روزنامه آفتاب یزد
1397/03/02
چرا پیوند عضو به اتباع خارجی صورت نمیگیرد؟
آفتاب یزد-مریم مرادی: برخی شغلها مقدس بوده و با جان مردم سر و کار دارند. پزشکی یکی از این شغلهاست. پزشکان کار خود را با سوگندنامه درمان افراد فارغ از هرگونه تبعیض قومیتی، فرهنگی، مذهبی، نوع بیماری و جنسیتی آغاز میکنند. اما چند سالی از وضع یک مصوبه شورای عالی پیوند میگذرد که به نظر میرسد کمی مخالف این سوگندنامه باشد. این مصوبه میگوید تنها افراد ایرانی میتوانند به ایرانیان اهدای عضو کنند و غیر از این خلاف قانون است. به عبارت دیگر انتقال و یا اهدای عضو از ایرانی به خارجی و یا خارجی به ایرانی بر اساس قانون مجلس ممنوع است. این مصوبه باعث شده تا برخی بیماران خارجی مقیم ایران با مشکل مواجه شوند.مصوبهای برای حرمت مردم
سید حسنهاشمی، وزیر بهداشت یکی از مدافعان بزرگ این مصوبه است که پیشتر در این مورد گفته بود: «شورای عالی پیوند قانونی مصوب کرد که براساس آن پیوند اندام ایرانیان به اتباع خارجی ممنوع است و من از این قانون دفاع میکنم و آن را برای
حفظ حرمت ایرانیها لازم میدانم. هر چند قانون در موارد اورژانس به وزیر اجازه داده و من این اختیار را به همکارانم تفویض کردهام که در موارد اورژانس بتوانند از عضو ایرانی برای اتباع خارجی استفاده کنند. خیلی زشت است که اتباع خارجی اجازه داشته باشند برای پیوند عضو به ایران بیایند و اندام ایرانیانی که مستمند هستند را بخرند و به خود پیوند بزنند.» وی در ادامه افزوده بود: «بهجز چند کشور در همه جای دنیا این قانون وجود دارد و دولتها معمولا اجازه نمیدهند اعضای بدن شهروندانشان به اتباع خارجی فروخته شود. در مورد پیوند اعضا، ما همچنان معتقدیم قانون ممنوعیت پیوند عضو از ایرانی به اتباع خارجی برای حفظ حرمت مردم کشورمان است و از آن دفاع میکنیم.»
خرید و فروش عضو نداریم
رئیس بیمارستان مسیح دانشوری نیز اخیرا درباره خرید و فروش اعضا در فرآیند اهدا و پیوند عضو گفت: «کل فرآیند پیوند اعضا از طریق دولت و خیرین انجام میشود و هرگونه خرید و فروش اعضا غیرقانونی و غیرمجاز است و با مراقبتهای شبانه روزی که از این مسئله صورت میگیرد به هیچ عنوان اجازه این کار به افراد سوءاستفادهگر داده نمیشود. این یک کار غیرقانونی و غیرانسانی است که متاسفانه در برخی از کشورها به دلیل عدم وجود مراقبت، افتضاحات بینالمللی در رابطه با قاچاق اعضا و آدم ربایی برای فروش اعضا انجام میشود که خوشبختانه در ایران به دلیل عزم راسخ و مراقبتهای جدی، اجازه چنین مسائلی داده نمیشود.»
این مصوبه را میتوان از زوایای مختلفی مورد بررسی قرار داد. موافقان و مخالفان هرکدام ادله خود را مطرح میکنند. در همین زمینه با یک حقوقدان گفتوگو کردیم.
