روزنامه اعتماد
1404/09/26
نقش زنان در شكستن قفل خشكسالي
نيره خادميجمعي از زنان دغدغهمند تحت عنوان زنان آبيار محله روز سهشنبه در فرهنگسراي ملل گردهم آمدند تا در يك نشست درباره روايتهاي زنان از ميراث آبي ايران سخن بگويند؛ زناني كه از ايران باستان تا همين امروز نقش زيادي در مديريت منابع آب و مناسك مرتبط با آن داشتهاند، اما نام آنها كمتر در متن تاريخ آمده و در مناسبات و حكمراني آب نيز نقشي به آنها داده نشده است. معصومه اشتياقي، دكتراي جامعهشناسي و پژوهشگر و رييس كميته زنان انجمن ديپلماسي آب در ايران يكي از سخنرانان اين نشست با اشاره به چالشهاي آبي از اهميت روايتهاي زنانه گفت و اينكه درباره آب همواره با روايتهاي مردانه روبهرو بودهايم درحالي كه الهه آب ما آناهيتا يك زن است و زنان در رويدادهاي تاريخي ديگري مانند جشن مهرگان، آبانگان، سپندارمذگان، مراسم بارانخواهي، عروسي قنات هم نقش پررنگي داشتهاند. «زنان ما در طول تاريخ همواره در موضوع آب دوشادوش مردان بودهاند، عامليت داشتهاند و فقط ابژه نبودند كه كم آبي زندگي آنها را به تاراج برده و اين سرنوشت و تقدير زندگي آنها را تحت تاثير قرار داده باشد، بلكه آنان با عملهايي، خردهروايتهايي را خلق كردهاند، اما در حافظه جمعي ما به تصوير در نيامدهاند.» اشتياقي از كنفرانس دوبلين در سال 1992 ياد كرد كه نقش زنان در مديريت آب در آن ديده شده است در صورتي كه ما در ايران اين مبحث را در زيستمان داشتهايم، اما به دليل اينكه روايت و مكتوب نشده به عنوان يك ميراث زنانه ديده نشده است: «زنان ما زيست جهان خود را در داستان آب مشخص كرده بودند، اما در حال حاضر و در ايران معاصر به قربانيان كمآبي تبديل شدهاند نه اينكه چنين موضوعي درست نباشد ولي ما روايتهاي ديگري هم داريم كه بايد به سطح بيايد.»
تجربه زيسته زن امكان مديريت دموكراتيكتري را فراهم ميكند
سميراميس شاهاسماعيلي، دكتراي جامعهشناسي و پژوهشگر مستقل هم به عنوان يكي ديگر از سخنرانان اين نشست از نقشهاي مختلفي كه جهان و جامعه براي زنان متصور است، سخن گفت؛ نقشهاي مادري، همسري، زايش كه بيشتر فيزيولوژيك است در شرايطي كه از گذشته تاكنون، زنان نقش ويژهاي در شكستن قفل خشكسالي در ايران و حتي در جهان داشتهاند. او در ادامه از قصهها و افسانههاي مرتبط با آب در شهرهاي مختلف ايران ازجمله بندرعباس و سيستان و بلوچستان ياد كرد كه زنان و عروسها در آن نقش پررنگي داشتهاند. «در گذشته سامان اجتماعيمان بر پايه حضور زن بوده و در دسترسي به آب نقش داشتهاند، اما امروز ديگر اين نقش را ندارند. چرا زماني كه سدها ساخته ميشود يا نقشه انتقال آب از يك منطقه به منطقه ديگر مطرح است زنان در تصميمگيري حضور ندارند درحاليكه حضور آنها مهم است؟ زماني كه در سيستان و بلوچستان يا اهواز آب نيست اين زنان هستند كه مسافتهاي طولاني را با ظروف بزرگ آب -كه گاه تا 20 كيلوگرم وزن ميگيرند- طي ميكنند تا با پر كردن آن، اين مسير را برگردند تا امور خانه و زندگي را انجام دهند. چرا؟ چون زنان هم به لحاظ فردي و هم اجتماعي و مسووليتهايي كه به آنها داده شده است، بيشتر از خشكسالي متاثر هستند. به هر حال مرد بيرون از خانه است، اما زن در خانه است و اگر آب نباشد عملا در امور خانه معطل ميماند و كارش بيشتر ميشود. شايد به همين دليل گفته ميشود كه زن قرباني بيآبي است درحاليكه زن پتانسيلي براي ساماندهي به آن است.» او معتقد است كه تجربه زيسته زن امكان مديريت دموكراتيكتري را براي زندگي و زيست فردي و اجتماعي فراهم ميكند: «زن صلح بيشتري با محيطزيست و آدمهاي اطراف خود دارد و بهتر ميتواند در ميان نيروهاي متخاصم صلح ايجاد كند، چرا؟ چون زن به واسطه نقش جنسيتي كه به او داده شده، ياد گرفته كه اقناع كند، شبكه بسازد و زيستن را بهطور پايدار پيش ببرد و اين موضوع در پايداري سرزميني مهم است.» به گفته اين جامعهشناس، زنان امروز صرفا فقط نقش مادري ندارند و توانايي آنها مشاركت در دموكراسي و پايداري است، چون زمين براي زنان مهم است: «امروز همه درباره فروپاشي سرزميني حرف ميزنيم و اينكه آب در حال تمام شدن است و قطعا اين دغدغه را بيشتر كساني كه با آن زندگي ميكنند، لمس ميكنند.»
