روزنامه ابتکار
1396/08/07
به بهانه نمایشگاه مطبوعات نشریات ما پس از انقلاب چه نمرهای میگیرند؟
اسفندیارعبداللهی*نمایشگاه مطبوعات چون سالیان ماضی شروع به کار کرد و هر نشریه با توجه به حوزهای که در آن فعالیت میکند، مشغول ارائه کارنامه یکساله خود است. مقصود تکرار بدیهیات نیست. به بهانه نمایشگاه امسال ناخودآگاه ذهن ما به سالیان گذشته فلش بک خورد. پرواضح است که از نظر تعداد نشریه، تعداد حوزهها، پوشش سلیقهها، جناحها و بعد فنی و تخصصی اکنون در ایران کمبودی وجود ندارد. لذا برآن شدیم در آستانه برگزاری نمایشگاه مطبوعات از یک زاویه متفاوت و تاریخی نگاهی گذرا به ژورنالیست دهه هفتاد شمسی و تاثیر آن بر روزنامهنگاری کشور تا امروز بیندازیم. منظور ما بیشتر توجه به بخش کیفی، تولد و ظهور یک سبک روزنامهنگاری پس از خرداد 76 و اثرگذاری آن بر حیات حرفهای نشریات تا امروز است. واکاوی ما فارغ از نگاهی جناحی و صرفا توجه به قسمت حرفهای آن است. اگر انقلاب اسلامی ایران را انقلاب فرهنگی، سیاسی و مذهبی مردم ایران بدانیم، تولد نشریات بخصوص روزنامهها بعد از خرداد 76 را باید انقلاب ژورنالیست در ایران دانست. تا قبل از خرداد 76 روزنامهنگاری ما دارای یک بازار نحیف، صنعتی لاغر، منفعل، بیانگیزه، کلیشهای و بدون تنوع ظاهری و ماهوی است. انتشار روزنامههایی چون روزنامه «جامعه» فصل جدیدی در ظاهر و باطن این حرفه باز کرد. یکی از دورههای بعد از انقلاب بود که تیراژ روزنامهها به سطح بالایی رسید، تا حدی که در اوایل بعضی از روزنامهها مجبور میشدند برای حفظ مشترکان و خوانندگان خود چاپ عصر داشته باشند بنابراین یک آغاز پر از هیجان، امید و انگیزه در روزنامهنگاری شکل گرفت. اولین بار پس از انقلاب بود که برای خریدن روزنامههای خاص مردم قبل از ظهر در صف میایستادند. به طور کلی جانی به کالبد نشریه و روزنامهها دمیده شد. حقا باید عنوان انقلاب یا نهضت روزنامهنگاری را به آن دوره داد. انتشار روزنامه جامعه و شبیه به آن؛ نقطه عطف، آغاز و تولدی مبارک در بدنه صنعت ژورنالیسم جمهوری اسلامی بود. نباید فراموش کرد که چه عواملی و چه کسانی نقش نانوشته لیدری صحنه نشریات و روزنامه ها را به عهده داشتند؟ نمیشود از روزنامه جامعه، نوروز، عصرآزادگان و.... نام برد ولی از موتور محرکه نهضت مذکور که ژورنالیستهای حرفهای، باسواد و مصممی چون «شمس الواعظین» بود، گذشت. شمس الواعظین و دیگر همکارانش بنیانی را گذاشتند که تقریبا همه روزنامهها وروزنامهنگاران تا امروز ظاهرا و باطنا (فارغ از اینکه به کدام جناح تعلق دارند) در همان طریق به حیات حرفهای خود ادامه میدهند.
درهفته نمایشگاه هستیم، وقت مناسبی است که آثار و رد پای روزنامهنگاری نیمه دوم دهه هفتاد را بر بازار و صنعت این حرفه یادآوری کنیم. تقریبا همه افرادی که به کار مطبوعات و نشریات مشغول هستند تائید میکنند، که ما وامدار و ادامه دهنده طریق ژورنال و ژورنالیست آن دوره هستیم. برای اینکه اطاله کلام نشود و مقصود، منظور و دلیل بازگشت حرفهای و تاریخی را روشنتر بیان کنیم در ذیل خلاصهوار تاثیر، رابطه و نقش روزنامههایی چون «جامعه» و روزنامه نگارانی چون «شمس الواعظین» بر کلیت این صنعت و حرفه را میآوریم.
طراحی و صفحهآرائی و انتخاب تیتر، در روزنامههای آن مقطع، سبک و سیاقی را گذاشت که تاکنون خط و رسم آن زنده است. مثلا «ابتکار»، «شرق»؛ و حتی «جوان» با اولین نگاه تداعیکننده «جامعه» و «نوروز» هستند.
نهضت روزنامهنگاری، دهه 70 موجب ظهور و تولد لایهای از ژورنالیستهای جوان، پر انگیزه و مصمم شد.
پس از خرداد 76 با استقبال بیسابقه جامعه (مردم)-اعم از خاص وعام-در خرید و مطالعه روزنامه مواجه شدیم.
روزنامه به منبعی مطمئن و ارزان و قابل اعتماد برای مردم تبدیل شد.
استقبال مردم از روزنامهها گردش مالی را به حد مطلوب رساند.
تزریق پول به بدنه نشریات، موجب ایجاد انگیزه در متصدیان و مدیر مسئولان از طرفی و تلاش بدنه روزنامهنگاری در برآورده کردن انتظارات خوانندگان شد.
