گروه زیربنایی: در یکی از مهم‌ترین تحولات زیرساختی حوزه ارتباطات کشور، طرح ملی مهاجرت از کابل‌های مسی به شبکه فیبر نوری به‌عنوان پروژه‌ای راهبردی در دستور کار دولت قرار گرفته است. این طرح که از سال ۱۴۰۱ به‌صورت رسمی آغاز شده، با هدف ارتقای کیفیت خدمات ارتباطی، افزایش سرعت اینترنت، کاهش مصرف انرژی و توسعه عدالت ارتباطی در سراسر کشور طراحی شده است. بر اساس اعلام وزارت ارتباطات، تا پایان دولت چهاردهم، بیش از ۶۰ درصد جمعیت کشور باید تحت پوشش شبکه فیبر نوری قرار گیرند؛ هدفی که تحقق آن می‌تواند زیرساخت دیجیتال ایران را وارد مرحله‌ای جدید کند.
به گزارش «تجارت»، در جدیدترین موضع‌گیری، محمد جعفر پور، مدیرعامل شرکت مخابرات ایران، صبح دیروز در کنفرانس ملی مخابرات اظهار کرد: امروز در شرایطی که همه شئون زندگی شهروندان با اینترنت درهم تنیده شده اتصال به فیبرنوری یک ضرورت اجتناب ناپذیر است. وی افزود: در همه عرصه‌ها با ظهور تکنولوژی‌های جدید و نیاز ویدیومحور لازم شد تا ارتباطات پایداری را فراهم کنیم. حدود ۱۰۰ سال از ایجاد کابل مسی می گذرد و انواع اقسام تکنولوژی های مختلف بروز و ظهور یافته است. امروز با توجه به فرسودگی شبکه مسی و نیاز کاربران بسیاری از کشورهای توسعه یافته به این نتیجه رسیده اند تا مهاجرت اساسی از کابل مسی به فیبرنوری داشته باشند. جعفر پور گفت: شرکت مخابرات ایران از سال ۱۳۹۵ ارایه فیبرنوری را آغاز کرده اما این پروژه به دلیل مشکلاتی که وجود داشت به درستی انجام نشد و کمتر از ۸ درصد کاربران از آن استفاده می کنند. درحال حاضر یکی از پارامترهای توسعه یافتگی کشورها درصد پیشرفت فیبرنوری آنها است. در شرکت مخابرات ایران به این نتیجه رسیدیم که روند اتصال پیشین به فیبرنوری پاسخگوی کاربران نیست. وی با بیان اینکه به دلیل مشکلاتی مانند فرسودگی کابل‌های مسی و بار ترافیک اینترنت بر شبکه اینترنت همراه، نیاز به اینترنت ثابت پایدار احساس شد، توضیح داد: پروژه مهاجرت از مس به فیبرنوری یک انتخاب نیست بلکه یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر بوده و حتی تاکنون دیر هم شده است. قرار است در این پروژه که صنعت ارتباطات کشور را متحول می‌کند، کابل‌های مسی جمع آوری و فیبرنوری جایگزین آن شود.
مدیرعامل شرکت مخابرات ایران تصریح کرد: پروژه فیبرنوری آورده‌های بسیاری دارد؛ به طور مثال با ارائه خدمات فیبرنوری مشترکان تا سرعت ۱۰۰۰ مگابیت بر ثانیه را تجربه می‌کنند، به طوری که تاکنون برای ۸۰۰ هزار مشترک فراهم شده است. همچنین مهاجرت از مس به فیبرنوری پایداری شبکه را به همراه دارد. پروژه مذکور با برداشتن بار ترافیکی از شبکه موبایل امکان اتصال ۱۰۰ درصدی بی تی اس‌ها را فراهم می‌کند. با اجرای پروژه سواپ مراکز تلفنی دیجیتال که مراکز پر جمعیتی هستند، جمع آوری شده و جای خود را به مراکز cloud ims می‌دهد.
در سطحی دیگر، حمید فتاحی- رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی- در کنفرانس ملی مخابرات اظهار کرد: کمتر از دو ماه قبل در جلسه‌ای با شرکت مخابرات در زمینه مهاجرات از کابل مسی به فیبرنوری شرکت کردیم. در حال حاضر عزم جدی از سوی شرکت مخابرات و مدیران برای اجرای این پروژه دیده می‌شود.  وی افزود: همه به اتفاق به اصل پروژه سواپ اذعان دارند و اگرچه تاکنون نقدهایی نیز مطرح شده که چرا کمی زمان را در این زمینه از دست داده ایم. مهاجرت از مس به فیبر نوری یک الزام است و این امر بر کسی پوشیده نیست. آن چیزی که به شرکت مخابرات برای اجرای به موقع این پروژه کمک می‌کند، ابتدا عزم جدی است و ما نیز در سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی نسبت به قوانین مربوطه اقدام می‌کنیم.  معاون وزیر ارتباطات در پایان تأکید کرد: لازم است همه با یکدیگر با هدفی مشخص که سرویس‌دهی به مردم برای توسعه ارتباطات کشور است قدم برداریم.  

