روزنامه ابتکار

وضعیت کودکان کار در گفت‌وگو با اعضای شورای شهر تهران بررسی شد کودکان زباله‌گرد قربانی مافیا!

آسو محمدی
یکی از مشکلات و معضلات کلان شهرهای سراسر دنیا، از جمله تهران، پدیده‏ای با نام کودکان کار و زباله‏گرد است که چهره شهر را زشت و عبوس می‏کند.
کودکانی که در مواردی به دلیل فقر یا اعتیاد والدین خود در سطح شهر رها می‏شوند تا با تکدی‌گری یا انجام کارهایی مثل دست‏فروشی سرچهارراه‌ها، خیلی زود از دنیای کودکی فاصله گرفته و به دنیای خشن کار اجباری پرتاب شوند. کودکانی که حضور آنها در جامعه به‌عنوان یک معضل و آسیب‏اجتماعی مطرح است و آنطور که مسئولان حوزه شهری می‌گویند عموما حضورشان توسط باندها و مافیایی پشت پرده سازماندهی می‏شود. مافیایی که هر روز بیشتر می‏کوشد با بهره‏کشی از این کودکان سود بیشتری عاید خود کند.
روزانه هر کدام از ما شاهد این معضل در سطح وسیعی در جامعه هستیم. بچه‏هایی که در چهارراه‏ها، پارک‏ها، خیابان‏ها و پیاده‏روها «کودکی» می‏کنند. کودکانی که خیلی از آنها کودکان مهاجر هستند. طبق اظهارات مسئولان ذی‏ربط تاکنون این کودکان بارهاوبارها از سطح شهر جمع‌آوری شده‌اند اما زمانی نمی‌گذرد که باز همان آش است و همان کاسه.


نمی‏خواهم مدرسه بروم
ستاره ۱۱سالش است و سهیلا 13سال. کلاس سوم و ششم ابتدایی هستند. بعد از تعطیل شدن مدرسه و تعطیلات تابستان جوراب می‌فروشند. ستاره جثه‏ای نحیف و لاغر دارد. ستاره به «ابتکار» می‌گوید: «برای دست‌فروشی با پسرعمویم به جاهای دور می‌رویم، خیلی دور؛ لواسان، حکیمیه.» او روی پیاده‏رو، کنار بساطش، عروسکش را خوابانده و ادامه می‌دهد: «در شوش زندگی می‏کنیم. پدرمان بر اثر تصادف فوت شد. چند سالی می‏شود از مشهد به تهران نقل‌مکان کرده‏ایم. روزها مادرم ما را به مرکز شهر می‏آورد و هر شب به دنبال‌مان می‌آید. مادرم خیاطی می‏کند. تازه هر سه تایی‏مان از پس اجاره و خرج خانه برنمی‏آییم. گاهی هم مردم به ما کمک می‏کنند و لباس‏هایشان را به ما می‏دهند. همین کفش‏هایم را دیشب خانوم همسایه برای من آورد.» سهیلا هم به «ابتکار» می‏گوید: «من دیگر نمی‏خواهم مدرسه بروم. مدرسه وقتم را می‏گیرد. می‏خواهم به مادرم کمک کنم.»