اهدای عضو از سر استیصال
بهمن کشاورز، حقوقدان ایرانی در گفتگو با خبرنگار آفتاب یزد این مصوبه را مربوط به شورای عالی پیوند دانست و گفت: «در مورد مصوبات شورای عالی پیوند اعضا که مشتمل بر دو قسمت است، مطالبی گفتنی است. یکی از این دو مصوبه انجام عمل جراحی پیوند اعضا را برای اتباع بیگانه در ایران ممنوع کرده و مصوبه دیگر انجام اینگونه جراحی را صرفا در بیمارستانهای دولتی و دانشگاهی مجاز دانسته است.» او با تشریح اهداف ایجاد این مصوبه اظهار کرد: «ظاهرا هدف این است که از تجارت اعضای بدن و فروش اعضای بدن ایرانیان به اتباع خارجی جلوگیری شود.» این حقوقدان افزود: «اما اطلاق این مصوبه اقتضای آن را دارد که حتی اگر فرد خارجی دهنده عضو را که او هم خارجی است با خود از خارج به ایران آورد و هدف صرفا انجام عمل جراحی در ایران باشد، باز هم این اقدام در ایران ممنوع خواهد بود. آنجا که موضوع فروش اعضای بدن به خارجیان از جانب اتباع ایرانی به لحاظ فقر و استیصال مطرح باشد اصولا این مصوبه قابل دفاع است. البته با طرح این سوال که در کشوری مانند ایران با داشتن انواع امتیازات اقتصادی و نیروی انسانی چرا باید فردی بر اثر فقر و استیصال درصدد فروش اعضای خود برآید؟ اما اگر حالتی متصور باشد که فرد غیر ایرانی در داخل ایران نیاز به اعطای عضو دارد و فرد ایرانی صرفا از باب خیرخواهی و انسان دوستی بخواهد به او عضوی بدهد موضوع متفاوت خواهد بود. توجه شود که مثلا ممکن است شوهر ایرانی بخواهد به همسر خارجیاش که هنوز تابعیت ایرانی دریافت نکرده کلیهای اهدا کند اما این مصوبه مانع است. از طرفی افرادی که وارد ایران میشوند تحت حمایت قوانین ایران هستند و ممنوعیتهایی از این قبیل از نظر بینالمللی برای ما خوب نیست.» کشاورز ضمن اشاره به امکان ابطال این مصوبه گفت: «به نظر میرسد شاید تجدیدنظر در این مصوبه و پیشبینی صورتهای مختلف قضیه از طریق خود شورای تصویبکننده ممکن باشد و البته چه بسا ابطال مصوبه نیز در صورت شکایت افراد ذینفع از طریق دیوان عدالت اداری ممکن باشد. به هر حال باید به چنین موضوعی بهصورت جامعالاطراف نگریست و کلیه احتمالات را درنظر گرفت.» این حقوقدان در پاسخ به این سوال که آیا قوانینی در خصوص منع پیوند اعضای بدن افراد کشورشان به اتباع دیگر کشورها وجود دارد، تاکید کرد: «فکر نمیکنم.» او در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه آیا این مصوبه خلاف قوانین بینالمللی است یا خیر، نیز افزود: « تصور نمیکنم خلاف قوانین بینالمللی باشد. اما در کشور ایران فکر نمیکنم از نظر حقوق شهروندی و ضوابطی که از نظر انسانی به آن معتقد هستیم این قانون قابل دفاع باشد.»
