قمار جدید ترامپ
گروه سیاسی: تشدید اختلافات لفظی دونالد ترامپ با مدودف رئیسجمهور پیشین روسیه که در واکنش به توقف در مذاکرات صلح میان کییف و مسکو صورت گرفته است، بار دیگر دو ابر قدرت هستهای جهان را در شرف وقوع سناریوهای آخرالزمان هستهای قرار داده است.
به گزارش «تجارت»، در هفتههای اخیر، تنشهای لفظی میان ایالات متحده و روسیه وارد مرحله تازهای شده است. دونالد ترامپ، رئیسجمهور سابق آمریکا، در اظهاراتی تند و بیپرده، به دیمیتری مدودف، معاون شورای امنیت روسیه، هشدار داد که ادامه جنگ در اوکراین میتواند پیامدهای جدی برای روسیه داشته باشد. ترامپ با لحنی تهدیدآمیز اعلام کرد که اگر روسیه ظرف ۱۰ تا ۱۲ روز آینده اقدامات نظامی خود را در اوکراین متوقف نکند، ایالات متحده تحریمهای شدیدتری را علیه مسکو اعمال خواهد کرد. این ضربالاجل جدید جایگزین مهلت ۵۰ روزهای شد که ترامپ پیشتر در ماه ژوئیه اعلام کرده بود، و نشاندهنده تغییر رویکرد او از موضع نرمتر به موضعی تهاجمیتر است. در واکنش به این اظهارات، مدودف با لحنی تند پاسخ داد و ترامپ را به «اظهارات احمقانه و تحریکآمیز» متهم کرد. او هشدار داد که چنین لفاظیهایی میتوانند به درگیری مستقیم میان روسیه و آمریکا منجر شوند، و تأکید کرد که واشنگتن باید مراقب باشد تا جنگ لفظی به یک جنگ واقعی تبدیل نشود. ترامپ نیز در پاسخ، گفت که «کلمات مهماند» و افزود که روسیه باید بداند آمریکا در برابر تهدیدات هستهای سکوت نخواهد کرد.
مدودف و مطرح کردن «دست مرده»!
مهمترین نکته قابل طرح در تنش لفظی مدودف و ترامپ در ارتباط با بخشی از نوشته مشاور امنیتی ولادیمیر پوتین است که به دست مرده اشاره میکند. دیمیتری مدودف خطاب به رئیسجمهور آمریکا گفت: «بهتر است فیلمهای مورد علاقهات درباره مردگان متحرک را به یاد بیاوری و فراموش نکنی که دست مرده تا چه اندازه میتواند خطرناک باشد.» «دست مرده» نام یک سلاح هستهای آخرالزمانیِ افسانهای در زرادخانه روسیه است. ظاهراً دلیل نامگذاری این سامانه این بوده که به هیچگونه فرمان انسانی نیاز ندارد؛ یعنی حتی در صورتی که رهبری و نیروهای نظامی کشور از بین بروند، همچنان میتواند واکنش تلافیجویانهای را آغاز کند. این سیستم کنترل خودکارِ تسلیحات هستهای که با نام «پریمیتر» (Perimeter) شناخته میشود، به هزاران سلاح هستهای روسیه متصل است و طبق گزارشها شامل موشکهای مافوق صوت نیز میشود. ژنرال سرگئی کاراکایف از نیروهای موشکی استراتژیک روسیه در سال ۲۰۱۱ در گفتوگو با یک روزنامه روسی تأیید کرد که این فناوری دوران جنگ سرد وجود دارد و هشدار داد که این سامانه میتواند در عرض تنها ۳۰ دقیقه کل ایالات متحده را نابود کند.
استقرار زیردریاییهای هستهای آمریکا به دستور ترامپ
در واکنش به تهدید مدودف در ارتباط با دست مرده، ترامپ دستور اعزام دو زیردریایی هستهای آمریکا را صادر کرد. او روز جمعه در محوطه کاخ سفید گفت: «ما مجبور بودیم این کار را انجام دهیم. فقط باید محتاط باشیم. تهدیدی صورت گرفت و فکر نمیکردیم مناسب باشد، پس باید خیلی مراقب باشم. تهدیدی از سوی رئیسجمهور پیشین روسیه مطرح شد و ما باید از مردم خود محافظت کنیم.» در همین راستا، دونالد ترامپ»، رئیس جمهور آمریکا دیروز -دوشنبه- تاکید کرد که دو زیردریایی هستهای که دستور استقرار آنها را در نزدیکی خاک روسیه داده بود، اکنون در مکان مناسب مستقر شدهاند. ترامپ در جمع خبرنگاران توضیح داد که این تصمیم در پاسخ به اظهارات تنشزای اخیر از سوی «دیمیتری مدودف»، معاون شورای امنیت روسیه گرفته شده است. وی بدون افشای مکان دقیق زیردریاییها تاکید کرد که این زیردریاییها اکنون در منطقهای هستند که باید باشند. ترامپ پیش از این در مصاحبهای تلویزیونی با نیوزمکس اعلام کرده بود که این زیردریاییها در نزدیکی روسیه مستقر خواهند شد، اقدامی که به عنوان پیامی از ارعاب سیاسی و نظامی در نظر گرفته شد.
