دیپلماسی در خط پایان؛ تهران آماده بازنگری در تعامل با غرب
گروه سیاسی: در شرایطی که مکانیسم ماشه یا به روایت دقیقتر فعال شدن تحریمهای بینالمللی علیه ایران مطابق با قطعنامه 2231 شورای امنیت، در بامداد فردا (یکشنبه/ 7 مهر) بُعد اجرایی به خود میگیرد، هیات سیاسی کشورمان به ریاست مسعود پزشکیان در نیویورک، آخرین رایزنیها را با کشورهای غربی پیرامون بررسی شرایط آتی تعامل انجام میدهند. همزمان با تاکید مقامهای سیاسی کشورمان بر عدم مشروعیت تروئیکای اروپایی برای فعالسازی مکانیسم ماشه، بر تهران آمادگی برای بازنگری در تعامل با وضعیت جدید تاکید کردند. به گزارش «تجارت»، مسعود پزشکیان، رئیسجمهور و سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان، در چند روز اخیر دیدارهای مختلفی را با هیات دیپلماتیک کشورهای غربی برگزار کردند. همزمان با این دیدارها، دیروز جمعه شورای امنیت پیشنویس قطعنامه روسیه و چین را بررسی میکند که میتواند آخرین فرصت برای جلوگیری از تشدید تنشها باشد. در سطحی دیگر، روز پنجشنبه خبرنگار «والاستریتژورنال» از احتمال بازرسی قریبالوقوع آژانس از یکی از سایتهای هستهای ایران خبر داده بود که البته این موضوع از سوی مقامهای ارشد کشورمان رد شد.
تاکید پزشکیان و عراقچی بر تبعات سنگین اجرایی شدن اسنپبک
در ادامه تلاشهای دیپلماتیک برای جلوگیری از فعالسازی مکانیسم ماشه، هیأت سیاسی جمهوری اسلامی ایران به ریاست مسعود پزشکیان، رئیسجمهور، و همراهی سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، در نیویورک دیدارهای متعددی با سران و نمایندگان کشورهای غربی برگزار کردند. این رایزنیها با محوریت بررسی تبعات حقوقی و سیاسی بازگشت تحریمهای بینالمللی و تأکید بر مواضع اصولی ایران انجام شد. در این دیدارها، طرف ایرانی با صراحت اعلام کرد که اجرای مکانیسم ماشه نهتنها فاقد مشروعیت حقوقی است، بلکه بهمعنای تغییر قواعد تعامل خواهد بود. عراقچی در یکی از نشستها تأکید کرد: «اگر قرار باشد تحریمهایی که سالها برای لغو آن مذاکره کردیم دوباره بازگردد، طبیعتاً ایران نیز در نحوه تعامل خود با جامعه جهانی بازنگری خواهد کرد.»
در مهمترین نمود، مسعود پزشکیان، در دیدار با لوییس آرسه کاتاکورا، رئیسجمهور کشور بولیوی با اشاره به سیاستهای یکجانبهگرایانه ایالات متحده آمریکا اظهار داشت: رویکرد آمریکا نهتنها علیه جمهوری اسلامی ایران، بلکه علیه تمامی کشورهایی است که با سیاستهای آن همراهی نمیکنند. در چنین شرایطی، کشورهایی که خواهان استقلال و حفظ جایگاه خود در نظام بینالملل هستند، باید توانمندیهای علمی، مهارتی و تخصصی خویش را ارتقاء بخشند تا بتوانند مقتدرانه از منافع و حاکمیت ملیشان صیانت کنند. رئیسجمهور همچنین با اشاره به احتمال اقدام برخی کشورهای اروپایی در فعالسازی مکانیسم موسوم به اسنپبک علیه جمهوری اسلامی ایران تأکید کرد: امیدواریم چنین روندی رقم نخورد؛ با این حال، جمهوری اسلامی ایران برای مواجهه با هر سناریو و شرایطی آمادگی کامل دارد و بدیهی است که نوع تعامل و سیاستهای ما نیز متناسب با وضعیت جدید تنظیم خواهد شد.
