روزنامه ابتکار
1396/09/07
« ابتکار» نشست ائتلاف عربی مبارزه با تروریسم بدون حضور بازیگران اصلی را بررسی میکند
فرافکنی برای فرار از مکافاتمحمدرضا ستاری
نخستین نشست شورای وزرای دفاع کشورهای عضو ائتلاف نظامی اسلامی مبارزه با تروریسم به رهبری عربستان روز یکشنبه بدون حضور کشورهای ایران، سوریه، عراق و قطر به کار خود پایان داد. این اتئلاف که دو سال قبل و به ابتکار عربستان راهاندازی شد تا کنون 40 کشور مسلمان را در خود جای داده، اما نکته قابل توجه در آن این است که دو کشور عراق و سوریه به عنوان کانون مبارزه با تروریسم در آن شرکت ندارد. در همین رابطه سعودیها با بیان اینکه ضمن هماهنگی تمام اعضا، تمامی امکانات مالی، نظامی، سیاسی و اطلاعاتی خود را برای مبارزه با گروههای افراط گرا به کار خواهند برد، اعلام کردند که عدم هماهنگیهای گذشته اکنون با تشکیل این ائتلاف پایان یافته است.
از سوی دیگر در حالی که قرار است نشستهای ژنو 8 و سوچی برای جمع شدن گروههای مخالف سوری و دستیابی به یک راه حل سیاسی برای خروج بحران در این کشور به زودی تشکیل شود، هیات دولتی سوریه با انتقاد از محتوای بیانیه نشست ریاض اعلام کرد که از شرکت در مذاکرات ژنو که قرار است امروز مقدمات آن فراهم شود خودداری میکند.
تحولات صورت گرفته در روزهای گذشته و به خصوص پس از اعلام پایان حکومت داعش در عراق و سوریه، نشانگر آن است که روند مدیریت بحران در سوریه وارد مرحلهای جدید شده است. فائق آمدن بر داعش و متعاقب آن تضعیف گروههای افراطگرا در این کشور که همچنان میزان زیادی از آنها به فعالیت خود ادامه میدهند، روندی جدید از گفت و گوهای دیپلماتیک را فراهم ساخته که تمام گروهها و بازیگران دخیل در بحران سوریه، اینبار از کانال دیپلماسی، به منافع خود را در زمین سوریه دنبال کنند. این امر علی رغم زمینهسازی برای خروج از بحران، میتواند پیامدهای منفی خود را نیز داشته باشد. یعنی با شکست دیپلماسی و روند سیاسی مذاکرات صلح در سوریه، مقدمات یک تنش تازه در قالب جنگ قدرت میتواند، درگیری در این کشور را در فاز دیگری باز تولید کند.
در همین رابطه است که میتوان تلاش عربستان برای برگزاری نشست ریاض و همچنین کنش این کشور در سطح منطقه که اکنون به صورت تهاجمیتر نسبت به گذشته جریان دارد را به کوشش ریاض و متحدانش برای جبران ناکامی در سوریه و عراق تعبیر کرد. احیای ائتلاف عربی به رهبری ریاض که نقش آن در بحران یمن و قطر هم اکنون با اما و اگرهای زیادی همراه است، در شرایط صورت میگیرد که هم از یک سو تنش میان تهران و ریاض به اوج خود رسیده و از سوی دیگر با دست بالای محور ایران و روسیه در سوریه موجب برهم خوردن موازنه بازیگران منطقهای در تحولات خاورمیانه شده است. ماجرای استعفای جنجالی سعد حریری نخست وزیر لبنان که به عقیده بسیاری از تحلیلگران، برنامه سعودیها برای گشودن جبهه جدیدی از درگیریها با ایران و ضربه زدن به حزبالله لبنان تعبیر و تفسیر میشود با پیوند خوردن به نشست ریاض که بدون حضور بازی بازیگران اصلی مقابله با تروریسم یعنی ایران، عراق و سوریه برگزار شد، حاکی از آن است که جریان گزینشی در پوشش مبارزه با تروریسم مانند اقدامات گذشته تا چه میزان میتواند بی اثر بوده و منجر به ایجاد چالشهای جدید در منطقه باشد.