اهمیت راهبردی در توسعه زیرساخت‌های ارتباطی

از اشتغال تا بومی‌سازی فناوری
اجرای گسترده شبکه فیبر نوری، علاوه بر آثار ارتباطی و اجتماعی، ظرفیت‌های قابل‌توجهی در حوزه اقتصاد و صنعت ایجاد می‌کند. نخستین اثر، ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم در حوزه‌های طراحی، نصب، نگهداری و پشتیبانی شبکه است. با گسترش پروژه در سطح ملی، نیاز به نیروی انسانی متخصص در حوزه‌های فنی، مهندسی، مدیریت پروژه و خدمات مشتریان افزایش می‌یابد و می‌تواند به رونق بازار کار در بخش ارتباطات منجر شود. از سوی دیگر، توسعه شبکه فیبر نوری می‌تواند به رشد صنایع مرتبط با تولید تجهیزات مخابراتی، کابل‌های نوری، سوئیچ‌ها، مودم‌ها و نرم‌افزارهای مدیریت شبکه منجر شود. در صورت حمایت از شرکت‌های داخلی، این طرح می‌تواند به بومی‌سازی فناوری‌های ارتباطی و کاهش وابستگی به واردات کمک کند. همچنین، با ایجاد زیرساخت مناسب، زمینه برای رشد استارتاپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و ارائه‌دهندگان خدمات دیجیتال فراهم می‌شود؛ به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند آموزش آنلاین، سلامت الکترونیک، خدمات مالی دیجیتال و تجارت الکترونیک.
در سطح کلان، توسعه فیبر نوری می‌تواند به افزایش بهره‌وری اقتصادی منجر شود. اتصال پایدار و پرسرعت، امکان دورکاری، مدیریت هوشمند منابع، و کاهش هزینه‌های عملیاتی را برای کسب‌وکارها فراهم می‌کند. همچنین، با ارتقای زیرساخت ارتباطی، جایگاه ایران در شاخص‌های جهانی فناوری اطلاعات و ارتباطات بهبود می‌یابد و زمینه برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در حوزه دیجیتال فراهم می‌شود. در مجموع، این طرح نه‌تنها یک پروژه ارتباطی، بلکه یک محرک صنعتی و اقتصادی با آثار بلندمدت است که نیازمند نگاه راهبردی و حمایت پایدار از سوی دولت و بخش خصوصی است.

