امضای کری تضمین نبود
گروه سیاسی: شورای امنیت سازمان ملل دیروز، جمعه ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۵ (۲۸ شهریور)، در نشستی حساس درباره فعالسازی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریمهای بینالمللی علیه ایران رایگیری کرد. شورای امنیت سازمان ملل قطعنامهای را که خواستار لغو دائمی تحریمهای سازمان ملل علیه ایران بود را با ۹ رای مخالف، ۴ رای موافق و ۲ رای ممتنع رد کرد تا روند بازگشت تحریمها، به جریان بیافتد. به روایت شفافتر، تروئیکایی اروپایی با رد استقلال خود تسلیم اراده رژیم صهیونیستی شدند.
به گزارش «تجارت»، نشست دیروز به درخواست تروئیکای اروپایی (فرانسه، آلمان و بریتانیا) برگزار شد که در اوایل شهریور روند فعالسازی مکانیسم ماشه را آغاز کردند. قبلتر، «لارنس نورمن» خبرنگار نشریه آمریکایی «والاستریتژورنال» در رشته توئیتی تفصیلی، به توضیح درباره این جلسه پرداخته بود. او نوشت: «گزارشها درباره فعال شدن مکانیزم ماشه در روز جمعه یک سوءتفاهم گسترده است. رأیگیری فردا یک رأیگیری رویهای در مورد قطعنامهای است که کرهجنوبی موظف به ارائه آن بود و پیشنهاد میداد تحریمهای ایران لغو شوند. این قطعنامه رد یا وتو خواهد شد. اما این به معنای شروع اسنپبک نیست.» نورمن افزود: «در صورت رد شدن قطعنامه، اسنپبک به طور خودکار در نیمهشب ۲۸ سپتامبر اجرایی خواهد شد، مگر اینکه توافقی در آخرین لحظه منجر به قطعنامه جدیدی شود. در حال حاضر بسیار بعید است. اما اتفاقاتی در مجمع عمومی سازمان ملل رخ میدهد، بنابراین نمیتوان آن را به طور کامل رد کرد. بنابراین فردا فقط یک گام دیگر در این فرآیند است.»
در همین زمینه، «باراک راوید» خبرنگار پایگاه خبری «آکسیوس» به نقل از منابع خود درباره جلسه دیروز شورای امنیت سازمان ملل متحد نوشت: «پیشنویس قطعنامهای برای ادامه لغو تحریمهای سازمان ملل به شورای امنیت ارائه خواهد شد. در همین راستا، فردا رأیگیری در مورد این قطعنامه انجام خواهد شد. این قطعنامه تصویب نخواهد شد که به معنای بازگشت سریع تحریمها علیه ایران است.» او افزود: «در این صورت، ۲۷ سپتامبر (5 مهر)، ساعت ۸ شب به وقت شرق آمریکا، تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران دوباره اعمال خواهد شد.»
تاکید ماکرون بر قطعی بودن بازگشت تحریمها
در شرایطی که منابع خبری و دیپلماتیک، از پیشرفت اندک گفتوگوهای روز چهارشنبه بین ایران و سه کشور اروپایی عضو برجام خبر داده بودند، امانوئل ماکرون، رئیسجمهور فرانسه شامگاه پنجشنبه در گفتوگویی با شبکه ۱۲ رژیم صهیونیستی گفت: «بازگشت تحریمهای سازمان ملل علیه ایران در قالب مکانیزم ماشه در پایان سپتامبر قطعی خواهد بود. چرا که آخرین اخباری که از طرف ایرانیها داریم جدی نیست.» اظهارات ماکرون در شرایطی است که سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان روز پنجشنبه اعلام کرد که «طرحی منطقی و قابل اجرا» در رایزنی با طرف اروپایی ارائه کرده است. پیشنهاد کشورهای اروپایی برای به تاخیر انداختن فعالسازی سازوکار ماشه حداکثر به مدت ۶ ماه به منظور امکانپذیر ساختن مذاکرات جدی مشروط بر آن است که ایران دسترسی بازرسان آژانس را مجددا برقرار کند و وارد مذاکرات با ایالات متحده شود.
