گروه سیاسی: مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور کشورمان دیروز -سه‌شنبه- با نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان دیدار کرد. این دیدار با حضور هیأت‌های عالی‌رتبه سیاسی و اقتصادی دو کشور انجام گرفت و در آن بر سه محور تثبیت ثبات در قفقاز جنوبی، اقتصاد و ارتقای همکاری‌های زیرساختی و تنظیم سازوکارهای اطمینان‌بخش امنیتی در امتداد مرز مشترک تمرکز شد. 
به گزارش «تجارت»،  دو طرف بر تداوم تماس‌های سطح بالا، فعال‌سازی سازوکارهای مشترک و تدوین نقشه راه همکاری در بازه زمانی مشخص تأکید کردند. خروجی‌های اولیه دیدار، علاوه بر هم‌سویی سیاسی، در قالب توافق بر پیگیری پروژه‌های اتصال و تسهیل تجاری و نیز چارچوب‌گذاری بحث‌های امنیتی نمود پیدا کرد. همچنین، در حاشیه سفر رسمی مسعود پزشکیان به ارمنستان، سید عباس عراقچی وزیر خارجه کشورمان با «آرارات میرزویان» وزیر خارجه ارمنستان با اشاره به روابط تاریخی و راهبردی دو کشور، بر اهمیت تدوین سند جامع مشارکت راهبردی دو کشور و گسترش تعاملات در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تأکید کردند. شایان ذکر است، در ادامه برنامه‌های سفر  مسعود پزشکیان به ارمنستان، پیش از ظهر دیروز سه‌شنبه ۲۸ مرداد، مقامات عالی‌رتبه ایران و ارمنستان در حضور سران ۲ کشور ۱۰ سند همکاری در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، گردشگری، صنعتی، آموزشی، راه و شهرسازی، هنری و بهداشت و سلامت به امضا رساندند. همچنین رئیس جمهور کشورمان و نخست وزیر ارمنستان نیز بیانیه مشترک سفر میان دو کشور را امضاء کردند.

مخالفت صریح پزشکیان با ایجاد شکاف ژئوپلیتیکی در منطقه
رئیس‌جمهور ایران در دیدار با نخست‌وزیر ارمنستان، بر سه اصل تکیه کرد. نخست، ایران از هر فرایند صلحی که بر پایه گفت‌وگو، احترام متقابل و حفظ مرزهای بین‌المللی شکل بگیرد حمایت می‌کند و با هر ترتیبی که به تضعیف حاکمیت کشورهای منطقه یا ایجاد شکاف ژئوپلیتیکی در مجاورت مرزهای ایران بینجامد مخالفت دارد. دوم، روابط ایران و ارمنستان فراتر از همسایگی صرف است و ظرفیت‌های اقتصادی، انرژی و ترانزیتی دو کشور می‌تواند به موتور رشد تجارت و پیوندهای مردمی تبدیل شود. سوم، تهران آماده است تا با تسریع در تکمیل پروژه‌های زیرساختی مشترک و رفع موانع گمرکی و بانکی، مسیر ارتقای همکاری‌ها را هموار کند. در بیان عملیاتی، پزشکیان بر پیگیری منظم توافقات، فعال ماندن کانال‌های کارشناسی و ضرورت هم‌افزایی میان دستگاه‌های بخشی دو کشور از حمل‌ونقل تا صنعت و انرژی تأکید کرد.
علاوه بر پزشکیان، «سید عباس عراقچی» با بیان این که «مذاکرات جدی بود و ما بحث‌های بسیار جدی داشتیم» گفت: در خصوص بحث‌های مربوط به ترانزیت و راه‌های ترانزیتی و بحث اخیر که در واشنگتن صورت گرفته توضیحات بسیار مبسوطی را طرف ارمنی ارائه کرد و اطمینان‌های لازم را داد که با خط قرمزهای ایران آشنا هستند و به آن توجه کردند و همیشه خواهند کرد و اینکه ارمنستان هیچ‌گاه اجازه نخواهد داد که از خاکش تهدیدی متوجه ایران شود.

