چابهار در استراتژی منطقه‌ای دهلی نو نقشی محوری داشته و دارد. اما با لغو معافیت تحریم‌ها توسط واشنگتن، هند اکنون برای برقراری تعادل با چالش‌هایی جدی روبه‌رو است؛ مدیریت روابط با تهران و واشنگتن در عین حال بازتعریف دسترسی استراتژیک خود به این بندر می‌تواند هند را در مسیر دشواری قرار دهد. از همین رو به ادعای گروهی از ناظران برنامه‌های هند برای توسعه بندر استراتژیک چابهار در سواحل جنوب شرقی ایران بار دیگر در معرض تهدیدهایی بالقوه قرار گرفته است. توسعه چابهار، که پیش از این تحت تأثیر تحریم‌ها علیه ایران قرار داشت، با بازگشت محدودیت‌های اعمالی ایالات متحده علیه بندری که هند آن را نه تنها برای تقویت اتصال منطقه‌ای، بلکه برای جاه‌طلبی‌های استراتژیک خود نیز حیاتی می‌داند، با مانع تازه‌ای روبرو شده است. از منظر هند، بندر چابهار که در دهانه خلیج عمان واقع شده، نه تنها به واسطه آن که دسترسی این بازیگر به افغانستان و کشورهای آسیای میانه محصور در خشکی را تسهیل می‌کند، از منظر استراتژیک نیز با اهمیت است. در کنار این گزاره‌ها، هند با استفاده از چابهار به عنوان دروازه‌ای به شمال اروپا از طریق کریدور بین‌المللی شمال-جنوب (INSTC) – و پروژه شبکه حمل و نقل چندوجهی – به دنبال طرح اتصال جاه‌طلبانه‌تر است. علاوه بر این، این بندر به هند فرصت می‌دهد تا جای پای خود در منطقه اقیانوس هند (IOR) را پررنگ کند، چرا که بندر گوادر ساخت چین در پاکستان ۷۲ مایل با آن فاصله دارد. این گزاره از این منظر با اهمیت است که محور اتصالی چین و پاکستان که در میانه کشمکش ژئواستراتژیک برای نفوذ در منطقه تعریف شده، پیامدهای امنیتی جدی برای هند دارد. بندر چابهار برای ایران نیز به واسطه موقعیت ژئو استراتژیکش با اهمیت است. ناظران با استناد به دو ترمینال چابهار، ترمینال‌های شهید کلانتری و شهید بهشتی، تاکید دارند که پایانه شهید کالانتری به عنوان بندر قدیمی با خط ساحلی محدود و آبخور 7-8 متر زمینه را برای پذیرش کشتی‌‌ها هموار می‌کند و پایانه دو، یعنی ترمنیال شهید بهشتی، با آبخور عمیق (آبخور 16.5 متر، مناسب برای کشتی‌های با ظرفیت بزرگ) در چهار مرحله توسعه یافته و دارای مزایای جغرافیایی است. این بندر در ساحل شمالی خلیج عمان با دسترسی مستقیم به دریای عرب واقع شده و خارج از تنگه هرمز قرار دارد؛ گلوگاهی که ناوبری را برای کشتی‌ها آسان‌تر کرده اما به واسطه عدم قطعیت‌های ناشی از تحولات منطقه، آینده‌ای مبهم دارد. علاوه بر این، برخلاف بندرعباس، کشتی‌ها در چابهار قرار نیست زمانی طولانی در انتظار بمانند؛ این متغیر در کنار این حقیقت که چابهار بخشی از منطقه آزاد اقتصادی است؛ رویه‌های گمرکی و مالیاتی را نیز تسهیل خواهد کرد. آن‌گونه که مرکز مطالعات استراتژیک غرب آسیا طی گزارشی بر آن تاکید دارد، با تکمیل فاز اول، ظرفیت ترمینال شهید بهشتی حدود ۸ میلیون تن برآورد شده و برنامه‌هایی برای گسترش ظرفیتش به میزان ۱۸ میلیون تن در فاز دوم تعریف شده است. از سال ۲۰۱۸، این بندر بیش از ۴۵۰ کشتی و بیش از ۱۳۴ هزار TEU (واحد معادل بیست فوت) محموله کانتینری و همچنین بیش از ۸.۷ میلیون تن محموله فله را جابه‌جا کرده است. جابه‌جایی کانتینر در طول سال مالی 2023-2024 افزایش قابل توجهی داشته، به طوری که 60 هزار و 59 TEU در مقایسه با 9 هزار و 126 TEU در سال مالی 2022-2023 جابه‌جا شده است. همزمان در دو ماه اول سال مالی ۲۰۲۵-۲۶، این رقم افزایش ۱۰ درصدی را نشان می‌دهد. حال به نظر می‌رسد با معافیت‌های تعریف شده توسط آمریکا عملیات کانتینری در این بندر نسبت به سال گذشته رشد بیشتری داشته باشد؛ هرچند این گزاره به کنش و واکنش‌های ایران و هند نیز منوط است. با این همه، داده‌ها نشان می‌دهند که ترافیک محموله‌های فله پیشرفت مشابهی را نشان نداده و در سه سال گذشته میان ۲ تا ۲.۵ میلیون تن در نوسان بوده است.
