معیشت کشاورزان قربانی ناکارآمدی سیاستها
گروه زیربنایی:معاون وزیر نیرو با تأکید بر اینکه منابع آب کشور در شرایط نحیف و بحرانی قرار دارد، گفت: مدیران حوزه آب باید با جسارت و تکیه بر تصمیمات کارشناسی، در برابر فشارهای بیرونی ایستادگی کنند و اجازه ندهند منافع کوتاهمدت، آینده آبی کشور و حقوق بیننسلی را به خطر بیندازد.به گزارش ایسنا، حمیدرضا جانباز، معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا و مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران، در نشست «هماندیشی روسا و کارشناسان گروه بازرسی و مدیریت عملکرد بخش آب کشور»، با گرامیداشت یاد و خاطره شهدای انقلاب اسلامی، بر ضرورت صیانت جدی از منابع آب کشور و ایستادگی مدیران در برابر فشارهای بیرونی تأکید کرد.وی ضمن قدردانی از پیشکسوتان و مدیران حوزه بازرسی، با اشاره به جایگاه وزارت نیرو در افکار عمومی اظهار کرد: وزارت نیرو بهطور مستقیم در معرض قضاوت مردم قرار دارد، چرا که متولی تأمین آب شرب و آب کشاورزی است؛ بهویژه برای کشاورزان که بخش قابلتوجهی از بار معیشتی کشور بر دوش این قشر قرار گرفته است.جانباز افزود: اگر به سهم بخش کشاورزی در کل درآمدهای کشور نگاه کنیم، میبینیم که عدد بزرگی نیست و این نشان میدهد که در این حوزه، هم در سیاستگذاری و هم در اجرا، موفق عمل نشده است.معاون وزیر نیرو ادامه داد: این جنس از اقدامات، وضعیت نحیف منابع آب کشور را تشدید میکند. بخش کشاورزی از سال ۱۳۲۳ که اولین چاه عمیق در کشور حفر شد و از سال ۱۳۴۷ که اولین ممنوعیتها اعمال شد، تاکنون بیش از ۶۰ تا ۸۰ سال سابقه بهرهبرداری دارد. اگرچه در سالهای ابتدایی مشکل جدی وجود نداشت، اما از دهه ۴۰ به بعد با اضافهبرداشت مواجه شدیم و امروز نتیجه عملکرد همه ما، تراز منفی آبهای زیرزمینی و برداشت بیش از حد از منابع آب تجدیدپذیر است.جانباز تأکید کرد: خواهش من این است که سازمان بازرسی کل کشور به ما بهویژه در استانها کمک کند. باید به مدیران جسارت داده شود تا محکم پای منابع آب بایستند و به گونهای نشود که تحت فشارهای جانبی، تصمیماتی گرفته شود که به عقبگرد منجر شود.وی افزود: فساد یکی از گلوگاههای مهم است اما با روشهای موجود، مسئله آب کشور حل نخواهد شد. سامانههای کنترلی دو سویه راهاندازی شده و بخش عمدهای از دادههای مربوط به حدود ۲۷۰ هزار چاه که بیش از ۸۰ درصد برداشت آب کشور را شامل میشود، دریافت میشود؛ اما این سامانهها از نظر ابزار اجرایی ضعف دارند. صرفاً نقرهداغ کردن کشاورز یا افزایش درآمد از محل جریمهها، مسئله آب زیرزمینی کشور را حل نمیکند. باید با همکاری دستگاههای نظارتی و کارشناسان، بنشینیم و بحثهای جدی و تخصصی انجام دهیم.جانباز خاطرنشان کرد: اگر دستور داده شود، آمادهایم با همکاران سازمان بازرسی جلسات کارشناسی برگزار کنیم تا این سامانهها به یک پلتفرم هوشمند تبدیل شوند؛ پلتفرمی که در سطوح مختلف هشدار بدهد و در نهایت به یک جریان بازدارنده مؤثر منجر شود. خروجی همه این اقدامات باید به بهبود تراز آبهای زیرزمینی منتهی شود، هرچند میدانیم شرایط کشور سخت است و نیازمند تصمیمات شجاعانه و پایدار هستیم.وی در ادامه با اشاره به شرایط اقتصادی کشور گفت: واقعاً وضعیت کشور در شرایط نرمال اقتصادی قرار ندارد و فشارهای بیرونی و خباثتهای خارج از مرزها طی دهههای گذشته قابل انکار نیست. با این حال، بیش از این نمیتوان به کشاورز فشار آورد. بدنه اصلی کشاورزی نیازمند حمایت است.جانباز افزود: باید هم از طریق ارتقای روشهای آبیاری و هم با افزایش بهرهوری، به بهبود معیشت و درآمد کشاورزان کمک کنیم. در عین حال، وظیفه قانونی همه ما این است که به سمت صیانت از منابع آب حرکت کنیم. خوشبختانه برای نخستین بار در تاریخ، در جلسهای با حضور رئیسجمهور در همین هفته، با کمک تیمهای دانشگاهی توانستیم این فهم مشترک را ایجاد کنیم که موضوع آب، صرفاً یک مسئله فنی نیست، بلکه دارای ابعاد امنیت ملی و پایداری است.معاون وزیر نیرو تصریح کرد: امنیت غذایی اولویت مهمی است. در دوران هشت سال دفاع مقدس، با وجود همه مشکلات، مردم دچار بحران معیشتی و گرسنگی نشدند و این نشان میدهد امنیت غذایی تا چه اندازه حیاتی است. اما در کنار آن، امنیت آبی نیز اهمیت بنیادین دارد. ما موظفیم با قاطعیت از سفرههای آب زیرزمینی صیانت کنیم، چرا که این منابع، سهم بیننسلی هستند و حق نداریم سهم نسلهای آینده را مصرف کنیم.وی با اشاره به تجربههای جهانی گفت: در برخی مناطق دنیا که شرایطی مشابه ما داشتهاند، طی بیش از ۲۵ تا ۳۰ سال به سمت اصلاح الگوی کشت و ارتقای روشهای کشاورزی رفتهاند، اما حتی آنجا نیز موفقیتها محدود بوده است. در مقابل، مفهومی به نام «ریاضت آبی» و طرحهایی نظیر «نکاشت» اجرا شده؛ برنامههایی بلندمدت، مثلاً ۱۰ ساله، که در بخشی از اراضی، کشت بهطور کامل متوقف میشود تا منابع آب احیا شوند و پس از آن، با روشهای نوین به بهرهبرداری بازگردند.جانباز ادامه داد: بر اساس گزارشهای دانشگاه ارومیه، حدود ۲۰۰ هزار هکتار اراضی با بهرهوری پایین در کشور وجود دارد که با مصرف بالای آب، سم و کود، عملاً سودآوری اندکی دارند. اگر این اراضی از چرخه کشت خارج شوند، معادل حدود ۲ میلیارد مترمکعب صرفهجویی در مصرف آب خواهد داشت؛ عددی که از بسیاری پروژههای بزرگ انتقال آب نیز فراتر است. باید نگاه ما به این ابعاد کلان در بخش آب معطوف باشد.وی در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع آموزش و نظارت اشاره کرد و گفت: اقدامات آموزشی انجامشده ارزشمند است و امیدواریم به بلوغ برسد.