واکنش روسیه به اعزام زیردریایی هستهای آمریکا
دیمیتری پسکوف دیروز دوشنبه در پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره لفاظیهای تند مدودف افزود: هم در ایالات متحده آمریکا و هم در کشورهای اروپایی، افرادی هستند که تفکرات بسیار تندی دارند و همواره چنین رویکردی دارند. وی ادامه داد: محور اصلی در روسیه، موضع ولادیمیر پوتین رئیسجمهوری این کشور است. در کشور ما، سیاست خارجی توسط رئیس دولت، یعنی رئیس جمهور تدوین میشود. سخنگوی کرملین در پاسخ به پرسش دیگری درباره دستور ترامپ برای انتقال دو زیردریایی اتمی در مناطق مناسب در نزدیکی روسیه نیز گفت: زیردریاییهای هستهای آمریکا حتی بدون اظهارات سیاستمداران در حال انجام وظیفه رزمی هستند؛ این یک روند ثابت است. وی خاطرنشان کرد: به طور کلی، ما تمایل نداریم در چنین بحثی درگیر شویم و به هیچ وجه دوست نداریم در مورد آن اظهار نظر کنیم. ما در مورد هرگونه اظهارات مربوط به مسائل هستهای بسیار محتاط هستیم. پسکوف گفت: روسیه به موضوع عدم اشاعه هستهای بسیار توجه دارد. و البته، ما معتقدیم که همه باید در مورد لفاظیهای هستهای بسیار محتاط باشند چرا که جنگ هستهای هیچ برندهای نخواهد داشت.
ریشه و تبعات تهدیدات رادیکال مدودف
دیمیتری مدودف، معاون شورای امنیت روسیه و رئیسجمهور سابق، در سالهای اخیر به یکی از صریحترین چهرههای سیاسی روسیه در بیان تهدیدات علیه غرب و اوکراین تبدیل شده است. مدودف در سال ۲۰۰۸ بهعنوان سومین رئیسجمهور روسیه کار خود را با حمایت تمام قد پوتین آغاز کرد. در همان زمان زمزمههایی وجود داشت که معتقد بودند در پشت پرده این انتخابات شخص پوتین فعال است و در حقیقت مدودف تنها در ظاهر اداره امور را در روسیه برعهده دارد. با همه اینها وقتی او از ارزشهای لیبرال حرف میزد، غربیها این تصور را داشتند که دوران پیشین سر آمده و روسها با شتاب بیشتری به سمت عادیسازی روابط با غرب میآیند. دولت اوباما خیلی زود متوجه شد که مدودف راه چندان متفاوتی را از پوتین طی نمیکند. در واقع اروپا و آمریکا اندکی بعد از شروع کار او به این نتیجه رسیدند که به دلایل تاریخی، ژئوپلتیک و نحوه سیاستورزی روسی نمیتوانند از مدودف توقع داشته باشند که در مقابل لیبرالیسم اروپایی و امریکایی سر تعظیم فرود آورد.
برخی معتقدند مدودف تنها زمانی که کرسی ریاست جمهوری را ترک کرد، تبدیل به چهرهای جنجالی شد. او در طول سالهای ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲ و سپس وقتی تا سالها نخستوزیر پوتین بود، نتوانست چهرهای مستقل از خود به نمایش بگذارد و بهطور مداوم شبیه یک عروسک خیمه شببازی ظاهر میشد. اما حتی در همین دوران برخی از اظهارات مدودف نشاندهنده آن بود که مایل است نقاب فعلی را کنار زده و در مواقع حساس چهرهای جنجالی از خود به یادگار بگذارد. در سالها اخیر او بارها از احتمال استفاده از سلاحهای هستهای، فروپاشی دولتهای غربی، و انتقامگیری از تحریمها سخن گفته است. این تهدیدات معمولاً در قالب پیامهای تلگرامی یا مصاحبههای رسمی منتشر میشوند و لحن آنها اغلب تند، تحریکآمیز و غیر دیپلماتیک است.
تهدیدات مدودف را میتوان در سه سطح تحلیل کرد. نخست، بسیاری از تحلیلگران معتقدند که مدودف نقش صدای افراطی را در ساختار قدرت روسیه ایفا میکند تا پیامهای بازدارنده را منتقل کند، بدون اینکه الزاماً نشاندهنده سیاست عملی کرملین باشد. دوم، این تهدیدات میتوانند نوعی آزمون برای سنجش واکنش افکار عمومی و دولتهای غربی باشند. با بالا بردن سطح تهدید، روسیه میسنجد که تا چه حد میتواند فشار روانی وارد کند. سوم، گاهی این تهدیدات نشانهای از نگرانیهای واقعی درون ساختار قدرت روسیه هستند—مثلاً ترس از شکست در اوکراین یا گسترش ناتو.
با تمام این اوصاف، تهدیدات هستهای مدودف تاکنون بیشتر جنبه لفظی داشتهاند و هیچ نشانهای از آمادگی عملی روسیه برای استفاده از سلاحهای استراتژیک دیده نشده است. با این حال، در فضای پرتنش جنگ اوکراین، نباید هیچ تهدیدی را کاملاً نادیده گرفت. تهدیدات لفظی—even if exaggerated—میتوانند زمینهساز اقدامات غیرمنتظره باشند.