چشمانداز روابط آمریکا و حکومت جولانی
علیاصغر زرگر
کارشناس مسائل منطقه
با نگاهی به عملیات اخیر داعش علیه نظامیان ایالات متحده در تدمر باید گفت که اولاً این موضوع نشان میدهد آمریکاییها در سوریه حضور دارند و احتمالاً بر کنترل برخی از بخشهای این کشور نیز اثرگذار هستند. ممکن است آنها دارای پایگاههایی در سوریه باشند؛ هرچند شاید این پایگاهها در ابعاد گستردهای مانند پایگاههای هوایی بزرگ نباشد، اما دستکم میتوان گفت که یک یا چند پایگاه زمینی در اختیار دارند که در آن نیرو، تجهیزات و امکانات نظامی مستقر شده است. این پایگاهها ممکن است همان مراکزی باشند که جولانی نیز از آنها بهرهمند شده و بهواسطه همین حمایتها توانسته در مدتزمان کوتاهی وارد دمشق شود و کنترل پایتخت را به دست بگیرد؛ چراکه اگر حضور آمریکاییها در آن منطقه وجود نداشت و اگر پشتگرمی و حمایت مستمر از سوی آمریکا و ترکیه در کار نبود، بهسختی میشد تصور کرد که این نیروها بتوانند با چنین سرعتی دمشق را تصرف کنند.
این موضوع، از یکسو اثبات میکند که حضور آمریکاییها در سوریه واقعی و مؤثر است. از سوی دیگر، نشان میدهد که اوضاع نظامی و سیاسی سوریه همچنان از ثبات لازم برخوردار نیست. در این کشور هنوز گروههایی مانند داعش سایر گروههایی که با حضور آمریکا یا با تحولات جاری سوریه مخالف هستند و حضور دارند. بنابراین، اگر اقدام اخیر علیه حضور آمریکاییها صورت گرفته باشد (چه از سوی گروههای مخالف و چه حتی از جانب نیروهایی که بهظاهر خودی محسوب میشوند) میتوان آنرا در چارچوبهای مختلفی تحلیل کرد. یکی از احتمالات این است که چنین اقدامی نوعی هشدار به آمریکاییها باشد؛ هشداری مبنی بر اینکه نمیتوانند در سوریه هر اقدامی را بدون هزینه و بدون واکنش انجام دهند و کنترل کامل اوضاع را در دست بگیرند. احتمال دیگر این است که این اقدام، آگاهانه یا ناآگاهانه، زمینهساز افزایش و پررنگتر شدن حضور آمریکا در سوریه باشد؛ به این معنا که ایالات متحده با استناد به این تهدیدها، حضور نظامی خود را تقویت کرده و با اتکا به آن، به دنبال ایجاد ثبات سیاسی، نظامی و حتی اقتصادی موردنظر خود باشد. با این حال، تجربه نشان داده است که آمریکاییها نسبت به جان شهروندان و بهویژه سربازان خود حساسیت بالایی دارند؛ همانگونه که اسرائیلیها نیز در این زمینه حساس هستند. از اینرو، احتمال دارد واکنشهایی (حتی واکنشهای انتقامجویانه) در دستور کار قرار گیرد. این واکنش میتواند به شکل افزایش حضور نظامی باشد؛ برای مثال انتقال بخشی از نیروهای آمریکایی مستقر در عراق به سوریه و ایجاد یک پایگاه قدرتمندتر و مجهزتر از نظر نیروی انسانی و تجهیزات. با توجه به فشارهایی که در داخل عراق بر حضور نیروهای آمریکایی وجود دارد، ممکن است بخشی از این نیروها از عراق خارج شده و یا به کردستان عراق منتقل شوند و بخش دیگری که حضورشان برای مجلس و جریانهای سیاسی عراق خوشایند نیست، به سوریه اعزام شوند؛ بهویژه در مناطق نزدیک به مرز عراق، تا یک پایگاه قویتر و متمرکزتر ایجاد شود.