دشواری‌های اجرایی و موانع پیش‌رو
با وجود اهمیت بالای این طرح، اجرای آن با چالش‌های متعددی مواجه است. نخستین مانع، هزینه بالای توسعه شبکه فیبر نوری در مناطق کم‌جمعیت و روستایی است؛ مناطقی که بازگشت سرمایه برای اپراتورها پایین بوده و نیازمند حمایت‌های دولتی و مشوق‌های مالی هستند. دومین چالش، تأمین تجهیزات و زیرساخت‌های فنی است؛ به‌ویژه در شرایط تحریم و محدودیت‌های وارداتی، تأمین فیبر، تجهیزات نوری، و دستگاه‌های نصب و نگهداری با دشواری‌هایی همراه است.
همچنین، هماهنگی میان نهادهای مختلف از جمله شهرداری‌ها، شرکت مخابرات، اپراتورها و وزارت ارتباطات، برای حفاری، نصب، و بهره‌برداری از شبکه، نیازمند سازوکارهای اجرایی شفاف و سریع است. در برخی مناطق، مقاومت در برابر تغییر فناوری یا نبود آگاهی کافی از مزایای فیبر نوری، موجب کندی در پذیرش این تحول شده است. علاوه بر این، آموزش نیروی انسانی متخصص برای نصب، نگهداری و پشتیبانی از شبکه فیبر نوری، یکی دیگر از الزامات اجرایی این طرح است که باید به‌صورت جدی مورد توجه قرار گیرد.

تأثیرات مثبت بر توسعه ارتباطات و عدالت دیجیتال
اجرای موفق طرح مهاجرت به فیبر نوری، می‌تواند تحولی بنیادین در کیفیت زندگی دیجیتال شهروندان ایجاد کند. افزایش سرعت و پایداری اینترنت، امکان استفاده گسترده‌تر از خدمات آموزش آنلاین، سلامت الکترونیک، تجارت دیجیتال و خدمات دولت هوشمند را فراهم می‌کند. در مناطق محروم، اتصال به شبکه فیبر نوری می‌تواند شکاف ارتباطی را کاهش داده و فرصت‌های برابر برای دسترسی به اطلاعات و خدمات ایجاد کند.
از سوی دیگر، توسعه فیبر نوری زیرساختی برای نسل‌های آینده ارتباطات است؛ از اینترنت نسل پنجم (5G) گرفته تا اینترنت اشیاء و شهرهای هوشمند. این شبکه، ظرفیت لازم برای پشتیبانی از میلیون‌ها دستگاه متصل را دارد و می‌تواند بستری برای رشد استارتاپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان، و خدمات نوآورانه باشد. در نهایت، اجرای این طرح نه‌تنها به ارتقای کیفیت خدمات ارتباطی منجر می‌شود، بلکه به افزایش رضایت عمومی، کاهش شکایات کاربران، و بهبود جایگاه ایران در شاخص‌های جهانی ارتباطات کمک خواهد کرد.

چشم‌انداز آینده و الزامات سیاستی
برای آن‌که طرح ملی فیبر نوری به نقطه‌ای پایدار و اثربخش برسد، صرفاً توسعه فنی کافی نیست؛ بلکه نیازمند یک چارچوب سیاستی منسجم، حمایت‌های مالی هدفمند، و نظارت مستمر بر کیفیت اجراست. دولت باید با تدوین یک نقشه‌راه ملی برای توسعه ارتباطات پرسرعت، اولویت‌های اجرایی را مشخص کرده و منابع لازم را برای مناطق کم‌برخوردار تخصیص دهد. همچنین، ایجاد مشوق‌های سرمایه‌گذاری برای اپراتورها، تسهیل فرآیندهای اداری، و رفع موانع حقوقی و مالکیتی در مسیر توسعه شبکه، از جمله الزامات کلیدی این مسیر است.
از سوی دیگر، موفقیت این طرح در گرو مشارکت فعال بخش خصوصی، شرکت‌های دانش‌بنیان، و نهادهای محلی است. آموزش نیروی انسانی متخصص، ارتقای سطح آگاهی عمومی درباره مزایای فیبر نوری، و ایجاد رقابت سالم میان اپراتورها، می‌تواند به تسریع روند اجرا و افزایش کیفیت خدمات منجر شود. در نهایت، طرح مهاجرت به فیبر نوری، اگر با نگاه بلندمدت، سیاست‌گذاری هوشمندانه، و اراده اجرایی همراه باشد، می‌تواند زیرساخت ارتباطی کشور را برای دهه‌های آینده بیمه کرده و ایران را در مسیر توسعه دیجیتال قرار دهد.