ماکرون با اشاره به تلاشهای دیپلماتیک مدعی شد: «وزیر خارجه ایران سعی کرد پیشنهاد معقولی برای رسیدن به توافق با قدرتهای اروپایی ارائه کند، اما حمایت سایر اعضای دولت ایران را به دست نیاورد.» ماکرون در بخشی از گفتوگوی خود با شبکه ۱۲ رژیم صهیونیستی ضمن اذعان به گره زدن موضوعات غیرهستهای به تصمیم اروپا برای فعالسازی مکانیزم ماشه که اقدامی غیرقانونی است، گفت: «هرگز تهدید بمب هستهای، موشکهای بالستیک یا اقدامات مخرب ایران در منطقه را دست کم نگرفتهایم.»
واکنش ایران به اظهارات ماکرون
اظهارات ماکرون با واکنش شدیداللحن مقامهای سیاسی کشورمان همراه شد. اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران در صفحه اجتماعی ایکس در این نوشت: چرا رئیسجمهور ماکرون باید برای رد پیشنهادی که خودش اعتراف میکند پیشنهاد معقولی از جانب ایران بوده است، با عجله یک کانال تلویزیونی اسرائیلی را انتخاب کند و در عوض به مخاطبان «منتخب» خود اطمینان بدهد که اسنپبک قطعی است؟! در سطحی دیگر، سعید خطیبزاده، معاون وزیر امور خارجه ایران دیروز در جمع خبرنگاران در ژنو از اظهارات تروئیکای اروپا (آلمان، انگلیس و فرانسه) مبنی بر تصمیمشان برای بازگردانی تحریمهای سازمان ملل علیه ایران تا پایان ماه میلادی جاری در صورت محقق نشدن شروط تعیینشده از سوی آنها برای تهران انتقاد کرد. خبرگزاری رویترز گزارش داد که سعید خطیبزاده در این باره گفت: اقدام اروپاییها دارای انگیزه و جهتگیری سیاسی است. آنها با تلاش برای سوءاستفاده از سازوکار(ماشه) پیشبینیشده در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) مرتکب اشتباهی در چند سطح مختلف شدهاند.
علاوه بر این، کاظم غریبآبادی معاون امور حقوقی و بینالمللی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در آستانه رأیگیری درباره قطعنامه پیشنهادی تروئیکای اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) درباره مکانیسم ماشه در شورای امنیت سازمان ملل، به شدت از رویکرد سیاسی و زیادهخواهانه این کشورها انتقاد کرد و نسبت به پیامدهای این اقدام هشدار داد. غریبآبادی در گفتوگویی با صداوسیما با تأکید بر فقدان وجاهت حقوقی مکانیسم ماشه، افزود: «خود کشورهای اروپایی به تعهدات برجامیشان در قبال ایران به هیچوجه عمل نکردهاند و حالا در یک اقدام سیاسی، با سوءاستفاده از سازوکار شورای امنیت، به دنبال این اقدام هستند. این قطعنامه، در صورت مطرح شدن و طی مراحل در شورای امنیت، به این معنا نیست که تحریمهای خاتمهیافته شورای امنیت بلافاصله بازمیگردد، بلکه هفت تا هشت روز زمان خواهد برد. اما آثار روانی این اقدام از همین حالا باید مدنظر دستگاههای ذیربط قرار گیرد و مدیریت شود.» وی افزود: «اروپاییها مدعیاند که خواستار همکاری ایران با آژانس هستند، اما وقتی این همکاری و تفاهم روی میز است، به آن بیتوجهی میکنند. این نشان میدهد که صحبتهایشان درباره مذاکره و دیپلماسی صرفاً شعار است. متأسفانه این کشورها کاملاً وابسته به آمریکا هستند و استقلال عمل ندارند.» غریبآبادی در پایان تأکید کرد: «اقداماتی مانند تفاهم با آژانس، راهکارهای دیپلماتیک برای جلوگیری از اسنپبک هستند و نباید از سوی اروپاییها بهعنوان ضعف ایران تلقی شوند. جمهوری اسلامی ایران نشان داده که برای مواجهه با هر سناریویی آمادگی دارد و رفتار، سیاستها و اقدامات خود را متناسب با اقدامات طرفهای مقابل تنظیم خواهد کرد.»