زن، زيست زنانه را بهتر درك ميكند
معصومه اشتياقي، رييس كميته زنان انجمن ديپلماسي آب در ايران در حاشيه اين نشست در گفتوگو با «اعتماد» از حضور زنان متخصص در حكمراني آب در برخي كشورها ازجمله تاجيكستان گفت: «در دنياي معاصر ساز و كارهاي قانوني كه امكان حضور زنان متخصص فراهم ميكند، قويتر از كشور ماست. دو سال پيش در سفري كه به تاجيكستان داشتم طي بازديدي از يك نيروگاه در اين كشور متوجه شدم كه دولت تاجيكستان، قانوني را به تصويب رسانده كه براساس آن به ازاي هر وزير كه سه معاون دارد يكي از آن معاونان بايد زن باشد. ما چنين امكان و ساز و كارهايي را براي حضور زنان در لايههاي مديريتي بسياري از كشورها ميبينيم كه امكان شنيده شدن صداي آنان را فراهم ميكند. اگر نياز به تصميمگيري در يك پروژه آبي باشد، بايد دهها زن در پروسه حضور داشته باشند، نيازهاي زنانه را در آن ببينند، چون زن، زيست زنانه را بهتر درك ميكند. اين كار كمك ميكند كه فهم عادلانهتري از نيازهاي زنانه داشته باشند تا يك پروژه صرفا مردانه فكر نكند و سياستگذاري و برنامهريزي، معطوف به سياستهاي مردانه نباشد.»
الزام تحليل جنسيتي پروژههاي آبي در جهان
اين جامعهشناس به الزام بينالمللي ديگري كه در سالهاي گذشته طرح شده، اشاره كرد كه درباره تحليل جنسيتي پروژههاي آبي است. «الزام در تحليل جنسيتي در پروژههاي آبي يعني اگر قصد داريد يك پروژه آبي را در يك زيست بوم، منطقه يا يك استان اجرا كنيد حتما بايد زنان آن منطقه را هم درگير كنيد، نيازها و ظرفيتهاي آنها را بسنجيد؛ اينكه زنان چطور ميتوانند در مورد حفاظت يا سياستهاي احيا مشاركت داشته باشند، اما در ايران چنين سازوكاري را كمتر ميبينيم.»
حضور كمرنگ زنان در سند كميته سازگاري با كمآبي
رييس كميته زنان انجمن ديپلماسي آب در ايران از سند كميته سازگاري با كمآبي در سال 99 ياد كرد كه زن را خيلي محدود ديده است، نه به عنوان مشاركتكننده فعال يا تصميمگير كه فقط به عنوان عامليت در صرفهجويي او را مطرح كرده است: «درباره اينكه زنان چطور ميتوانند در اين پروژهها مشاركت كنند، آگاهي به زنان داده نميشود. چقدر براي حفاظت از قنات از زنان محله كمك خواسته شده است؟ در جهان براي حفاظت رودها و چشمهها از زنان كمك خواسته ميشود، اما آيا در ايران چنين ظرفيتهايي به رسميت شناخته و امكان حضور آنها ايجاد ميشود؟ سه زن روستايي در اوگاندا كه محل زندگي آنها نزديك يك تالاب بود همين دغدغه زنان آبيار محله را داشتند و ميخواستند تالاب را حفظ كنند، چون تالاب به اكوسيستم زندگي آنها ارتباط داشت، بنابراين در يك كار داوطلبانه و سازماندهي شده روشهاي مشاركت در حفاظت از تالاب را به زنان ديگر آموزش دادند. اين روايتها در ايران هم وجود دارد، اما كمتر شناسايي شده است. ما زنان متخصص كم نداريم ولي چقدر آنها را درگير مسائل كردهايم و به آنها رسميت دادهايم مثلا در كميته احياي درياچه اروميه چند زن حضور دارند؟ بايد در اين زمينه ظرفيتها شناسايي و بسترها تسهيل شود و زنان هم بايد در اين زمينه كنشگريهايي داشته باشند.»
سایر اخبار این روزنامه
ارزشها و انگيزههاي شهدا بايد به نسل بعد انتقال يابد
اصلاح ساختاری بودجه
نقش زنان در شكستن قفل خشكسالي
پيدا و پنهان دور جديد حملات به قاضيالقضات
مختصات سفر عراقچي به روسيه
به دلايل فني و قانوني با تلهكابين درجنگلناهارخوران مخالفيم
كوچ سرمايه از توليد
مديري باز هم میآید
بينياز از دشمن
لذت ذينفعان از رنج ملت
اميد اجتماعي را نا اميد نكنيم
مقصر تورم كيست؟ مجلس و دولت و بانك مركزي؟
تورم و فشار اقتصادي
ضرورت تعميق روابط تهران- مسكو
روزهاي خوب پالايشيها
موزه حافظه جمعي و خاطره تاريخي
از خيال تا متريال
سينماي مستند مسير يا مقصد؟
رگهاي زمين و روزنههاي نور
زبان سكوت و پرده رويا
روشنفکران در غربت
فناوري فنادهنده لذتهاي كوچك
فلسفه اسلامي و زندگي روزمره ايراني
بينياز از دشمن
لذت ذينفعان از رنج ملت
اميد اجتماعي را نا اميد نكنيم
مقصر تورم كيست؟ مجلس و دولت و بانك مركزي؟
تورم و فشار اقتصادي