آیا اروپا همچنان میتواند میانجی ایران و آمریکا باشد؟
ابوالقاسم دلفی
دیپلمات سابق
در مذاکــراتی که پیچیدگیهای زیادی دارد و مسائل و نقطه نظرات دو طرف بسیار از هم دور است، آمریکاییها و تیم ترامپ معتقدند که غنیسازی باید برچیده شود و غنیسازی وجود نداشته باشد. در مقابل، ما اعلام میکنیم که غنیسازی خط قرمز ماست و اصلاً صحبت از برداشتن غنیسازی مع الفارق است. فاصله این دو موضوع بسیار زیاد است و این چیزی نیست که به سادگی بتوان سر آن به نقطه تفاهم رسید. مسلم است که آمریکاییها هر آنچه را که در پشت میز مذاکره و در اتاق دربسته میگویند، با آن چیزی که بیرون از مذاکرات در فضای سیاسی و رسانهای دنیا عمل میکنند، بسیار متفاوت است. آمریکاییها از تمام اهرمهایی که دارند استفاده میکنند تا به ما فشار وارد کنند.
به نظر کسانی که از نزدیک در مذاکرات هستهای ایران از سال ۲۰۰۰ به بعد بودهاند، روسها و حتی چینیها هیچگاه راضی به این نبودند که ما مشکلات هستهایمان با غرب حل شود و میخواستند از دستور کار خارج شود. در مذاکرات برجام شاهد بودیم که روسها و چینیها به تمامی قطعنامههایی که علیه ما در شورای امنیت صادر شد رأی مثبت دادند و در برجام همواره در آن طرف میز، در کنار ۵+۱ و در مقابل ما بودند. روسها علناً گفتند که نزدیکی ما با غرب و عادی شدن روابط با غرب، بزرگترین تهدیدی است که امنیت روسیه را مورد هدف قرار میدهد. روسها همه تلاش خود را کردند که روابط ما با غرب عادی نشود و تا به حال همین تلاشهای خود را به صورت علنی و غیرعلنی انجام دادهاند. مصداق بسیار روشن این موضوع، بحث اوکراین است. روسها ما را در باتلاق اوکراین گرفتار کردند. ما خواسته یا ناخواسته در کنار روسها قرار گرفتیم اگرچه در بسیاری از موارد این موضوع را تکذیب کردیم.
بارها گفته ایم که آنچه اروپاییها و غربیها و ناتو ادها میکنند را ما انجام ندادهایم ولی به هر حال وقتی دبیرکل ناتو با صراحت تمام اعلام میکند که ایران در موضوع اوکراین خطرناکترین مواضع را دارد، یعنی ما در اوکراین گیر افتادیم آن هم به خاطر مواضعی که روسها گرفتند و به هر حال باتلاقی که روسها برای ما درست کردند. روسها به هیچ عنوان در چارچوب منافعشان، علنی و غیرعلنی، راضی نیستند که مشکلات ما با دنیای غرب حل شود و تحریمها از بین برود و ما روابط عادی با دنیا داشته باشیم. وقتی روابط عادی با غرب داشته باشیم، دیگر ناچاراً به روسیه و چین و این بازیهای نگاه به شرق نیازمند نخواهیم بود و میتوانیم با همه دنیا، ارتباط برقرار کنیم. البته به این معنی نیست که اگر با روسها نمیخواهیم کار کنیم، با آنها جنگ کنیم. نه؛ ما با روسیه، با چین و با هر کشوری در ظرفیت خودش باید روابط متناسب داشته باشیم. ولی به هر حال دیدیم که نمیتوانیم با غرب هم قهر کنیم.
باید فضایی ایجاد کنیم که ترس و وحشت در منطقهمان و در همسایگیمان ایجاد نشود. ما باید مشخص کنیم که با آمریکاییها چه توافقی میخواهیم انجام دهیم و ممکن نیست منافع آنها را به خطر بیندازد. اروپاییها همچنان به دلیل وضعیتی که در گذشته با ما داشتند و روابطی که با آمریکا دارند، میتوانند یک میانبر مناسب باشند. اگر ما مناسبات دوجانبهمان با اروپا در شرایط فعلی تنشآلود و دارای اشکالات بسیاری است، مدیریت کنیم و با برنامهریزی منسجم با کشورهای اروپایی به صورت دوجانبه و با مجموعه اتحادیه اروپا از طریق مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، روابط را در کانالی قرار دهیم که از طریق گفتوگو به حل و فصل مشکلاتمان کمک کند و اگر به سمت حل و فصل برویم، حتماً اروپا در وضعیتی قرار خواهد گرفت که در چالشهای میان ما و آمریکا به عنوان وزنهای مفید برای دفاع از منافع ما محسوب خواهد شد.