 رویکرد دوگانه واشنگتن
هند ماه مه ۲۰۱۵ با ایران در مورد چابهار تفاهم‌نامه‌ای را امضا کرد؛ توافقی که یک سال بعد افغانستان نیز در زنجیره تامین آن تعریف شد. در آن بازه زمانی، تجارت هند و ایران رونق داشت، زیرا تهران در ازای محدودیت‌های اعمالی بر برنامه هسته‌ای خود به عنوان بخشی از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، از تخفیف قابل توجه تحریم‌ها برخوردار بود. با این حال، شرایط در سال ۲۰۱۸، به واسطه سیاست فشار حداکثری دولت اول ترامپ به طرز چشمگیری تغییر کرد. آمریکا از برجام خارج شد و تحریم‌های شدیدی را علیه کشورمان اعمال کرد؛ محدودیت‌هایی که دامن بازیگران کلیدی که در تعامل با تهران قرار داشتند را نیز گرفت. یکی از این بازیگران دخیل در این ماجرا هند بود. تحریم‌های اعمالی دولت اول ترامپ به شدت منابع هند را تحت تاثیر قرار داد و به همین دلیل دهلی نو ناچار شد تا پس از یک دوره آرامش، به دلیل فشارهای اعمالی واشنگتن واردات نفت ایران را به صفر برساند. با این حال معافیت قبلی برای چابهار که در سال ۲۰۱۸ در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ اعطا شد، به هند فرصت داد تا ترمینال شهید بهشتی را توسعه دهد. این معافیت عمدتاً به بهانه ارائه کمک‌های بشردوستانه به افغانستان اعطا شده بود. اما این بار با توجه به وخامت روابط هند و آمریکا به دلیل تعرفه ۵۰ درصدی بر کالاهای وارداتی از هند توسط دولت دوم ترامپ، از جمله تعرفه‌های ۲۵ درصدی اضافه به عنوان جریمه برای امتناع دهلی نو از توقف خرید نفت از روسیه، تصور می شد معافیت ها درارتباط با چابهار تمدید نخواهد شد. اما برخلاف انتظار همگان، ایالات متحده با تمدید 6 ماهه معافیت‌ها درباره چابهار موافقت کرده و این خود می‌تواند به‌سان برگ برنده‌ای در اختیار ایران و هند باشد تا با توسل به آن در میدان ژئوپلتیک فرصت‌سازی کنند.

بازگشت معافیت‌ها در فضایی غیرشفاف
به ادعای گروهی از تحلیلگران غربی، در حالی که تحریم‌های اعمالی علیه ایران مانع از شکوفایی چابهار شده، هند به لطف معافیت توانست برنامه توسعه‌محورش در این بندر را اجرایی کرده و با دور زدن پاکستان از چابهار برای رساندن کالا به افغانستان استفاده کند. هند اغلب از مسیر این بندر برای ارسال غلات و سایر کمک‌های بشردوستانه به افغانستان استفاده می‌کرد و آخرین محموله ماه گذشته ارسال شد. به نوشته موسسه مطالعاتی آبزرور، دهلی نو با حمایت از توسعه چابهار و با تکیه بر شرکت حمل‌و‌نقل ویژه (SPV) و شرکت بنادر جهانی هند (IPGL) در حال توسعه ترمینال شهید بهشتی است. این کشور با امید به اینکه معافیت از تحریم‌ها همچنان پابرجا بماند، در مارس سال گذشته قراردادی ۱۰ ساله با ایران برای ادامه فعالیت این ترمینال امضا کرد و در عین حال به سرمایه‌گذاری ۱۲۰ میلیون دلاری متعهد شد. با این همه برخی از منابع آگاه که نخواستند نامشان فاش شود مدعی‌اند که امروز و با بازگشت معافیت‌ها، هند در حال بررسی پیامدهای برنامه توسعه‌محورش برای چابهار است. در همین راستا، موسسه مطالعاتی ISPI با انتشار یادداشتی مدعی شد، بدون شک، هند در شرایط دشواری قرار دارد. این بازیگر هدف جنگ تعرفه‌ای ترامپ است، از منظری دیگر باید تحریم‌های اعمالی غرب علیه روسیه و ایران را تاب بیاورد آن هم در شرایطی که به شدت به انرژی و نفت دو کشور بالاخص ایران نیاز دارد. علاوه بر این دهلی نو فارغ از معافیت 6 ماهه می‌بایست روابط خود با ایران را با توجه به پیچیدگی‌های حاکم و تعهدات قراردادی که پذیرفته و بدان متعهد شده، مدیریت کند. با این حال هند به خوبی می‌داند که ایالات متحده نقش حیاتی چابهار را در بازسازی افغانستان را درک کرده است.