روزنامه ابتکار
1396/09/07
« ابتکار» وضعیت طراحی پوستر در ایران را بررسی کرد مرگ ایده ها در طراحی پوستر
فاطمه امینالرعایااگر به دیدن پوسترها علاقه داشته باشید، حتما در میان نمونههای داخلی تصویرهایی را مشابه پوسترهای خارجی با اندکی تغییر و گاهی هم بدون تغییر دیدهاید. این نمونهها کم هم نبودهاند. گاهی حتی ماجرا چنان جنجال به پا کرده که تبدیل به سوژه خبرنگاران شده است. گویا کپیرایت حلقه گم شده تمام شاخههای هنری در ایران است. با این اوصاف چه در انتظار طراحی پوستر ایران خواهد بود؟
روند عادی طراحی یک پوستر
محمد علی عدنانی، طراح و گرافیست، حال طراحی پوستر در ایران را خوب نمیداند و به «ابتکار» میگوید: این ماجرا در حوزه طراحی پوستر سینما و تئاتر جدیتر است، ممکن است اشکال از عدم حساسیت سفارشدهندگان و عوامل فیلم باشد. سالهاست که ما در حوزه فیلم، شاهد پوستر خوبی نبودهایم.
او درباره روند طراحی پوستر اینگونه توضیح میدهد: روندی برای طراحی پوستر وجود دارد که متاسفانه در کشور ما از سوی کارفرما چندان رعایت نمیشود. رسانهای مانند پوستر، یک فریم است. یعنی ما کار هنری را به مثابه یک پوستر که پیامی را منتقل میکند در نظر میگیریم. آن چه که دیده میشود آخرین حلقه یک زنجیره است. خصوصا درباره پوسترهای تجاری در ابتدا راهبرد برند تدوین میشود و این راهبرد را برنامهریز به همراه مجموعه صاحبان برند تدوین میکند. در مرحله بعد زمانی که به محتوا دست پیدا میکنیم، تازه کار طراح گرافیک آغاز میشود. طراح گرافیست با در دست داشتن ترکیبی از مباحث تئوریک و محتوا و آنچه که کارفرما میخواهد در بحث تبلیغات به آن برسد به سمت ایده اصلی حرکت میکند. این ایده بر پایه راهبرد رسانه طراحی میشود و به سمت تصویرسازی میرود. این روند کاملا روندی منطقی است. در این پروسه به آنچه که برند در بازار نیاز دارد و تصویری که مخاطب قرار است از برند در ذهنش شکل بگیرد، رسیدهایم. در این مرحله پیام را تدوین میکنیم و سپس به تصویرسازی میرسیم. این روند عادی برای خلق یک پوستر تبلیغاتی است.
ما ماجرا را دور میزنیم
عدنانی ضمن بیان اینکه روند طراحی پوستر در ایران برعکس روند عادی است، درباره وجود خلاقیت در طراحی پوسترهای ایرانی میگوید: کارفرما در کشور ما با توجه به موضوع و مضمون مدنظرش، سفارش طراحی پوستر میدهد. زمانی که روند اصلی طراحی پوستر دور زده میشود و راهبردی برایش وجود ندارد و هیچ مسیر درستی از حیث تئوریک طی نشده، باعث میشود که طراح دنبال ایدهای میگردد که تنها پاسخگوی صورت مسئله موجود باشد و به دنبال آن نیست که بر پایه برنامه و مسیر تعیین شدهای خلاقیت داشته باشد. وقتی مسیر اصلی برای طراحی پوستر طی نمیشود، طراح با حجم زیادی از تصاویر موجود در اینترنت و منابع دیگر روبهرو میشود و تلاش میکند تا از آنها برای طراحی اثر الهام بگیرد. بعضی به این کار کپیبرداری میگویند. هنرمند به اقتضای آن پیامی که قرار است منتقل شود، تصویری انتخاب می کند که ممکن است هزاران هزار تصویر مشابه آن وجود داشته باشد.
این طراح که در یکی از دورههای جشنواره بینالمللی هنرهای تجسمی فجر در بخش داوری مردمی حائز رتبه اول شده است با مقایسه طراحی پوستر خارجی و ایرانی میگوید: زمانی که یک برند خارجی مشهور، پوستری را طراحی میکند، پشت این کار هنری، برنامه وجود دارد، یعنی کارفرما برای این پوستر راهبرد تعیین کرده و به آن رسیده که محتوا میتواند چه باشد. هنرمند بر پایه پیامی که شرکت در نظر دارد، فعالیت میکند نه اینکه تنها به دنبال یک تصویر باشد. ولی ما در کشورمان تنها به دنبال تصویری زیبا و شیک هستیم و آن تصویر هم در حوزههای مختلف اکران میشود، اما آنچه که میبینیم بازخورد نداشتن پوستری است که طراحی کردهایم.