ابزارهای ناکارآمد سعودیها برای هژمونی در منطقه
سعودیها اکنون با درگیر شدن در چند جبهه از قبیل بحران سوریه، یمن، قطر، درگیری و تنش روز افزون با ایران و همچنین مساله لبنان، بسیاری از ابزارهای خود در منطقه را از دست داده و در حال دست و پا زدن برای حفظ منافع از دست رفته هستند. در این رابطه دکتر رحمان قهرمانپور پژوهشگر ارشد مسائل خاورمیانه با بر شمردن ابزارهای سعودیها برای ایفای نقش منطقهای خود، معتقد است: موثرترین ابزار آنها در طول چند دهه گذشته برای پیشبرد اهداف و اعمال نفوذ مساله نفت بوده است.
دومین ابزار عربستان، موقعیت ژئوپلیتیکیاش در شبه جزیره عربی است. وسعت سرزمینی زیاد و قرار داشتن مکه و مدینه در آن کشور، اعتبار و نفوذ منطقهای زیادی به عربستان داده است. کمااینکه امروزه کویت، امارات و بحرین نیز به تعبیری، برخی کشورهای اقماری عربستان میتوانند محسوب شوند و عربستان در این کشورها و به تبع آن در شورای همکاری خلیج فارس نفوذ و اعتبار زیادی دارد. اما آنچه که مطرح است بعد از افول قدرت مصر در خاورمیانه و تحولات پس از سقوط حسنی مبارک، ریاض تلاش کرده که به نوعی جایگزین مصر در جهان عرب شود و حتی فراتر از آن به عنوان یک بازیگر اصلی منطقهای ظاهر شود. عربستان در این راستا تلاش کرده از برخی ابزارها همچون حضور گروههای تکفیری در منطقه، نزدیکی به رژیم اسرائیل و سرکوب کردن گروههای مقاومت چون حزبالله بهره جوید. لذا این کشور علاوه بر شبه جزیره عربی که حوزه سنتیاش محسوب میشود، متوجه عراق، سوریه و لبنان شده و خواهان آن است تا در این کشورها نیز ابزاری بدست بیاورد که حمایت پنهان از برخی گروههای افراطی نیز در همین راستا بوده است. ریاض تلاش دارد با استفاده از چنین ابزارهایی به بازیگر اصلی منطقهای تبدیل شود در حالی که تجربه چند سال گذشته ثابت کرده که این ابزارها مطمئن نیستند و در برخی موارد میتوانند علیه خود عربستان وارد عمل شوند. به عنوان مثال وقتی به افتضاح سیاسی اخیر و وادار کردن سعد حریری به استعفا در عربستان نگاه کنیم، این مساله بیانگر آن است که عربستان مشکلات ساختاری در منطقه برای اعمال نفوذ و تبدیل شدن به یک قدرت منطقهای برتر را دارد. اما سعودیها از یک سو با اتکا به تولید نفت و قدرتی که در بازار جهانی نفت دارند و از سوی دیگر با توجه به خلا قدرت ناشی از ضعیفتر شدن مصر میخواهند بسیار فراتر از پتانسیل و توانایی خود در منطقه ظاهر شوند و امیدوارند که از طریق دیپلماسی چک و دادن پول به همراه نوعی ناسیونالیسم عربستانی که در حال تولید است، به قدرت برتر در منطقه تبدیل شوند. ولی باید توجه داشت که مقاومتها و چالشها در منطقه به حدی است که این ابزارها کفایت نمیکند. کما اینکه مشاهده میکنیم که عربستان در یمن نه تنها پیروز نشده بلکه دچار چالشهای جدی نیز شده است. لذا ناکارآمدی این ابزارهای ریاض به دلیل بلندپروازیهای منطقهای این کشور است. زیرا عربستان میخواهد از این ابزارها برای کسب جایگاهی استفاده کند که درواقع مشکلات ساختاری برای کسب آن جایگاه دارد. اگر از نظر جمعیتی، نفوذ در خاورمیانه و دیگر فاکتورهای قدرت نگاه کنیم، درمییابیم حداکثر اقدامی که عربستان میتواند انجام دهد تبدیل شدن به هژمون شبه جزیره عربی است. اما این کشور میخواهد فراتر از آن در خاورمیانه، جهان عرب و حتی جهان اسلام به موقعیت ویژهای دست پیدا کند که این ابزارها برای چنین اهدافی جوابگو نیست. همچنان که اشاره شد بخشی از این ابزارها مانند گروههای افراطی موقت هستند و ممکن است بعدها علیه خود عربستان وارد عمل شوند. یعنی ائتلاف استراتژیکی میان آنها و عربستان وجود ندارد؛ چون اساسا منافع آنچنانی وجود ندارد. بنابراین دلیل آنکه میگوییم چنین ابزارهایی ناکارآمد شدهاند این است که عربستان خیلی فراتر از آن چیزی که توانش را دارد میخواهد نقش ایفا کند.
