اوکراین و اروپا چشمانتظار تصمیم ترامپ
گروه سیاسی: تنها چند روز بعد از دیدار مهم دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه در آلاسکا رد رخدادی کم سابقه در کاخ سفید، رئیسجمهور آمریکا میزبان ولودیمیر زلنسکی و گروهی از رهبران اروپایی و مقامهای ناتو و اتحادیه اروپا بود. در این نشست که پس از دیدار ترامپ و ولادیمیر پوتین در آلاسکا انجام شد، رهبرانی چون امانوئل مکرون، فریدریش مرتس، جورجیا ملونی، کییر استارمر و نیز اورسولا فوندرلاین و مارک روته حضور داشتند. ترامپ پیشاپیش آن را «روز بزرگ در کاخ سفید» توصیف کرده بود و زلنسکی نیز بر هدف «پایان سریع و امن جنگ» تاکید داشت. ترکیب بیسابقه شرکتکنندگان و پیوند زمانی آن با گفتوگوی اخیر ترامپ و پوتین، به این نشست وزن سیاسی ویژهای بخشید.
به گزارش «تجارت»، به گفته مقامهای اروپایی و پوشش رسانههای بینالمللی، دو خروجی کلیدی این نشست عبارت بود از: نزدیکتر شدن طرفها بر سر «تضمینهای امنیتی برای اوکراین» و «برنامهریزی برای دیدار مستقیم زلنسکی و پوتین». ترامپ همچنین در میانه نشست، تماس تلفنی با پوتین برقرار کرد تا درباره مقدمات چنین دیداری گفتوگو کند و سپس از احتمال یک نشست سهجانبه با حضور خود سخن گفت. مقامهای اروپایی این گفتوگوها را «خوب و سازنده» توصیف کردند و برخی از یک بازه زمانی کوتاه برای گام بعدی سخن گفتند، هرچند جزئیات عملی هنوز نهایی نشده است.
زلنسکی در موضعگیریهای خود بر دو محور تأکید داشت: ضرورت تضمینهای امنیتی معتبر برای اوکراین و حرکت به سوی پایان جنگ بر پایه خطوط مقدم فعلی بهعنوان مبنای مذاکرات، همراه با هشدار نسبت به تشدید حملات روسیه در شهرهایی مانند خارکیف و اودسا و پیامدهای انسانی آن. او هدف را «پایان سریع و امن» جنگ عنوان کرد و نقش همزمان آمریکا و اروپا را برای رسیدن به صلح پایدار «ضروری» دانست.
ترامپ در اظهاراتش پایان سریع جنگ را مطلوب دانست و گفت ایالات متحده تجهیزات خود را به ناتو میفروشد و این اتحاد بنا بر توافقهایش آنها را در اختیار اوکراین میگذارد. او از یک «صلح بلندمدت» سخن گفت، بر دشواری مسیر تأکید کرد، و ایدههایی مانند عضویت اوکراین در ناتو یا بازپسگیری فوری کریمه را بهعنوان اجزای مذاکرات رد کرد؛ همزمان تأکید داشت که اروپا در خط مقدم کمک به اوکراین قرار دارد و آمریکا نیز یاری خواهد رساند. در جبهه اروپایی، امانوئل مکرون با صراحت گفت: نشان دادن «ضعف» در برابر روسیه زمینهساز جنگهای آینده خواهد بود و در صورت شکست مذاکرات، باید فشارها بر مسکو افزایش یابد. کییر استارمر ضمن «سازنده» خواندن نشست، بر لزوم حضور اوکراین در تصمیمگیری درباره موضوعات حساسی چون مناقشات ارضی و تبادل اسرا تأکید کرد. همزمان اورسولا فوندرلاین از ضرورت حفظ فشار در نبود آتشبس گفت و دبیرکل ناتو نیز تصریح کرد: در نشست، موضوع واگذاری قلمرو به روسیه مطرح نشده و عضویت اوکراین در ناتو بخشی از مذاکرات جاری نیست.
معنای تضمینهای امنیتی و مسیر احتمالی مذاکرات
درباره «تضمینهای امنیتی»، گرچه جزئیات رسمی در این مرحله اعلام نشد، ترکیب طرفهای حاضر نشان میدهد بستهای از اقدامات ممکن مطرح است: تداوم کمکهای نظامی از مسیر ناتو و اروپا، چارچوبهای دفاعی-صنعتی برای پایداری تأمین، و شاید نقشهراهی برای گفتوگوی مستقیم کییف-مسکو با حضور یا میانجیگری بازیگران فراآتلانتیکی. برنامهریزی برای دیدار رودررو میان زلنسکی و پوتین، اگر به اجرا برسد، میتواند گامی بهسوی آتشبس یا حداقل «کاهش تنش» باشد؛ با این حال، فاصله مواضع درباره مرزها و آینده مناطق اشغالی، ریسک اصطکاک بالایی را حفظ میکند.
نقطه اجماع آشکار، «ضرورت پایان دادن به جنگ» و یافتن چارچوبی برای امنیت اوکراین است. اروپا بر یکپارچگی موضع و افزایش هزینههای تداوم جنگ برای مسکو تأکید دارد، در حالی که پیام ترامپ بر «پایان سریع» و طراحی قالبی استوار است که مستقیماً تنش را پایین بیاورد. در مقابل، موضوعاتی چون عضویت اوکراین در ناتو و سرنوشت کریمه و برخی مناطق اشغالی از محورهای بالقوه اختلاف باقی ماندهاند. همچنین بحث درباره نسبت «تضمینهای امنیتی» با هرگونه «امتیازدهی ارضی» از حساسترین خطوط قرمز کییف و شرکای اروپایی است؛ امری که ناتو تأکید دارد در نشست مطرح نشده است.
در مجموع، این نشست چندلایه، با پیوند دادن کانالهای واشینگتن، بروکسل و کییف، دو مسیر همزمان را فعال کرد: ارتقای بحث تضمینهای امنیتی برای اوکراین و گشودن مسیر یک گفتوگوی مستقیم میان زلنسکی و پوتین. مواضع اعلامی مکرون، استارمر و فوندرلاین نشان میدهد اروپا همچنان طرفدار فشار هوشمندانه بر مسکو همراه با حفظ ابتکار دیپلماتیک است؛ در حالی که ترامپ بر پایان سریع و یک صلح بادوام تأکید میکند و نقش ناتو را در تداوم حمایتها برجسته میسازد. اگرچه بسیاری از جزئیات در سطح «قاببندی سیاسی» باقی مانده، توافق بر سر اصلِ حرکت به سمت تضمینهای امنیتی و برنامهریزی برای دیدار مستقیم، مهمترین دستاوردهای این مرحله است؛ دستاوردهایی که موفقیت آنها به چگونگی رفع شکافها بر سر مرزها، ترتیبات امنیتی میدانی و معماری نظارت بر اجرای هر توافق احتمالی گره خورده است.