نگرانیهای همهجانبه یک طراح
کپیرایت موضوعی است که در خلق تمام آثار هنری چندان جدی گرفته نمیشود. طراحی پوستر هم از این قاعده مستثنی نیست. عدنانی درباره شرایط دفاع صاحب اثر در مقابل کپیبرداریها به عنوان عدم رعایت حق مولف میگوید: در ایران چنین چیزی وجود ندارد. بارها و بارها نمونههای زیادی از آثار خودم به معنای واقعی کپی شده است و خوانشی متفاوت از ایدههایم اجرا شده و به هیچ عنوان قابل پیگیری نبوده است چون کپیرایت و مالکیت اثر در کشور ما وجود ندارد. این اتفاق برای همکاران هم به دفعات اتفاق افتاده که آثارشان عینا کپیبرداری شده و خالق اثر راه به جایی نبرده است. این البته تنها بخشی از ماجرا است. بخش دیگر این است که هنرمند اثر را طراحی میکند ولی کارفرما بدون آن که قرارداد را با هنرمند به سرانجام برساند و حق و حقوقش را کامل بپردازد، به خودش این اجازه را میدهد که بدون اطلاع یا اجازه هنرمند از پوستر استفاده کند و این داستان هم متاسفانه رایج شده است. یعنی هنرمند هم باید مراقب کپی نشدن اثرش باشد و هم از سمت کارفرما مورد بیمهری قرار میگیرد.
لزوما همه پوسترها اثر هنری نیستند
عدنانی که در بیش از 40 جشنواره و نمایشگاه داخلی و خارجی شرکت داشته است در پاسخ به این سوال که آیا میتوانیم پوستر را اثر هنری بنامیم، میگوید: این موضوع بسیار پیچیده است، اثر هنری به زیباییشناختی نسبت به روح موجود در روح هنر باز میگردد. در اثر هنری سه مقوله وجود دارد، پیام، فرم و محتوا. صورت زیرین و جانمایه اثر هنری محتوا است. پوسته رویی فرم است. آنچه که در طراحی کلاسیک و هنر تصویری بررسی میشود کارکرد فرم زیبا است. یعنی لوگو یا لوگو تایپ را به مثابه فرم زیبا تلقی میکنیم که جنبه کاربردی دارد ولی جان هنر آن چیزی است که محتوی و ریشه هنر اشاره دارد. به این موضوع نمیشود مثل فرم نگاه کرد و باید با دید زیبایی شناسی آن را بررسی کنیم. زمانی که با محتوای زیبا و آنچه که بتوانیم هنر بنامیم، در ارتباط باشیم، می تواند چیزی را در درون ما به حرکت درآورد و این با فرم مرتبط نیست. چون فرم نسبی است. چون فرمی از نظر زیباییشناسی برای شخصی زیبا و از نظر شخص دیگر زشت است بنابراین این ماجرا نسبی است. پس اثر هنری نه به واسطه فرم زیبا بلکه به واسطه محتوای زیبا، اثر هنری شناخته میشود. در طراحی گرافیک این ماجرا بسیار کم است چون طراح گرافیک محصول یا محتوایی را تبلیغ میکند. لزوما محتوایی که تبلیغ میشود باکیفیت نیست اما طراح طوری با آن برخورد میکند که شما با آن موضوع مورد نظر ارتباط برقرار کنید. به نظر من طراحان گرافیک دروغگوهای خوبی هم هستند و این توانایی باعث میشود شاکلهای از کنار کمپین و پوستر صاحب منفعت شود. بنابراین نمیتوانم لزوما یک پوستر را اثر هنری بخوانم. زمانی میشود از یک اثر به عنوان اثر هنری یاد کرد که محتوای خوبی داشته باشد و آن زمان دیگر با زیبایی فرم برخورد نمیکنیم و چیزی درونی است و همه میتوانیم با آن ارتباط برقرار کنیم.
پربازدیدترینهای روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در دیدار معاون رئیس اجرایی افغانستان:
وحدت شیعه و سنی در افغانستان برهم زننده توطئه های دشمنان اسلام است
«ابتکار» از ابعاد تصمیم جنجالی روسای دانشگاه آزاد گزارش میدهد
خیمه اصولگرایان بر 16آذر
جامعهشناسان ویژگی های دو پیادهروی اربعین و مشهد مقدس را مقایسه کردند
پشت پرده 2 پیاده روی
جلال خوشچهره
مشغله مسئولان فضیلت نیست
«ابتکار» از اجرای وعده انتخاباتی رئیس جمهوری در زمینه «حقوق شهروندی» گزارش می دهد
« ابتکار» وضعیت طراحی پوستر در ایران را بررسی کرد
مرگ ایده ها در طراحی پوستر
« ابتکار» نشست ائتلاف عربی مبارزه با تروریسم بدون حضور بازیگران اصلی را بررسی میکند
گزارش« ابتکار» از حضور ستارهها روی صحنه نمایش
سینما تئاتر،جاده ای که دوطرفه شد
معاون اول رئیس جمهوری در دیدار با زلزله زدگان کرمانشاه:
تا آخرین لحظه در کنار شما خواهیم بود
سیستم گرمایشی ۸۳هزار کلاس درس همچنان استاندارد نیست
آتش زیرخاکستر در مدارس
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در دیدار معاون رئیس اجرایی افغانستان:
وحدت شیعه و سنی در افغانستان برهم زننده توطئه های دشمنان اسلام است
نشنال اینترست:
رویارویی احتمالی تهران وریاض، کربلایی دیگر است
واشینگتنپست گزارش داد
«کوشنر»در کاخ سفید چه میکند؟