تاکید بر همکاری‌های اقتصادی و زیرساختی
در جریانس فر پزشکیان در کنار مسائل امنیتی و سیاسی موضوع همکاری‌های اقتصادی و زیرساختی مورد توجه قرار گرفت. در همین راستا، دو طرف نقشه‌ای چندلایه برای جهش روابط اقتصادی و اتصال‌های زیرساختی ترسیم کردند که از تجارت تا انرژی و از لجستیک تا گردشگری را پوشش می‌دهد. محور تجارت بر افزایش مبادلات با تمرکز بر کالاهای صنعتی و کشاورزی و نیز خدمات فنی‌–مهندسی استوار شد و استفاده ارتقای همکاری هدفمند از طریق ظرفیت اتحادیه اقتصادی اوراسیا به‌عنوان دروازه دسترسی متقابل به بازارهای منطقه مورد تأکید عملیاتی قرار گرفت. در سطح پایانه‌های مرزی در محور نوردوز–مِغری، دیجیتالی‌سازی فرایندهای گمرکی، افزایش شیفت‌های کاری و هم‌افی برای کاهش زمانزایی نیروهای انتظام توقف کامیون‌ها، ستون فقرات تسهیل عبور و مرور معرفی شد. در حوزه حمل‌ونقل و لجستیک، توسعه مسیرهای مکمل جاده اتصال‌های ریلی و‌ای و امکان‌سنجی چندوجهی، با تمرکز بر پیوندهای هم‌راستا با کریدورهای شمال – جنوب و شرق – غرب، به‌عنوان راهی برای کاهش هزینه‌ها و ریسک اختلال‌ها بررسی شد. انرژی نیز جایگاه پررنگی داشت: استمرار و بهینه‌سازی ترتیبات تهاتری برق و گاز، تقویت شبکه‌ها و پست‌های مرزی و افزایش پایداری تبادل، در دستور کار قرار گرفت تا امنیت عرضه و قابلیت پیش‌بینی برای هر دو طرف افزایش یابد. در کنار زیرساخت‌های سخت، زیرساخت‌های نرم مالی و بانکی نیز مورد توجه بود؛ از ایجاد سازوکارهای تسویه دوجانبه و کار با ارزهای محلی یا ثالث تا تسهیل گشایش اعتبارات برای بنگاه‌های کوچک و متوسط به‌منظور کاهش ریسک مبادلات. دو طرف هم‌زمان بر نقش پیشران گردشگری و کسب‌وکارهای خرد تأکید کردند؛ تسهیل روادید سفرهای تجاری و گردشگری، بهبود و گسترش مسیرهای هوایی و زمینی، و برنامه‌ریزی برای نمایشگاه‌ها و رویدادهای مشترک، به‌منظور تقویت پیوندهای مردمی و شبکه‌های کسب‌وکار در نظر گرفته شد. جمع‌بندی این بسته اقتصادی بر یک نکته کلیدی تکیه دارد: بدون جهش در کارآمدی مرزی و لجستیکی، هدف‌گذاری‌های تجاری تحقق نمی‌یابد. از همین رو، وزارتخانه‌های مرتبط توافق کردند نقشه اقدام مشترکی با شاخص‌های سنجش‌پذیر—از زمان انتظار کامیون‌ها تا هزینه متوسط حمل—تهیه کنند تا مسیر اجرا قابل پایش و پاسخ‌گو باشد.

ابعاد امنیتی، تضمین‌ها و مسیر پیگیری
در جریان سفر اخیر پزشکیان، بعد امنیتی گفت‌وگوها بر مجموعه‌ای از اصول و ترتیبات عملیاتی استوار شد که دغدغه‌های شناخته‌شده تهران و ضرورت‌های ثبات برای ایروان را توأمان مخاطب قرار می‌دهد. اصل بنیادین، عدم تغییر مرزها و اتکا به تمامیت ارضی کشورهاست؛ به‌این معنا که هیچ مسیر ترانزیتی نباید بهانه‌ای برای محدودسازی حاکمیت کشور میزبان باشد. هم‌زمان، حساسیت ایران نسبت به حضور نیروهای ثالث در جوار مرزهایش با صراحت بیان شد و دو طرف بر بومی، شفاف و راستی‌آزمایی‌پذیر بودن هر سازوکار امنیتی تأکید کردند. بنا شد هر کریدور پیشنهادی از حیث حقوقی، عملیاتی و امنیتی به‌روشنی صورت‌بندی شود و سازوکارهای نظارت مشترک، تبادل اطلاعات و مدیریت رویدادهای مرزی از پیش طراحی گردد تا از سوءتفاهم و تشدید تنش جلوگیری شود. در همین چارچوب، تیم دیپلماسی ایران بسته امنیتی عملیاتی را‌ای از تضمین‌های پی گرفت که شامل تثبیت اصل عدم‌تغییر مرزها، رعایت کامل حاکمیت کشور میزبان بر هر مسیر ترانزیتی و تدوین پروتکل‌های