شکاف میان خواستهها و واقعیتها
این کارشناسان ارشد مسائل خاورمیانه همچنین در یادداشتی برای شورای راهبردی روابط خارجی، خاطرنشان میکند: در خصوص ماجرای سعد حریری، فرانسه با وجود آنکه در دورهای لبنان را تحت قیمومیت داشت و همیشه در این کشور نفوذ داشته است اما هیچ وقت دست به چنین اقدامی نزده و نخواهد زد که نخست وزیر این کشور را وادار به استعفا کند. لذا بخشی از تضادها و رفتارهای غیرعقلانی که از سوی ریاض مشاهده میکنیم به دلیل شکافی است که میان خواستههای عربستان و واقعیات و ابزارهای موجود وجود دارد؛ اقداماتی همچون بازداشت غیرمنتظره تعداد زیادی از شاهزادگان و یا دخالت در مساله لبنان نشان دهنده همین مساله است. البته با وجود تمام این مسائل خود مقامات ریاض مدعی هستند که واقعگرایانه عمل میکنند. در این شرایط، عربستانیها خیلی روی کمک دولت دونالد ترامپ، حساب بازکردهاند و گمان میکنند شکاف موجود با کمک دولت ترامپ و سیاستهای ایرانهراسانه آنها قابل پر کردن است. همچنانکه چند هفته بعد از سخنرانی ضدایرانی ترامپ، عربستانیها موضوع سعد حریری را به پیش کشیدند. یعنی عربستانیها گمان میکنند باوجودیکه خواستههایشان غیرواقع بینانه و آرمانگرایانه است، اما میتوانند با اتکا به دولت ترامپ و سیاستهای خاورمیانهای او این شکاف را پر کنند. این در حالی است که باید توجه داشت که چنین شکافی پرکردنی نیست و دولت آمریکا نمیخواهند آن اندازهای که عربستان تصور میکند در خاورمیانه خرج کند و وارد معادلات این منطقه شود. چراکه اولویت برای آمریکا در برهه فعلی فقط خاورمیانه نیست بلکه در آسیا اولویتهای بیشتری دارد.
پربازدیدترینهای روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در دیدار معاون رئیس اجرایی افغانستان:
وحدت شیعه و سنی در افغانستان برهم زننده توطئه های دشمنان اسلام است
«ابتکار» از ابعاد تصمیم جنجالی روسای دانشگاه آزاد گزارش میدهد
خیمه اصولگرایان بر 16آذر
جامعهشناسان ویژگی های دو پیادهروی اربعین و مشهد مقدس را مقایسه کردند
پشت پرده 2 پیاده روی
جلال خوشچهره
مشغله مسئولان فضیلت نیست
«ابتکار» از اجرای وعده انتخاباتی رئیس جمهوری در زمینه «حقوق شهروندی» گزارش می دهد
« ابتکار» وضعیت طراحی پوستر در ایران را بررسی کرد
مرگ ایده ها در طراحی پوستر
« ابتکار» نشست ائتلاف عربی مبارزه با تروریسم بدون حضور بازیگران اصلی را بررسی میکند
گزارش« ابتکار» از حضور ستارهها روی صحنه نمایش
سینما تئاتر،جاده ای که دوطرفه شد
معاون اول رئیس جمهوری در دیدار با زلزله زدگان کرمانشاه:
تا آخرین لحظه در کنار شما خواهیم بود
سیستم گرمایشی ۸۳هزار کلاس درس همچنان استاندارد نیست
آتش زیرخاکستر در مدارس
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در دیدار معاون رئیس اجرایی افغانستان:
وحدت شیعه و سنی در افغانستان برهم زننده توطئه های دشمنان اسلام است
نشنال اینترست:
رویارویی احتمالی تهران وریاض، کربلایی دیگر است
واشینگتنپست گزارش داد
«کوشنر»در کاخ سفید چه میکند؟