عقبنشینی اروپا از استقلال دیپلماتیک
فعالسازی مکانیسم ماشه میتواند نقطه عطفی در مسیر فروپاشی توافق هستهای برجام و بازگشت کامل تحریمهای سازمان ملل علیه ایران باشد. این اقدام، نهتنها پیامدهای اقتصادی و سیاسی گستردهای برای تهران به همراه دارد، بلکه نشانهای از شکست اروپا در حفظ استقلال راهبردی خود در برابر فشارهای واشنگتن است. در حالی که کشورهای اروپایی در سالهای اخیر بارها بر لزوم حفظ برجام و مخالفت با سیاستهای یکجانبهگرایانه آمریکا تأکید کرده بودند، روندی که منجر به فعالسازی مکانیسم ماشه شد، نشان داد که این مواضع بیشتر جنبه تبلیغاتی داشتهاند تا عملی. فرانسه، آلمان و بریتانیا با آغاز روند ماشه، عملاً در مسیر خواستههای واشنگتن حرکت کردند؛ خواستههایی که از زمان خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، با هدف فشار حداکثری بر ایران دنبال شدهاند.
تبعات این اقدام برای ایران، بازگشت تحریمهای تسلیحاتی، مالی و اقتصادی سازمان ملل است؛ تحریمهایی که پیش از برجام لغو شده بودند و حالا دوباره با مهر تأیید شورای امنیت بازمیگردند. این تحریمها میتوانند دسترسی ایران به بازارهای جهانی، سرمایهگذاری خارجی، و همکاریهای فناورانه را بهشدت محدود کنند. اما در سطحی فراتر، این تحول نشاندهنده بیاعتباری نهادهای بینالمللی در برابر اراده سیاسی قدرتهای غربی است. اروپا که در ظاهر تلاش میکرد نقش میانجی و متوازنساز را ایفا کند، در عمل نشان داد که در بزنگاههای حساس، ترجیح میدهد با آمریکا همراستا شود تا با اصول دیپلماسی چندجانبه. این عقبنشینی، نهتنها اعتماد ایران به اروپا را از بین برد، بلکه اعتبار اتحادیه اروپا بهعنوان بازیگری مستقل در نظام بینالملل را نیز زیر سؤال برد.
از منظر منطقهای، فعالسازی ماشه میتواند به افزایش تنشها در خلیج فارس، تقویت محور مقاومت، و نزدیکی بیشتر ایران به قدرتهایی چون چین و روسیه منجر شود. در واقع، اروپا با این اقدام، خود را از فرصتهای همکاری با ایران محروم کرده و زمینهساز تغییر توازن ژئوپلیتیکی به نفع بلوک شرق شده است. در نهایت، فعالسازی مکانیسم ماشه، صرفاً بازگشت تحریمها نخواهد بود؛ بلکه نمادی از شکست دیپلماسی اروپایی در برابر فشارهای فراآتلانتیکی است. اروپا نهتنها نتوانست برجام را حفظ کند، بلکه با همراهی با مکانیسم ماشه، به فروپاشی آن کمک کرد؛ آن هم در شرایطی که هنوز امکان مذاکره و احیای توافق وجود داشت. این تصمیم، بیش از آنکه ایران را منزوی کند، چهرهای متزلزل از اروپا در عرصه سیاست جهانی به نمایش گذاشت.