مشترک حفاظتی و اطلاعاتی است؛ هدف آن است که اصول کلی به دستورالعمل‌ها، شاخص‌ها و جدول‌های زمانی اجرایی تبدیل شود. از سوی ارمنستان نیز بر این نکته تصریح شد که ثبات استان‌های مرزی و امنیت مسیرهای حیاتی دقیقاً در راستای منافع ایروان است و هیچ ابتکار تازه‌ای بدون لحاظ ملاحظات همسایگان، به‌ویژه ایران، پیش نخواهد رفت. برای پیگیری مؤثر، طرفین بر فعال‌سازی و ارتقای چند سازوکار موازی توافق کردند. کارگروه مشترک امنیت مرزی، وظیفه هماهنگی عملیاتی، تدوین پروتکل‌های رفتاری و تبادل منظم اطلاعات را بر عهده می‌گیرد تا واکنش به رویدادهای غیرمنتظره سریع و هماهنگ باشد. کمیسیون مشترک اقتصادی، هم‌ترازی پروژه‌های زیربنایی با الزامات امنیتی را تضمین می‌کند و گره‌های اجرایی را در لحظه می‌گشاید. افزون بر این، گفت‌وگوهای سطح عالی به‌صورت منظم میان وزرا و رؤسای نهادهای بخشی ادامه می‌یابد تا پیشرفت کار ارزیابی، موانع رفع و نقشه راه به‌روز شود. پیام جمع‌بندی این بسته امنیتی روشن است: صلح پایدار در قفقاز جنوبی زمانی پایدار می‌ماند که هم حاکمیت دولت‌ها محترم شمرده شود و هم مسیر مردم ایمن و کارهای زندگی و تجارتآمد بماند؛ برای رسیدن به این توازن، تکیه بر قواعد روشن و همکاری عملیاتی مستمر، انتخاب مشترک تهران و ایروان است.

دستاوردها و چشم‌انداز
دیدار مسعود پزشکیان و نیکول پاشینیان، هم در سطح پیام و هم در سطح عمل، بر هم‌سرنوشتی امنیت و اقتصاد تأکید داشت. پیام مرکزی این نشست آن بود که ثبات مرزها و احترام به حاکمیت کشورها پیش‌نیاز توسعه اتصال‌های منطقه‌ای و رشد تجارت است؛ و در سوی دیگر، هر پروژه زیرساختی سنجیده می‌تواند به‌عنوان سپر کاهش تنش‌ها و افزایش اعتماد عمل کند. در حوزه اقتصادی، نقشه اقدام مشترک برای تسهیل امور مرزی، جهش لجستیکی و بهبود سازوکارهای پولی، اگر به‌موقع و با اتکا به شاخص‌های روشن پیش برود، می‌تواند سطح مبادلات را از وضعیت فعلی فراتر ببرد و بنگاه‌های دو کشور را به بازارهای وسیع‌تر متصل کند. در حوزه امنیتی نیز، بسته تضمین‌ها و پروتکل‌های مشترک، با شرط شفافیت و راستی‌آزمایی، از تبدیل دغدغه‌ها به بحران پیشگیری خواهد کرد. چشم‌انداز کوتاه‌مدت این روند به چند گام عملی گره خورده است: نهایی‌سازی نقشه راه با تقویم مشخص، آغاز پروژه‌های ارتقای ظرفیت گذرگاه‌های مرزی، تعریف سبد پروژه‌های انرژی و اجرای اصلاحات گمرکی، و نهایتاً برگزاری نشست‌های دوره‌ای در سطح وزرا برای پایش و ارزیابی پیشرفت.  در میان‌مدت، هم‌افزایی با چارچوب‌های منطقه‌ای مانند اتحادیه اقتصادی اوراسیا و کریدورهای فرامرزی هم‌راستا، می‌تواند ضریب موفقیت برنامه‌ها را افزایش دهد—به شرط آنکه اصل بنیادیِ احترام به حاکمیت و منافع مشروع همسایگان، که در این دیدار بر آن تأکید شد، در همه مراحل رعایت شود. در مجموع، سفر ایروان و گفت‌وگوی صریح میان روسای دولت‌ها، علاوه بر تقویت فهم مشترک از تهدیدها و فرصت‌ها، مسیر اجرای پروژه‌های ملموس را هموار کرد. موفقیت این مسیر نه با بیانیه‌ها، بلکه با اعداد و شاخص‌های عملیاتی سنجیده خواهد شد: کاهش زمان توقف در مرز، افزایش ظرفیت عبوری، تنوع مسیرها و مهم‌تر از همه، آرام‌تر شدن نبض خبرهای امنیتی در مرز مشتر طی ماه‌های آیندهک. اگر این شاخص‌ها روندی رو به بهبود را نشان دهند، می‌توان گفت دیدار دیروز نه تنها یک عکس یادگاری، بلکه نقطه‌ای تازه در روابط تهران و ایروان بوده است.