محمد حسین تقوایی زحمتکش

این روزها مباحث داغ درباره توسعه کاربری پیام رسان‌ها‌ی داخلی مانند سروش مطرح است؛ حال به فرض این که تمام مدیریت و راهبری پیام رسان‌ها‌ی داخلی در کشور ایران انجام شود؛ بازهم شرکت‌ها‌ی مالک سیستم عامل‌ها‌ی موبایل مانند اندروید قابلیت خوانش و رصد اطلاعات کاربران ایرانی را دارند.
به عبارتی تمام نرم افزارها می‌بایست بر روی سیستم عامل موبایل نصب شود تا بتوان از آن استفاده کرد و جالب اینجا است تمام سیستم عامل‌ها‌ی موبایل امکان رصد، پایش و جمع آوری اطلاعات کاربران موبایل را دارند و جالب تر این که تولید، به روزرسانی و مدیریت سیستم عامل‌ها‌ی موبایلی در انحصار شرکت‌ها‌ی آمریکایی است و این شرکت‌ها‌ می‌توانند به راحتی از تمام گوشی‌ها‌ اطلاعات کاربران خود را جمع آوری کنند. لذا با نصب و استفاده از پیام رسان داخلی، از رصد، سرقت و انتقال اطلاعات کاربران توسط غول‌ها‌ی فناوری اطلاعات بین المللی و دولت‌ها‌ نمی‌توان
جلوگیری کرد.
البته بهره گیری از اطلاعات کاربران گوشی همراه توسط غول‌ها‌ی فناوری اطلاعات و صاحب سیستم عامل موضوعی است که


نه تنها کتمان نمی‌شود بلکه امری عادی و رایج است.؛ به طور مثال شرکت گوگل، صاحب امتیاز و راهبر سیستم عامل موبایلی اندروید؛ گزینه نمایش ترافیک آنلاین به سرویس نقشه خود افزود، در حالی که این غول فناوری اطلاعات، در ایران فاقد نمایندگی است و به تجهیزات راهداری و پلیس ایران هم دسترسی ندارد اما به صورت آنلاین حجم، سرعت و میزان ترافیک خیابان‌های‌ ایران را در لحظه نمایش می‌دهد، گوگل درباره تشریح فناوری ترافیک آنلاین اعلام نموده که بر اساس اطلاعات جمع آوری شده از سیستم عامل‌ها‌ی گوشی‌ها‌ی تلفن همراه مانند اندروید، در هر خیابان، حجم تردد، تعداد خودرو و سرعت و در مجموع ترافیک لحظه‌ای خیابان‌ها‌ محاسبه و آنلاین نمایش داده می‌شود.
گرچه بهره‌گیری از اطلاعات کاربران مورد مناقشه است اما شرکت‌ها‌ی فناوری اطلاعات بین‌المللی ابایی از بهره مندی از اطلاعات موبایلی کاربران خود ندارند و این موضوع همیشه علاوه بر اعتراض شهروندان؛ مدافعان حقوق بشر و فعالان فناوری اطلاعات؛ مورد نگرانی دولتمردان بوده است.
این دغدغه در بین کارشناسان ارشد هم بارها ذکر شده است اما راهکار عملی و اجرایی ماندگار و موثر تدوین نشده است؛ مشهورترین راهکار، اینترنت ملی است موضوعی که در بارها مطرح شده اما هرگز اجرایی نشده یا سیستم عامل ملی که تلاش شد سیستم عامل لینوکسی توسعه داده شده و حداقل در کامپیوترها و سرورهای دولتی جایگزین ویندوز شود اما این طرح همچنان بی نتیجه مانده است.
از سوی دیگر فیلترینگ به عنوان رایج ترین راهکار برای هدایت و کنترل کاربران مطرح و اجرایی شده است و همیشه بر سرزبان مدیران ارشد بوده تفکر غالب این است که با مسدودسازی نرم افزار یا اپلیکیشن؛ ضمن حفظ حریم خصوصی از سرقت فراگیر اطلاعات کاربران جلوگیری می‌شود؛ آخرین راهکار فیلیترینگ هم مربوط به فیلتر تلگرام می‌شود که این بار با طعم ترغیب کاربران به مهاجرت به سمت پیام رسانها داخلی است. موضوعی آزموده شده که بی‌شک سرنوشت دیگر اسلاف خود را خواهد داشت.
موافقان فیلترینگ تلگرام، عدم حفظ حریم‌خصوصی کاربران و احتمال جاسوسی از کابران ایرانی توسط پیام رسانهای خارجی را دلیل اصلی خود را می‌دانند در حالیکه سیستم عامل‌های موبایلی که پیام‌رسان‌ها بر بستر آن نصب می‌شود امکان دسترسی و بهره برداری از اطلاعات کاربران را دارند و با جایگزینی پیام‌رسان‌ها داخلی نمی‌توان امیدوار بود که حریم خصوصی شهروندان حفظ شود.
این موضوع که چگونه می‌توان از حریم خصوصی شهروندان در برابر شرکت‌های بین‌المللی اینترنتی محافظت کرد یا با چه راهکاری می‌توان از نگهداری حجم انبوهی از اطلاعات شخصی یا عمومی کاربران در خارج کشور دوری کنیم و در مجموع چطور می‌توان از جاسوسی احتمالی ابزارهای موبایلی جلوگیری کرد سوالاتی است که در بین دولتمردان در سراسر جهان مطرح است و هریک بنا به سیاست داخلی و خارجی کشور متبوعشان، راهکاری اتخاذ و دنبال می‌کنند فراموش نشود هر راهکاری راهگشا باشد بی شک حرکت به سوی پیام رسان‌های داخلی با نگاه شکستن انحصار پیام رسان‌های خارجی یا جلوگیری از رصد و جاسوسی کاربران ایرانی امری از ابتدا شکست خورده است؛ اگر چنین دغدغه است باید تمام زیرساخت‌های فنی و مهندسی پیام رسانها و دیگر نرم‌افزارها را ملی نمود موضوعی که انجام آن سخت به نظر می‌رسد.