75 درصد کودکان افغانستانی هستند
در این میان، مسئله کار و استثمار کودکان، دامن کودکان مهاجر افغان را بیشتر گرفته است. در خیابان ولی‏عصر، نبش خیابان مطهری، کنج دیوار پیاده‏رو تعداد زیادی از همین کودکان به گونی‏های پر از زباله تکیه داده‏اند و نهار می‏خورند، یک نان بربری، یک ماست بورانی روی پایشان، هرازگاهی تکه‏ای بربری را در ماست می‌زنند و می‏خورند. نوشابه‏ای زرد و کوچک هم کنار دست‏شان است. یکی از آنها 2تا از انگشتان دست چپش قطع شده و پوست دست راستش سوخته و مچاله شده است. «عبدالله»، 15ساله و بچه قندوز در افغانستان است. «احمد»، پسر عمویش که تازه به ایران آمده، 13سال دارد. هر دو در منطقه شورآباد، بخش کهریزک از توابع شهرری زندگی می‏کنند. در مدرسه پسرانه سیداحمد خمینی درس می‏خوانند. این مدرسه صبح‏ها به دانش‏آموزان افغانی اختصاص دارد. «عبدالله» و «احمد» خیلی نمی‏توانند فارسی سلیس حرف بزنند. بعضی کلمه‏هایشان فارسی دری است و فهم حرف‌هایشان کمی سخت است. «عبدالله» به «ابتکار» می‌گوید: «شب‏ها کاغذهای باطله و پسماندهای خشک را جمع می‏کنیم. برای عمویم که در نعمت‏آباد در یک کارخانه کار می‏کند، می‏فروشیم و کار می‏کنیم. این زباله‏ها را کیلویی 30هزار تومان از ما می‏خرد و خودش 2برابر می‏فروشد و سود می‏کند.» از «احمد» درباره وضع تحصیلی‏شان می‏پرسم، او می‌گوید: «شیفت صبح مدرسه می‏رویم. بعدازظهر که درس تمام می‏شود به کارخانه می‏رویم و وسایل‏مان را برمی‏داریم و به دنبال زباله‏های خشک به سطح شهر می‏رویم. اما مشکلی که داریم این است که تا مقطع ششم ابتدایی می‏توانیم درس بخوانیم و دیگر نمی‏توانیم ادامه بدهیم.» از او علت را می‌پرسم، می‌گوید: «نمی‏دانم.»
2هفته پیش بود که رضا قدیمی، مدیرعامل سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران درباره آمارهای حاصل از اجرای طرح جمع‏آوری کودکان کار به فارس گفت: «در طرح ساماندهی اجرا شده در تابستان امسال حدود 4هزار و‏400 نفر جمع‌آوری شدند که 400نفر کودک هستند. از این آمار 75 درصد آنها افغانستانی بودند که فقط تکدی‌‏گری می‏کردند.»
کودکان افغان هم شهروند تهران هستند
این درحالی است که به‌تازگی بازهم متولیان امر اقدام به جمع‌آوری این کودکان از سطح شهر و خیابان کرده‏اند هرچند صدای اعتراض حامیان کودکان درآمده است و نسبت به این موضوع واکنش منفی نشان داده‏اند. الهام فخاری، رئیس کمیته اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران یکی از همین منتقدان است. او درباره جمع‏آوری کودکان کار و زباله‏گرد به «ابتکار» می‏گوید: «درحال پیگیری این موضوع هستیم. بچه‏ها انسان‏های صاحب اختیار و دارای خانواده هستند. این‏طور نیست که ما ماشین راه ‏بیندازیم مثل یک بلوک سیمانی بچه‏ها را جمع کنیم تا صاحب‏شان پیدا شود. از نظر من این روش درستی نیست چون یک بسته سنجشی در پیوست این طرح نیست که آن را ارزیابی کند. بهتر است که این طرح متوقف شود تا بسته پشتیبان آن تدوین و طراحی شود. تا این اتفاق نیفتد لازم است که از اجرای این طرح‏ها جلوگیری کنیم. چون فقط آسیب‏اجتماعی بیشتر خواهد شد.»