از سه هزار مرگ مغزی تنها 926 نفر رضایت دادند
دکتر امید قبادی، نایب رئیس هیئت مدیره انجمن اهدای عضو ایرانیان نیز درباره مصوبه ممنوعیت پیوند عضو ایرانی به خارجی و خارجی به ایرانی، به آفتاب یزد گفت: «سال 1394 در سومین جلسه شورای عالی پیوند مصوب شد که پیوند عضو اتباع خارجی در ایران ممنوع است. یعنی نه از ایرانی به غیر ایرانی پیوند میشود و نه از خارجی به ایرانی. البته افراد افغان که به سه صورتِ مورد تایید دولت، کارت اقامت یا شناسنامه ایرانی داشته باشند و مقیم بودنشان ثابت شود از این قانون مستثنی هستند.» وی در پاسخ به این سوال که اگر تبعه خارجیای نیازمند پیوند عضو بوده اما کارت اقامت نداشته باشد باز هم عمل پیوند برای او انجام نمیشود، اظهار کرد: «برداشت شما را با یک جمله عوض میکنم. ببینید در ایران سالانه حدود 26 تا 27 هزار بیمار در لیست انتظار داریم. از این تعداد روزانه هفت تا 10نفر یعنی هر سه ساعت یک ایرانی جان خود را از دست میدهد. چرا؟ به دلیل اینکه سالانه حدود سه هزار مرگ مغزی قابل اهدا داریم که از این تعداد سال گذشته که بهترین آمار را داشتیم تنها 926نفر
به اهدا رضایت دادند. یعنی در ایران افراد مرگ مغزی قابل اهدایی که به اهدا میرسند کمتر از یک سوم هستند. حالا با این وضعیت کشور فرض کنید که ما ارگانهای کمتر از یک سوم رضایت داده را هم به اتباع بیگانه بدهیم. بحث این است که ایرانیها به سه برابر این ارگان نیاز دارند تا فوت نکنند. در نتیجه هنگامیکه کشور خودمان نیازمند باشد ما وظیفهای در قبال اتباع کشورهای دیگر نداریم و کار صلاحی نیست. حالا سوال من از شما این است که بین یک پاکستانی و ایرانی که هر دو به دلیل نرسیدن ارگان پیوندی در حال فوت هستند و ما فقط یک کبد داریم، آن کبد را به ایرانی یا به پاکستانی میدهید؟ اگر کسی تصمیم به اهدای عضو به پاکستانی گرفت که فکر نمیکنم دیگر بتوان نام او را ایرانی گذاشت.» او در ادامه افزود: «اما برای کمک به کشورهای دیگر، به آنها اعلام کردهایم اگر تمایل داشته و نیاز دارند برای آنها به صورت رایگان دورههای آموزشی اهدای عضو و پیوند اعضا برگزار میکنیم. کمااینکه در حال حاضر اساتید برجسته ما مانند آقایان دکتر ملک حسینی در پیوند کبد، دکتر سیم فروش، دکتر موسوی بهار همدان در سایر کشورهای همسایه در حال تدریس رشتههایی مانند پیوند کلیه و کبد هستند و پزشکان را بدون هیچگونه چشمداشت مالی در این زمینه تربیت میکنند. حتی ما اعلام کردهایم که این تعامل از طریق دولت هم میتواند در بحث توریست سلامت صورت بگیرد. یعنی آنها میتوانند تفاهمنامهای بنویسند که به آنها
آموزش دهیم.»
استثناهای این مصوبه
نایب رئیس هیئت مدیره انجمن اهدای عضو ایرانیان در پاسخ به این سوال که آیا تا کنون در ایران پیوند عضو به اتباع خارجی هم انجام شده است، اظهار کرد: «بله. یک استثنا هم در مصوبه شورای عالی پیوند وزارت بهداشت گذاشتند که اگر ارگانی داشتیم که یک ایرانی در آن لحظه به آن نیاز نداشت، یعنی قابل پیوند به یک ایرانی نباشد یا در لیست انتظارمان بیماری نداشته باشیم که با این ارگان همخوان باشد و در همان لحظه یک بیمار نیازمند تبعه غیر ایرانی هم داشته باشیم با دستور مستقیم وزیر به نمایندگانش در مراکز پیوند این پیوند میتواند انجام شود. کمااینکه تا به حال چندین بار این اتفاق افتاده است. مثلا بیماری نیازمند پیوند کبد بوده و ما کبدی در آن روز از یک اهدا کننده داشتیم که گیرنده با آن سایز و مشخصات برایش نداشتیم و با دستور وزیر در شیراز این کار انجام شد. منتها این اتفاق بسیار به ندرت
رخ میدهد زیرا ما برای ایرانیها به طور کامل و حتی دو برابر به این ارگانها نیازمندیم.»