همچنین، پزشکیان در دیدار با نخستوزیر نروژ با بیان اینکه اگر اسنپبک اتفاق بیفتد، گفتوگو دیگر معنایی ندارد، گفت: کشورهای غربی باید پایبندی خود به تعهداتشان را نشان دهند تا اساسا تفاهم معنا و مفهوم پیدا کند؛ وضعیت فعلی به دلیل عدم پایبندی طرف غربی به تعهداتشان پدید آمده است. در همین زمینه، «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در دیدار با ایگنازیو کاسیس وزیر امور خارجه سوئیس، با انتقاد از رویکرد غیرمسئولانه سه کشور اروپایی در رابطه با موضوع هستهای ایران، اصرار بر سوء استفاده از سازوکارهای شورای امنیت برای اعمال فشار علیه ایران را غیرقابل قبول و بحرانزا دانست و خاطرنشان کرد که سه کشور اروپایی و آمریکا به دلیل نقض تعهدات مکرر و بدتر از آن تجاوز نظامی علیه تاسیسات هستهای صلحآمیز ایران به هیچ عنوان صلاحیت توسل به ساز و کار حل اختلاف برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ نداشتهاند و این اقدام مخرب تبعات ناخوشایندی بر روندهای دیپلماتیک مرتبط با این موضوع خواهد داشت. مقامهای ایرانی همچنین هشدار دادند که اجرای اسنپبک، فضای دیپلماسی را بهشدت تضعیف خواهد کرد و میتواند مسیر گفتوگوهای آینده را مسدود کند. عراقچی در اینباره گفت: «اگر قرار باشد فشار حداکثری دوباره با پوشش حقوقی اعمال شود، ما نیز در چارچوب منافع ملی، تصمیمات متناسب خواهیم گرفت.» در این رایزنیها، ایران ضمن تأکید بر آمادگی برای ادامه تعامل، اعلام کرد که فشارهای سیاسی و اقتصادی نمیتواند ابزار دفاعی کشور را هدف قرار دهد. پزشکیان در یکی از جلسات گفت: «ما پرچم مذاکره را زمین نمیگذاریم، اما اجازه نمیدهیم ابزار دفاعیمان را با فشار از ما بگیرند.»
این مواضع در حالی مطرح شد که فضای عمومی نشستهای نیویورک تحت تأثیر احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریمها قرار دارد. ایران تلاش دارد با استفاده از ظرفیت دیپلماسی، مانع از ورود پرونده هستهای به مرحلهای غیرقابل بازگشت شود؛ مرحلهای که به گفته مقامهای کشورمان، نهتنها بر اقتصاد ایران، بلکه بر امنیت منطقه و اعتبار نهادهای بینالمللی نیز تأثیر خواهد گذاشت.
آخرین شانس برای حل تنشها
در آستانه اجرایی شدن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریمهای بینالمللی علیه ایران، نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد روز جمعه با محوریت بررسی پیشنویس قطعنامه مشترک روسیه و چین برگزار شد. قطعنامهای که از آن بهعنوان آخرین فرصت دیپلماتیک برای جلوگیری از تشدید تنشها یاد میشود. این پیشنویس با هدف جلوگیری از فعالسازی مکانیسم ماشه توسط تروئیکای اروپایی و حفظ چارچوب توافق هستهای ارائه شده است. مسکو و پکن در این قطعنامه تلاش کردهاند با تأکید بر لزوم پایبندی همه طرفها به تعهدات برجام، مانع از بازگشت تحریمهای گسترده علیه ایران شوند؛ تحریمهایی که طبق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، میتوانند بهصورت خودکار و بدون رأیگیری مجدد فعال شوند.
بر اساس گزارشهای منتشرشده، فضای نشست شورای امنیت متأثر از اختلافات عمیق میان اعضای دائم بوده و هنوز اجماعی بر سر متن نهایی قطعنامه حاصل نشده است. در صورت رد این پیشنویس، احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه در ساعات آینده قوت خواهد گرفت؛ موضوعی که میتواند مسیر تعاملات دیپلماتیک را بهطور جدی تحت تأثیر قرار دهد. نشست شورای امنیت، در چنین شرایطی، نهتنها آزمونی برای دیپلماسی چندجانبه است، بلکه میتواند تعیینکننده مسیر آینده تعاملات ایران با جامعه جهانی باشد.