به گفته فخاری، «از طرف دیگر یک‏سری مسائل اداری و اجرایی در این مسیر وجود دارد. به عنوان مثال شورای اجتماعی دستور را ابلاغ کرده و شهرداری، فرمانداری و بهزیستی موظف هستند که محورهای این طرح را رعایت کنند. همچنین 11دستگاه در مورد این مسئله پیش‏بینی شده‏اند که موقع پاسخگویی اکثرشان نیستند. نمی‏دانم که این تعدد نهادهای درگیر این مسئله آیا به نفع موضوع است یا خیر. این عضو شورای شهر تهران از تدوین یک بسته سیاستی هم خبر می‏دهد و می‏گوید: «بعد از نشست‏های تخصصی و مفصلی که با اعضای شورای شهر داشتیم یک‏سری بسته سیاستی برنامه‏ریزی کردیم و در حال انجام آن هستیم. با سازمان‏های مردم نهاد و انجمن‏های تخصصی و بخش‏هایی از مدیریت شهری که درگیر مسئله و علاقه‏مند به موضوع بودند مفصل صحبت، سیاست‏های گذشته را مرور و یک بسته سیاستی تدوین کردیم.» رئیس کمیته اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران در مورد محتوای این بسته، می‌گوید: «رویکرد برنامه این است که کودکان بر موضوع کار یا تکدی اولویت دارند، کرامت انسانی آنها باید حفظ شود.
یک متکدی حرفه‏ای بزرگسال با یک کودک متکدی فرق دارد. معیار ارزیابی، کودکانِ جلوی چشم ما نیستند بلکه نهادها و خانواده‏هایی هستند که حاضرند بچه‏ها را در چنین وضعیتی رها کنند.» او در تشریح این مسئله توضیح می‏دهد: «بیشتر این کودکان ایرانی نیستند. روی این نکته تاکید می‏کنم کسی که در این شهر زندگی می‏کند و روزگار می‏گذراند شهروند این شهر است مگر حتما باید زاده‏ این شهر باشد تا از حقوق انسانی و اولیه برخوردار باشد؟ به هرحال آنها شهروند این شهر هستند و ما در قبال آنها مسئول هستیم.»
مدیریت وجود نداشته است
اما مشکل کودکان فقط به کار و زباله‏گردی ختم نمی‏شود. مسئله‏ای در ماه‏های گذشته مطرح شد مبنی بر اینکه از کودکان زباله‏گرد سوء‌استفاده می‌شود. ابراهیم امینی، نایب‌رئیس شورای شهر تهران نیز معتقد به این موضوع است و به «ابتکار» می‏گوید: «پسماندها در کشورهای توسعه‌یافته برای شهرها یک منبع درآمد است منتها در کشورهای توسعه‌نیافته و در کلانشهر تهران بخش قابل‌توجهی از هزینه‏های شهرداری صرف زباله‏ها می‏شود که معتقدیم باید از طریق فاینانس و کشورهایی که خطوط اعتباری برای ایران باز کردند و بسیاری از شرکت‏های قدرتمندی که حاضرند در این زمینه سرمایه‏گذاری، زباله‏ها را تبدیل به انرژی و به شیوه‏های پیشرفته آنها را طبقه‏بندی ‏کنند. ما به دنبال این هستیم که این موارد را از طریق فاینانس انجام دهیم. در این میان، یک عده هم با زباله‏ها تجارت می‏کنند و کودکان کار را برای این کار اجیر کرده‌اند. همه اینها به این دلیل اتفاق افتاده که مدیریت وجود نداشته است.»
لایحه حمایت از کودکان خاک می‌خورد
از سوی دیگر، دولت هم 6سال پیش دست به کار شد و لایحه حمایت از حقوق کودکان را به تصویب رساند. در این لایحه مباحث حمایتی گوناگونی برای کودکان زیر 18سال در قالب گروه‏های کودکان بی‏هویت، کار، خیابان و قربانیان جرم مطرح شده تا کودکان را از آسیب‏هایی مثل سوءرفتارها و خشونت‏ها، بهره‏کشی و تکدی‏گری، معامله و خرید و فروش و آزار جنسی و فحشا محافظت کند. هرچند که این لایحه هم سال‏ها در حال بررسی در مجلس است. یک عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با بیان اینکه تاکنون لایحه حمایت از کودکان کار در مجلس دهم مطرح نشده، مهرماه به ایلنا توضیح داد: «بنا به اهمیت، باید در یک طرح دو فوریتی در مجلس به این موضوع پرداخته شود. با توجه به اهمیت موضوع تصویب و اجرایی شدن آن را نباید سال‏ها به عقب بیندازیم.» به اعتقاد سمیه محمودی، «باید با حداکثر توان روی این لایحه کار کرد تا به نتیجه برسد، هرچند با وجود مهم بودن این موضوع، هنوز در مجلس دهم چیزی تحت عنوان به تصویب رساندن لایحه حمایت از کودکان کار دیده نشده است.»