هیجان و رونق صنعت ژورنال موجب انتشار نشریات متعدد و متنوع شد که این خود در اشتغال بدنه اهل قلم نیز موثر بود.
جسم نحیف روزنامهنگاری با شتاب قابل قبولی قطور شد و در پی آن روحی پویا و جویا به روزنامهنگاری دمیده شد.
با تولد نهضت روزنامهنگاری تقریبا جدید و متفاوت و به اقتضای آن موانع و مصائبی جدید از ناحیه نهادهای نظارتی و قضایی متوجه ژورنال وژورنالیست ایران شد ولی انگیزه و روحیهای که در بدنه این حرفه ایجاد شده بود موجب شد که نوعی همزیستی، تحمل، عادت کردن و پیدا کردن راههای جدید در صنعت و حرفه روزنامهنگاری نیز ظهور و بروز کند. به عنوان مثال با بسته شدن یک روزنامه، تیم تحریریه در روزنامهای با نام جدید حضور مییافت و پرچم اطلاعرسانی برافراشته میماند. که در آن مقطع اصطلاح (روزنامههای زنجیرهای یا قارچی) به آنها اطلاق میشد.
خط و رسمی جدید و منحصر به فرد ابداع شد.
جالب است بدانیم با وجود اینکه شمس الواعظین و همکاران، یاران و شاگردانش مبدع تیپ ظاهری و صفحهآرایی و انتخاب تیتر و ستون روزنامههای دوم خردادی بودند ولی مدتی بعد روزنامههای جناح راست برای جذب خواننده و تاثیرگذاری بر قوه بصری و ظاهری خواننده، جبرا و به مرور، ظاهر صفحه اول روزنامههای خود را شبیه دوم خردادیها منتشر میکردند. شاهد آن هم اینکه همین امروز اگر از غرفههای اصولگرایان بازدید کنید متوجه شباهت ظاهری، خط الرسم و انتخاب تیتر و صفحهآرائی آنها با نشریات اصلاح طلبی خواهید شد.
ژورنالهای ایرانی به روزنامهنگاری حرفهای در دنیای مدرن نزدیک شدند.
پس تولد و جان گرفتن مطبوعات در جمهوری اسلامی از نظر کمی و کیفی و تنوع گرایش، خبرگزاریها و بنگاههای خبری دنیا به صفحات روزنامههای ایران استناد میکردند.
نخبگان ما در مطبوعات شفته، شالودهای را ریختند و بنائی را نهادند که تا امروز فارغ از نوسانات و چاله چولههای متعارف و بداهه و آن الخلقه پا برجا است. و به قول حکیم توس از باد و باران گزند نمیبینند. به طوری که اکنون و در چندسال اخیر بزرگانی چون محمدعلی وکیلی و دیگر مسئولان و وکلا با افتخار و پیگیرانه در تنومند کردن درخت اطلاعرسانی شریک هستند. باید گفت، روزنامهنگار بودن یک افتخار است.
از تاثیرات دوران جدید روزنامهنگاری پس از خرداد 76 این بود که بار و وظیفه ذاتی احزاب، جبههها و حتی انتقال صدای انجیاوها بر دوش مطبوعات افتاد و روزنامه عملا در نقش پوزیشن و اپوزیشن ظاهر در داخل و قالب نظام جمهوری اسلامی ظاهر شدند.
به امید پایداری، ماندگاری و نقش آفرینی اصیل روزنامه نگاران، تحلیل گران، عزیزان مشغول در تحریریهها و همه آنهایی که از کاغذ و تایپ تا کیوسک در رسالت اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به جامعه برای رکنی رکین از جمهوری و دموکراسی اعتبار میبخشند.
«همگی خسته نباشید»
* روزنامه نگار، تحلیل گر و کارشناس علوم سیاسی
پربازدیدترینهای روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
رئیس جمهوری :
خوشبختانه امروز ظرفیتهای خوبی برای سرمایهگذاری در ایران وجود دارد
گزارش میدانی «ابتکار» از یک روز سفر درونشهری با اتوبوس
زندانهای متحرک شهر
کلیه قراردادهای بهرهبرداری چوب از جنگلهای شمال تا پایان سال لغو شد
«آه» جنگل و صدای مردم
جهانبخش محبی نیا
چه باید کرد؟
اهالی خبر از «نمایشگاه مطبوعات» میگویند
دورهمی خبرنگاران
دولت مرکزی اسپانیا تمام مقامات دولت محلی کاتالونیا را از سمتهای خود خلع کرد
چالش کاتالانها تهدیدی برای اروپای واحد
گفتوگوی ابتکار با «آروند دشتآرای» درباره «بین خودمان باشد»
دیگر حقیقتها را در تئاتر نمیگوییم
یک کارشناس اقتصادی در گفت وگو با «ابتکار»:
افزایش نرخ ارز توسط دولت کنترل میشود
همدستان بابک زنجانی از اعدام نجات یافتند
اسحاق جهانگیری در مراسم افتتاحیه بیست و سومین نمایشگاه مطبوعات و خبرگزاری ها:
نمایشگاه مطبوعات کوچه آشتی کنان است
به بهانه نمایشگاه مطبوعات
نشریات ما پس از انقلاب چه نمرهای میگیرند؟
به بهانه نمایشگاه مطبوعات
نشریات ما پس از انقلاب چه نمرهای میگیرند؟
به بهانه نمایشگاه مطبوعات
نشریات ما پس از انقلاب چه نمرهای میگیرند؟