ایجاد نخستین اسکله موزه نفتی در آبادان

۱۰۸ سال از اکتشاف نفت در ایران می‌گذرد حدود ۶۶ سال از این مدت، اقتصاد کشور مبتنی‌بر درآمدهای نفتی بوده و دولتمردان در بسیاری از سال‌های این دوره برای اداره کشور روی فروش نفت و محصولات آن حساب باز کرده بودند. حالا بعد از این همه سال در حالی که هنوز خیلی‌ها اقتصاد اول کشور را نفت می‌دانند، وزارت نفت نیز مانند بسیاری از مدیران دیگر کشور به این نتیجه رسیده که گردشگری می‌تواند جایگزین خوبی برای نفت در سال‌های آینده باشد و دو سالی می‌شود که تجهیزات قدیمی نفت را که از نخستین‌های اکتشاف نفت در دنیا به شمار می‌رود، جمع‌آوری می‌کند تا به‌عنوان آثار موزه نگهداری و حفظ کند‌.

 قدم زدن روی تاریخ
فاصله تو با عراق تنها رودی است که ما آن را اروند و عرب‌ها شط‌العرب می‌نامند. اروند اما غم دارد، نمی‌توانی به‌ آن نگاه کنی و یاد جوانانی نیفتی که خون‌شان در آن ریخته شد. از آن سو قدم زدن روی اسکله‌ نفتی آبادان که قدیمی‌ترین اسکله‌‌ نفتی ایران به شمار می‌رود و حالا متروک و زنگ‌زده شده نیز فضای غمبار اروند و اسکله را دوچندان می‌کند. یک و نیم کیلومتر اسکله که از بخش‌های متفاوتی تشکیل شده از سوله‌هایی که اسناد، قالب‌های چوبی ریخته‌گری، خودروهای شرکت نفت و همین‌طور پژوی ۵۰۴ شهید تندگویان نگهداری می‌شود تا دو سفینه نجات آمریکایی ۵۰ ساله که ۲۲ نفر را یک هفته در آب زنده نگه می‌داشت و حتی لنگرگاه‌ها و گاوصندوق‌های عظیم آهنی. اما در میان اشیای به جا مانده از تاریخچه نفت، این جرثقیل صدتنی «اکوان» است که بیش از بقیه اهمیت دارد، آنقدر ابهت دارد و عظیم است که می‌خواهی دقایقی را فقط نگاهش کنی. این جرثقیل که در حال حاضر یک و نیم متر آن غرق است و بخش‌هایی از آن در طول جنگ تخریب شده، سبب شکست آلمان در جنگ جهانی دوم از روسیه شد. انگلیسی‌ها وقتی متوجه شدند که آلمان قصد حمله به روسیه را دارد این جرثقیل را برای حمل ۲۰۰ تن بار تجهیز کردند و سپس با آن  1421 لوکوموتیو که هر یک حدود صد تن وزن داشتند، 118 فقره ماشین‌آلات سنگین و 342 تانک و 369 هواپیمای بمب‌افکن و همچنین سوخت، آذوقه و لباس حمل کردند و به روسیه رساندند تا سرانجام مانع گسترش جنگ جهانی دوم به روسیه و شکست آلمان شدند. جرثقیل اکوان به‌عنوان یکی از اشیای تاریخی کشور در فهرست آثار ملی کشور نیز ثبت شده است، این جرثقیل با پرچ ساخته شده و جوشکاری نشده و هنوز کارخانه تولیدکننده آن در انگلستان وجود دارد. این جرثقیل‌ها در سال 1912 میلادی (1291 خورشیدی)، حدود چهار سال پس از کشف نفت، به بندر آبادان آورده و در صنعت نفت به کار گرفته شد.