پیوند عضو در کشورهای دیگر
او در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه آیا در کشورهای دیگر هم چنین قوانینی برای پیوند عضو وجود دارد. گفت: «نه. در کشورهای دیگر چند بحث وجود دارد. آنها بحث فروش ارگان از یکدیگر را دارند. یعنی یک قانونی در کشورهای اروپایی وجود دارد که وقتی یک ارگان برداشته میشود اول با بررسی در منطقه خودشان مشخص میکنند که آیا گیرندهای وجود دارد یا نه. بعد به ترتیب با بررسی در ناحیه بزرگتر، استان، کشور، کشورهای همجوار، اتحادیه اروپا و اگر نشد با سایر کشورهایی که با آنها در ارتباط سلامت و مالی هستند به دنبال گیرنده میروند. درنهایت به این صورت میتوانند ارگان را جابهجا
کنند.» قبادی در ادامه تاکید کرد: «اما در کشور ما مانند بسیاری از کشورهای دیگر هیچگونه پولی بابت اهدای عضو و پیوند اعضا رد و بدل نمیشود. یعنی بابت اهدا و پیوند اعضا از مرگ مغزی نه به اهدا کننده پولی داده میشود و نه از گیرنده پولی گرفته میشود. به همین دلیل ما نمیتوانیم تبادل ارگان با سایر کشورها داشته باشیم. همچنین برخی کشورها با توجه به اینکه نظام پیشگیری و سلامت در آنها پیشرفتهتر است مانند کنترل دیابت و فشار خون پس قطعا بیماران نیازمند به پیوند کمتری نسبت به ایران دارند. از سوی دیگر مقولهای به نام اهدای عضو و افراد مرگ قلبی وجود دارد. ما در پزشکی دنیا دو نوع مرگ مغزی و قلبی داریم. مرگ قلبی 99 درصد مرگها را تشکیل داده و مرگ مغزی یک درصد مرگ افراد را تشکیل میدهد. با توجه به اینکه مرگ مغزی در کشورهای دیگر به خصوص کشورهای اروپایی بسیار کم بوده و عامل اصلی آن هم تصادفات است، پس به دلیل آمار بسیار پایین تصادفات، ارگانهای آنها نمیتوانند میزان نیاز بیماران را برطرف کنند در نتیجه آنها تکنیکهایی به نام استفاده از ارگان افراد مرگ قلبی یعنی مرگ طبیعی را به وجود آوردهاند یعنی آنها از 99درصد مرگ هم
استفاده میکنند.»
فرهنگ اهدای عضو در ایران
قبادی با طرح این سوال که چرا ما در ایران این کار را نمیکنیم؟ گفت: «به این دلیل که در ایران دو برابر تعداد اهدا کننده افرادی داریم که اهدا نمیکنند. بهعبارتی مشکل ما فرهنگی است. بهتر است درقدم اول به جای دایر کردن یک تکنولوژی جدید در کشور، روی فرهنگ مردم بیشتر کار کنیم تا این هزار اهداکننده به سه هزار نفر برسد و نیاز کشور را برطرف کند.» او در پایان گفت: «اگر در ارتقای فرهنگی موفق نشویم در این چند ساله برای جلوگیری از فوت بیماران مجبور هستیم تا تکنیک استفاده از مرگ قلبی اروپا و آمریکا را در اینجا هم راهاندازی کنیم.»
سایر اخبار این روزنامه
مراسم افطاری عارف نمادی از وحدت ملی
بابک خطی طبیب وفعال اجتماعی
ابراهیم نکو کارشناس اقتصادی
درباره انتخاب هیئت رئیسه مجلس:فراکسیون امید این بار رودست نمیخورد
جنگی در کار نیست
چرا پیوند عضو به اتباع خارجی صورت نمیگیرد؟
واکنش رئیس پلیس تهران به پخش فوتبال در کافی شاپها
سربه سر این ها نگذارید!
چرا اینقدر شکاف میان درآمدها وجود دارد؟
ترفند اروپا برای دورزدن تحریم