این اظهارات درحالی است که به یاد می‌آورم بعد از خداحافظی از «عبدالله» و «احمد» چند دقیقه‌ای را در کنار یک سطل زباله ایستادم، سینه‌ام به خس خس ‌افتاد. آنقدر زنبور و پشه و مگس توی هوا هست که اگرچند لحظه‌ای غافل شوی، وارد دهانت می‌شوند. حالا تصور اینکه کودکان کار، خیابان و زباله‏گرد هر روز با این وضعیت سروکار دارند، غم‌انگیز است. از یاد نبریم که وضعیت زندگی خانواده‏های بی‏بضاعت و فرودست تاثیر زیادی در روند زندگی و آینده کودکان آنها دارد و کودکان نیز در معرض چه خطراتی هستند. وضعیتی که می‌تواند کودکان را به هر ناهنجاری بکشاند. با این توضیح که از شاخص‏های اصلی سلامت هر جامعه‏ای، رفاه و امنیت کودکان آن است. به کودکان کار و کودکان خیابانی بی‏توجهی می‏کنیم و چند سال بعد که آنها با روح و جسم صدمه‌دیده، دست به شرارت می‏زنند، آنها را به‌عنوان اراذل و اوباش، دستگیر و حتی در ملاءعام اعدام می‏کنیم. چرخه‌ای که بارها کارشناسان و آسیب‌شناسان اجتماعی نسبت به پیامدهای آن هشدار داده‌اند اما دوباره به فراموشی سپرده می‌شوند. همه اینها درحالی است که برای برنامه‌ریزی دقیق و حصول نتیجه نه‌تنها به مسئولان متعهد و دلسوز نیاز است که باید اعتبارهای مناسب برای حل این مسئله و ریشه‏کن کردن این معضل تخصیص یابد. فراموش نکنیم کودکان و نوجوانان ما آینده‌ساز این مملکت هستند و بروز و ظهور روزافزون پدیده‌هایی همچون «کودکان کار و زباله‏گرد» تهدید جدی جامعه فردای همه ماست.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
درگيري منجر به قتل در شرق تهران (اعتماد) پزشکیان به اصلاح‌طلبان و امریکا باج نداد (جوان) عذرخواهی یک مدعی اصلاحات از اهانت بی‌شرمانه به شهید رئیسی (کيهان)
سایر اخبار این روزنامه
روحانی و ماکرون همزمان با گفت و گوهای سطح بالای ایران و اتحادیه اروپا رایزنی کردند صندوق توسعه ملی به کمک رفع ریزگردهای جنوب ایران آمد بارش 100 میلیون دلاری بر سر گرد و غبار تحلیلگران سیاسی در گفت‌وگو با «ابتکار» بررسی کردند گردش به چپ در مسیر مقبولیت عماد افروغ در رابطه با پایین بودن سرانه کتابخوانی مطرح کرد ساختارهای سیاسی ما خردورزی را برنمی‌تابد علیرضا صدقی خلیفه بی‌سرزمین وزیر کشور در کمیسیون شوراها: سال آینده باید «روز کوروش» را مدیریت کنیم وضعیت کودکان کار در گفت‌وگو با اعضای شورای شهر تهران بررسی شد کودکان زباله‌گرد قربانی مافیا! حکومت وحشت داعش پایان یافت بشارت سردار به رهبر دور دنیا در ده قرن ! وزارت اطلاعات خبر داد دستگیری جاعل عنوان بازرس ویژه بیت رهبری و پرسنل وزارت اطلاعات