکم‌فرماست؛ سکوتی که هر از گاهی با صدای گلوله‌ای شکسته می‌شود و بار دیگر نگاه‌ها را متوجه یکی از پیچیده‌ترین اختلافات مرزی جنوب‌شرقی آسیا می‌کند. اختلاف اصلی به مرزهایی بازمی‌گردد که در دوران استعمار فرانسه ترسیم شد؛ خطوطی که بر روی نقشه آسان کشیده شدند، اما بر زمین واقعی، زخم‌های تاریخی و سیاسی به‌جا گذاشتند. نقطه اوج این اختلافات، معبد باستانی «پره ویهیر» است که در سال ۱۹۶۲ دیوان بین‌المللی دادگستری مالکیت آن را به کامبوج داد؛ اما تایلند همچنان نسبت به محدوده‌های اطراف آن ادعا دارد.پس از درگیری‌های پراکنده در سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۱، مرزها برای مدتی آرام گرفتند. اما در طول این چند وقت اخیر، شعله‌های قدیمی دوباره زبانه کشیدند. نخستین درگیری در اواخر خرداد ماه آغاز شد و تا روز گذشته (دوشنبه) ادامه یافت؛ روزهایی پرتنش که با حملات توپخانه‌ای، تبادل آتش، جابه‌جایی هزاران غیرنظامی و اعلام وضعیت اضطراری در مناطق مرزی همراه بود. اکنون، اگرچه آتش‌بس به‌ظاهر برقرار شده، اما نه اعتماد بازیافته و نه دلایل اصلی اختلاف حل شده‌است. در حالی‌که سربازان به سنگر بازگشته‌اند و دیپلمات‌ها سرگرم مذاکره‌اند، این سوال باقی است: آیا این صلح موقت، آغازی برای راهی پایدار خواهد بود یا صرفا آتش‌بسی در میانه بحرانی ادامه‌دار؟
سربازان گشت مرزی کامبوج، صبح روز هفتم خرداد (۲۸ مه به وقت محلی) هنگامی که در محدوده‌ جنگلی «مثلث زمرد» مشغول گشت‌زنی بودند، ناگهان هدف آتش سنگین نیروهای تایلندی قرار گرفتند؛ حمله‌ای که به کشته شدن یکی از سربازان کامبوجی انجامید. این رویداد، جرقه‌ای بود برای شعله‌ور شدن بحرانی که مدت‌ها در سکوت نهفته بود. در پی این حادثه، فرماندهان نظامی ۲ کشور با صدور بیانیه‌های متقابل، یکدیگر را به نقض حاکمیت و تحریک عمدی در مناطق مرزی متهم کردند. همچنین در روزهای بعد، نیروهای تایلندی چند پست مرزی کامبوج را با آتش خمپاره هدف گرفتند و در واکنش، توپخانه‌ کامبوج هم مواضع مقابل را زیر آتش گرفت. درگیری‌ها به‌سرعت از کنترل خارج شد و مناطق مرزی به میدان مین‌هایی تبدیل شدند که سال‌ها پیش، در تنش‌های گذشته کاشته شده بودند.

تعطیلی شهرهای مرزی میان تایلند و کامبوج
با ادامه این تنش ‌ها، هزاران غیرنظامی کامبوجی و تایلندی در اطراف مرزهای مشترک این ۲ کشور مجبور شدند، خانه‌های خود را ترک کنند. اگرچه این درگیری‌ها تا مدتی به‌صورت پراکنده ادامه داشت، اما در روز نخست تیرماه (۲۱ ژوئن)، اوضاع ناگهان جدی‌تر شد و نیروی هوایی تایلند عملیاتی را با نام «یوتها بودن» آغاز کرد و چند موضع نظامی کامبوج را بمباران کرد. در مقابل هم، ارتش کامبوج با شلیک توپخانه سنگین، نقاطی در خاک تایلند را هدف قرار داد.