روزنامه اعتماد
1404/08/24
نسل جديد و چالش هويت در مدارس فرصتها و تهديدها
نسل امروز دانشآموزان، با نسلي كه يك دهه قبل در مدارس حضور داشت، تفاوتهاي بنيادين دارد. شبكههاي اجتماعي، اينترنت پرسرعت و دسترسي بيوقفه به اطلاعات، جهانبيني و هويت نوجوانان را بهطور چشمگيري تغيير داده است. در حالي كه پيشتر هويت دانشآموزان عمدتا از طريق خانواده، مدرسه و جامعه محلي شكل ميگرفت، امروز فضاي ديجيتال به عنوان عاملي موثر در بازتوليد ارزشها، علايق و حتي باورهاي اخلاقي آنها عمل ميكند. اين تحول، هم فرصتهاي تازه براي رشد، خلاقيت و گسترش ديدگاهها ايجاد كرده و هم تهديداتي جدي براي انسجام هويتي، مهارتهاي اجتماعي و تابآوري رواني نسل جديد به همراه دارد. مدارس به عنوان اصليترين نهاد اجتماعي كه با نسل نوجوان در تماس مستقيم است، اكنون با چالش جديدي مواجهند: چگونه ميتوان ميان ارزشهاي سنتي آموزش و تربيت و واقعيتهاي جامعه شبكهاي تعادل برقرار كرد؟ فرصتهايي كه فضاي ديجيتال فراهم ميكند، شامل دسترسي سريع به دانش، ارتقاي مهارتهاي ديجيتال و گسترش افقهاي فكري دانشآموزان است. شبكههاي اجتماعي ميتوانند دانشآموزان را با فرهنگها و ايدههاي متنوع آشنا كنند، قدرت تحليل و تفكر انتقادي آنها را تقويت كنند و مهارتهاي لازم براي زندگي در جهان پيچيده امروز را در آنان پرورش دهند. دسترسي به اطلاعات جهاني، فرصت آموختن زبان، علوم و مهارتهاي نرم را فراهم كرده و امكان تجربه يادگيري خارج از چارچوب كلاسهاي رسمي را ايجاد ميكند. با اين حال، تهديدها نيز جدي و غيرقابل چشمپوشي هستند. فشارهاي هنجاري ناشي از محتواهاي آنلاين، الگوبرداري از رفتارهاي پرخطر، مقايسه اجتماعي مداوم و گسست هويتي، تهديدهايي واقعي براي سلامت روان و احساس تعلق دانشآموزان هستند. نوجوانان در اين فضاي گسترده و بدون نظارت كافي ممكن است با انواع پيامهاي ضد ارزش مواجه شوند كه با باورها و هنجارهاي خانوادگي و مدرسه در تضاد است. همين امر باعث ايجاد سردرگمي هويتي، كاهش اعتماد به نفس و گاه بروز رفتارهاي ناسالم اجتماعي ميشود. بنابراين مدارس ديگر نميتوانند نقش سنتي خود را به صورت منفعلانه ادامه دهند و نيازمند بازانديشي اساسي در سياستها و برنامههاي پرورشي و آموزشي هستند. يكي از راهكارهاي اساسي در اين زمينه، آموزش مهارتهاي شهروندي و سواد رسانهاي است. دانشآموزان بايد ياد بگيرند چگونه محتواهاي آنلاين را تحليل و نقد كنند، اطلاعات نادرست را شناسايي كنند و هويت خود را مستقل از فشارهاي بيروني شكل دهند. پرورش مهارتهاي ارتباطي و اجتماعي نيز از اهميت بالايي برخوردار است، چراكه تعاملات شبكهاي ميتواند موجب گسست از واقعيتهاي اجتماعي يا افزايش مهارتهاي همبستگي و همكاري شود. معلمان و مديران مدارس نقش كليدي در اين فرآيند دارند؛ آنها نه تنها بايد دانشآموزان را در مسير علمي هدايت كنند، بلكه بايد مسائل رواني، اجتماعي و اخلاقي آنها را رصد كرده و با ايجاد فضاي امن و حمايتگر، امكان شكلگيري هويت سالم و مستحكم را فراهم سازند.