 آبادان مقصد گردشگری می‌شود
آبادان، شهر نخستین‌‌هاست. این جمله را شاید خیلی شنیده باشید اما از این همه پتانسیل هنوز برای رونق گردشگری شهر استفاده نشده است. به‌ویژه آنکه این شهر قبل از جنگ زیرساخت‌هایی داشت که هنوز خیلی از شهرهای کشور از آن بی‌بهره‌اند و این امکانات به مدد نفت و صادرات آن به وجود آمد. اکبر نعمت‌اللهی، مدیر موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت می‌گوید: «آبادان را باید به‌عنوان یک شهر موزه معرفی کرد اما این‌کار گام خیلی بزرگی است که هزینه زیادی می‌خواهد. وزارت نفت تصمیم گرفته فعلا پنج سایت را به صورت موزه درآورد که شامل موزه بنزین‌خانه، پالایشگاه آبادان، ساختمان نیروگاه شماره یک، مدرسه آموزشی و حرفه‌ای آرتزین اسکول، اسکله‌های شماره یک تا ۱۰ و خانه‌های تشریفاتی بریم و انکس می‌شود‌.»
او ادامه می‌دهد: «مردم آبادان امکانات تفریحی خوبی ندارند و ما سعی می‌کنیم با به پایان رسیدن این پروژه‌ها آبادان را به یک شهر توریستی تبدیل کنیم که حتی خارجی‌ها هم به این شهر سفر کنند تا تاریخچه نفت را از نزدیک ببینند.»

 3 سال زمان نیاز است
ساسان صوفی، مدیر پروژه موزه‌های نفت آبادان با بیان اینکه در عرض سه سال قرار است اسکله نفتی آبادان به اسکله موزه تبدیل شود، می‌گوید: «اسکله 1500 متر یا 5/1 کیلومتر طول دارد که برای تبدیل کردن آن به موزه و مکانی تفریحی که شامل امکاناتی چون رستوران با غذاهای بین‌الملل و محلی، فروشگاه‌های خرید و محل بازی کودکان می‌شود، سه سال زمان نیاز است و در سه فاز تعریف شده است.» به گفته او به‌زودی فاز نخست آن آغاز می‌شود. صوفی اضافه می‌کند: «حدود چهار کیلومتر باید نرده‌کشی شود تا مسائل ایمنی رعایت شود. همچنین در بهسازی این اسکله از هیچ وسیله اضافی خارج از تجهیزات نفتی استفاده نمی‌شود.»او با بیان اینکه سرمایه‌گذاران زیادی از بخش خصوصی اظهار تمایل کرده‌اند تا در این پروژه سرمایه‌گذاری کنند می‌گوید: «با این حال وزارت نفت قصد دارد خودش این پروژه را به‌عنوان یک پروژه ملی به پایان برساند.»

 پل طبیعتی‌ها وارد می‌شوند
تجربه موفق پل طبیعت تهران که به تازگی جایزه معماری آقاخان را نیز از آن خود کرده است، برای معمار جوانی چون لیلا عراقیان سبب شد تا پروژه‌های دیگری همچون پروژه اسکله موزه آبادان که ساختار آن سازه فلزی است نیز به او و همکارانش سپرده شود. علیرضا بهزادی، ‌معمار و همکار عراقیان درباره این پروژه می‌گوید: «اساس کار ما توجه به اقلیم، هویت و اقتصاد شهر و احترام به انسان است. کرامت انسانی سرلوحه بازسازی اینجا به شمار می‌رود، توجه به فضای نشستن، سایه‌ها، و حتی غروب آفتاب که زیبایی خاصی به این اسکله می‌بخشد. اینجا باید فضایی برای آرامش و آسایش شهروند و گردشگران و همین‌طور آموزش تاریخچه صنعت نفت باشد.»
او ادامه می‌دهد: «زندگی شب در آبادان رونق دارد و به همین دلیل نورپردازی مناسب نیز از دیگر نکاتی است که باید به آن توجه شود.»
او همچنین تاکید کرد که این اسکله می‌تواند نمونه موفقی از تفریحات آبی باشد که گردشگران را حتی از کشورهای دیگر جذب کند.