نقش خانواده نيز در اين ميان حياتي است. خانوادهها بايد با فرزندان خود گفتوگوي مستمر داشته باشند، فضايي براي بيان دغدغهها و تجربيات آنلاين ايجاد كنند و با همكاري مدرسه، شبكه حمايتي اجتماعي قدرتمندي بسازند. تنها در چنين تعامل و همكاري مشتركي است كه فرصتهاي فضاي شبكهاي ميتواند به رشد مثبت هويت نسل جديد منجر شود و تهديدهاي آن كاهش يابد. از سوي ديگر، سياستگذاران آموزش و پرورش نيز بايد به ضرورت طراحي برنامههاي جامع و مدون توجه كنند كه نه فقط آموزش درسي، بلكه تربيت هويت اجتماعي، مهارتهاي زندگي و سواد ديجيتال دانشآموزان را پوشش دهد. تجربه موفق كشورهاي پيشرفته نشان داده است كه تركيب آموزش رسمي، فعاليتهاي پرورشي و مهارتهاي اجتماعي ميتواند تابآوري هويتي نسل جديد را افزايش دهد و آنها را براي مواجهه با فشارهاي جامعه شبكهاي آماده سازد. در نهايت، بازتعريف نقش مدارس در جامعه شبكهاي، به معناي بازانديشي در سياستهاي تربيتي و پرورشي است. مدارس بايد از نهاد صرفا آموزشي فراتر روند و به مراكز توانمندسازي هويت، مهارتهاي اجتماعي و تربيت نسل خلاق و مسوول تبديل شوند. اين بازتعريف، نه يك انتخاب اختياري، بلكه ضرورتي براي تربيت نسلي است كه در دنياي پيچيده و شبكهاي امروز بتواند هويت خود را حفظ، مهارتهاي اجتماعي و فكري لازم را كسب و نقش فعالي در جامعه آينده ايفا كند. آينده آموزش و پرورش ايران در گرو درك درست از اين چالشها و اتخاذ سياستهاي هوشمندانهاي است كه نسل جديد را براي زندگي در جامعه شبكهاي آماده سازد و از تهديدهاي اين فضا به فرصتهاي سازنده تبديل كند.دكتري سياستگذاري عمومي
سایر اخبار این روزنامه
اصلاح روند رسیدگی به پروندههای سیاسی
خفگي در ميان دود و غبار
سوداني و مسير دشوار اجماعسازي در انتخابات عراق
مصيبت گزينش
فشار اختلالهاي گمركي بر بازرگانان
از همكاري با شرق آسيا تا بازگشايي روابط با عربستان
تاييد حكم قصاص مردي كه در فرودگاه امام جواني را کشت
چرا عقبگرد؟
پيشنهاد قاضي القضات؛ قضازدايي از جرايم امنيتي
قانون تشكلهاي اجتماعي؛ حمايتي يا مداخلهاي
بازگشت سياست به زندگي
پليس راهور ماموريت اجتماعي جنگ هيبريدي
پيروزي سوداني و بازتوليد مصالحهگرايي
نسل جديد و چالش هويت در مدارس فرصتها و تهديدها
بولينگ به تنهايي
از نسل رو به انقراض روزنامهنگاران قديم
اهداي عضو در آستانه مرگ
ماكياولي عليه مور
كاناپه
چرا عقبگرد؟
پيشنهاد قاضي القضات قضازدايي از جرايم امنيتي
قانون تشكلهاي اجتماعي حمايتي يا مداخلهاي
بازگشت سياست به زندگي
پليس راهور، ماموريت اجتماعي، جنگ هيبريدي